Giáo sư Đặng Hùng Võ cho rằng câu chuyện sử dụng đất còn lãng phí, hiệu quả thấp nói chung và những bất cập trong việc thu hồi đất để thực hiện các dự án vì mục đích kinh tế đã được nhắc đến nhiều lần và khi Dự thảo Luật Đất đai được mang ra bàn thảo thì câu chuyện này một lần nữa lại nóng lên.
Với vấn đề thu hồi đất, Nghị quyết 18 yêu cầu phải làm rõ được nội hàm các dự án cần thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.
Tuy nhiên, theo Giáo sư Đặng Hùng Võ, dự thảo vẫn đem nguyên các quy định tại Điều 62, Luật Đất đai hiện hành, liệt kê ra các dự án trong trường hợp các cấp quyết định chủ trương đầu tư (Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ...), mà không rõ tiêu chí như thế nào là vì lợi ích quốc gia, công cộng. Do đó, với dự thảo Luật Đất đai, việc làm rõ thế nào là thu hồi đất vì mục tiêu kinh tế, quy định rõ những trường hợp như thế nào được thu hồi đất vì mục tiêu kinh tế.
Ngoài ra, dự thảo cũng vẫn quy định đất do Nhà nước thu hồi thì đấu giá, chưa thu hồi thì đấu thầu..., tất cả cái đó mang tính hình thức, sẽ rất tai hại cho quá trình phát triển của đất nước.
“Không rõ tại sao chúng ta cứ phải “bám” vào đấu giá, trong khi nhìn ra thế giới, chẳng có nước làm như vậy. Đấu giá có thể thu được lợi ích trước mắt, nhưng làm cho giá đất cao ngất ngưởng, chắc chắn là có hại, vì đầu vào tăng thì giá hàng hoá sản xuất ra tăng, tức là nền kinh tế có sức cạnh tranh thấp”, Giáo sư Đặng Hùng Võ nhận định.
Cũng theo vị Nguyên Thứ trưởng Bộ TN&MT thì về nguyên tắc, các nước đưa ra giá đất đầu vào thấp nhất để nền kinh tế có sức cạnh tranh cao, từ đó nhà nước thu được thuế. Chúng ta cho rằng đấu giá được lợi về giá đất là tốt, nhưng thật ra đó lại mới chỉ mang lại cái lợi trước mắt.
Khi và chỉ khi quyền và lợi ích của các bên trong quá trình chuyển dịch đất đai được đảm bảo thì các khiếu kiện liên quan đến đất đai mới có thể dừng lại.
Giáo sư Đặng Hùng Võ, Nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường
Thực tế cho thấy, báo cáo mới nhất của Bộ Tài nguyên và Môi trường cho thấy, tổng số đơn khiếu nại mà Bộ tiếp nhận là 18.202 lượt đơn, tương ứng với 9.159 vụ khiếu nại, tố cáo, trong đó đa số vụ việc khiếu nại trong lĩnh vực đất đai.
Để hạn chế vấn đề nói trên, trong quá trình góp ý cho Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), cũng có không ít ý kiến cho rằng, giá đất bao nhiêu không quan trọng bằng sự hài hòa lợi ích trong chính sách tài chính về đất đai.
Theo đó, Giáo sư Đặng Hùng Võ cho rằng khi và chỉ khi quyền và lợi ích của các bên trong quá trình chuyển dịch đất đai được đảm bảo thì các khiếu kiện liên quan đến đất đai mới có thể dừng lại.
“Thực tế, chúng ta cứ dùng ngôn từ là phải bồi thường cho dân ngang giá thị trường. Đó là tự lấy đá ghè chân mình. Phải nói rõ là ngang giá thị trường tại thời điểm trước khi có dự án được quy hoạch, chứ không để người dân khiếu kiện là chưa bằng giá thị trường, cuối cùng lại ép dân là giá chỉ được thế này thôi, gây ra khiếu kiện dài ngày, phức tạp”, Giáo sư Đặng Hùng Võ nói.
Trong câu chuyện chuyển dịch đất đai, ông Võ cho rằng mấu chốt vấn đề nằm ở sự hài hoà về lợi ích của các bên, giữa một bên nhà đầu tư cần đất và một bên là người có đất. Thật ra, ở câu chuyện này, Nghị quyết 18 đặt ra hàng loạt yêu cầu về tài chính đất đai đảm bảo hài hoà lợi ích giữa các đối tượng, nhưng Dự thảo luật thì còn mờ nhạt.
Theo đó, Nghị quyết 18 yêu cầu không dùng cơ chế thu hồi đất nữa, mà dùng cơ chế góp quyền sử dụng đất.
Cụ thể, ông Võ cho rằng về kỹ thuật, thì có cơ chế gọi là đồng thuận theo đa số cộng đồng, tùy trường hợp mà chính quyền quyết định tỷ lệ đồng thuận, tối thiểu là theo 2/3, còn ở một số trường hợp thì có thể lên đến 80-90%. Chỉ cần ghi trong luật là theo đa số, còn đa số bao nhiêu thì giao Chính phủ quy định cụ thể theo từng loại dự án. Các nước cũng làm như thế.
“Hiện nay, có rất nhiều việc đáng lẽ là bồi thường, thì lại cứ bị gán sang là hỗ trợ. Ví dụ, hỗ trợ người bị thu hồi đất di chuyển đến nơi ở mới, thì cái đó là phải bồi thường. Hoặc hỗ trợ đào tạo việc làm (mà phần lớn chỉ đào tạo cái cơ quan đến đào tạo có, chứ không đào tạo cái người mất đất cần). Cái đó cũng phải gọi là bồi thường”, Ông Võ bày tỏ quan điểm.
Luật Đất đai sửa đổi lần này, cần luật hóa việc hỗ trợ, có quy chuẩn hẳn hoi nhưng tiếc là Dự thảo hiện nay có đến 4/5 nội dung bê từ Luật Đất đai 2013 sang.
GS.TSKH Đặng Hùng Võ, Nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường
Từ những vấn đề nêu ra như trên, Giáo sư Đặng Hùng Võ cho rằng sửa Luật Đất đai lần này, cần luật hóa việc hỗ trợ, có quy chuẩn hẳn hoi nhưng tiếc là Dự thảo hiện nay có đến 4/5 nội dung bê từ Luật Đất đai 2013 sang, gần như chỉ “thêm mắm thêm muối”, thêm câu này chữ kia một chút, sự thực là sửa đổi không đáng kể.
“Nhiều ý kiến cho rằng chưa thấy bóng dáng quy định về chuyển dịch đất đai. Tóm lại, hai điểm quan trọng nhất của lần sửa đổi này là cơ chế chuyển dịch đất đai và tài chính đất đai. Khi và chỉ khi giải được hai bài toán này, thì mới có thể khơi thông nguồn lực đất đai”, Giáo sư Đặng Hùng Võ đưa ra khuyến nghị.
