Theo Bộ Xây dựng, từ 2021 đến nay, cả nước triển khai 655 dự án nhà xã hội quy mô hơn 593.400 căn. Trong đó, 103 dự án với 66.755 căn được hoàn thành. Bộ đánh giá việc đầu tư loại hình nhà ở này còn chậm, chủ yếu do đấu thầu chọn chủ đầu tư phải thực hiện các thủ tục hành chính và mất nhiều thời gian 6-12 tháng.
Ngay cả khi dự án đã có quy hoạch xây dựng được duyệt, đưa vào danh mục sử dụng đất của địa phương, nhà đầu tư vẫn mất gần 300 ngày để thực hiện tuần tự các bước từ chấp thuận chủ trương đến khi ký hợp đồng dự án. Tại TP HCM, trường hợp triển khai linh hoạt các thủ tục song song, họ vẫn mất khoảng 200 ngày.
Trước thực trạng này, Bộ Xây dựng đề xuất thí điểm để UBND cấp tỉnh giao chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội không qua đấu thầu (tức chỉ định thầu). Địa phương chọn nhà đầu tư trên cơ sở đề xuất của Sở Xây dựng.
Theo dự thảo, trong 30 ngày kể từ công khai dự án, nếu chỉ có 1 doanh nghiệp đăng ký đủ điều kiện, Sở Xây dựng báo cáo UBND tỉnh giao đơn vị này làm chủ đầu tư.
Khi có từ 2 doanh nghiệp trở lên cùng đăng ký thực hiện, việc lựa chọn nhà đầu tư được ưu tiên theo tiêu chí, thứ tự về kinh nghiệm, như đã làm nhiều dự án nhà xã hội, năng lực tài chính (có tỷ lệ vốn chủ sở hữu cao hơn), tiến độ (đề xuất thời gian thực hiện ngắn nhất) và phương án bồi thường hỗ trợ tái định cư (chọn đơn vị đề xuất ứng trước tiền lớn hơn). Trường hợp các nhà đầu tư có năng lực, đáp ứng tiêu chí như nhau, UBND tỉnh chọn doanh nghiệp đăng ký sớm hơn.
Cơ quan soạn thảo cũng đề xuất việc chọn chủ đầu tư dự án nhà ở cho lực lượng vũ trang thuộc thẩm quyền của Bộ Quốc phòng và Công an. Tương tự, Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam sẽ chịu trách nhiệm chọn nhà đầu tư dự án bằng nguồn tài chính công đoàn cho công nhân, người lao động.
Theo Bộ Xây dựng, các đề xuất trên sẽ giúp Nhà nước thu hút được nhiều nguồn lực tham gia đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, giúp tăng nguồn cung, rút ngắn thời gian thực hiện và đảm bảo chính sách an sinh.
Bên cạnh đó, cơ quan này cũng đề nghị nghiên cứu, thành lập Quỹ phát triển nhà xã hội quốc gia từ nguồn ngân sách và vốn hợp pháp khác để có dòng tiền bền vững, dài hạn cho nhà xã hội.
Hiện nay, cả nước có 42 quỹ đang hoạt động, trong đó 95% là quỹ đầu tư phát triển. Tuy nhiên, các quỹ này đều gặp khó khăn do không có nguồn bổ sung nên khó cấp vốn dài hạn để phát triển nhà xã hội.
Sau khi được thành lập, Quỹ quốc gia sẽ được đầu tư trực tiếp để tạo lập nguồn cung và quản lý nhà ở xã hội. Quỹ cũng có vai trò hỗ trợ lãi suất cho vay không yêu cầu thế chấp hay hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư dự án...
Đề xuất tăng mức lợi nhuận xây nhà ở xã hội lên 13%
Tại dự thảo Nghị quyết đang lấy ý kiến, Bộ Xây dựng cũng đề xuất tăng định mức lợi nhuận tối đa cho các chủ đầu tư làm nhà ở xã hội từ 10% lên 13%.
Theo đó, Bộ Xây dựng đề xuất nâng mức lợi nhuận cho các chủ đầu tư xây dựng nhà ở xã hội từ 10% lên mức tối đa là 13% trên tổng chi phí xây dựng dự án. Các chủ đầu tư sẽ căn cứ mức lợi nhuận này để xây biểu giá bán, giá thuê mua và thuê nhà ở xã hội.
Đây cũng là mức áp dụng với tất cả dự án nhà ở xã hội, nhà ở cho lực lượng vũ trang nhân dân xây dựng trên quỹ đất công, quỹ đất 20% nhà ở thương mại và các dự án nhà ở xã hội đã hoàn thành nhưng chưa được cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền phê duyệt giá bán, cho thuê và cho thuê mua.
Trước đó, Hiệp hội Bất động sản TP HCM đã đề xuất Chính phủ xem xét tăng thêm lợi nhuận định mức với chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội lên 15%. Sở Xây dựng Hà Nội cũng từng kiến nghị tăng mức lợi nhuận này lên 15-20% nhưng vấp phải nhiều ý kiến trái chiều.
Theo quy định hiện nay, chủ đầu tư xây dự án nhà ở xã hội bị khống chế lợi nhuận định mức là 10%. Tuy nhiên nhiều doanh nghiệp, chuyên gia cho rằng con số 10% là không hấp dẫn. Việc phát triển nhà ở xã hội được đánh giá là khó hơn làm nhà thương mại, bởi cơ chế triển khai vẫn là doanh nghiệp tự bỏ vốn đầu tư nhưng bị giới hạn lợi nhuận tối đa 10% trong khi thủ tục, quy chế khó hơn làm nhà thương mại
Theo Đề án phát triển 1 triệu căn nhà ở xã hội tới 2030, đến năm 2024 cả nước phát triển 130.000 căn. Tuy nhiên, báo cáo từ Bộ Xây dựng cho thấy dù nỗ lực, các địa phương chỉ hoàn thành được 21.000 căn, tương ứng hơn 16% kế hoạch.
Từ 2021 đến nay, cả nước có 644 dự án nhà ở xã hội được triển khai với quy mô 580.109 căn. Trong đó, chỉ có 96 dự án được hoàn thành với quy mô hơn 57.620 căn. 133 dự án đã khởi công với trên 110.200 căn. Còn lại 415 dự án đã được chấp thuận chủ trương đầu tư sẽ cung cấp thêm hơn 412.200 căn nếu xây xong.
