Warren Buffett nói về nghề môi giới chứng khoán: Người đi Roll Royce lại xin lời khuyên từ kẻ đi tàu điện ngầm!

"Phố Wall là nơi duy nhất mà những người đi làm bằng Rolls-Royce lại xin lời khuyên từ những người đi tàu điện ngầm." (Wall Street is the only place that people ride to work in a Rolls Royce to get advice from those who take the subway) – Warren Buffett, trích dẫn trong cuốn "The Money Adventure" (1998) của Egbert Sukop.

Câu nói nửa đùa nửa thật này, dù chưa bao giờ được xác thực hoàn toàn nhưng vẫn được xem như một tuyên ngôn về sự phi lý của nền công nghiệp tài chính hiện đại. Nó lột tả mối quan hệ nghịch lý giữa "người giàu" và "người môi giới", giữa giới sở hữu tư bản và tầng lớp bán lời khuyên tài chính.

Người giỏi kiếm tiền thường là người âm thầm tự làm giàu chứ không phải người nói về cách làm giàu. Lời khuyên thực sự có giá trị có lẽ nằm ở việc quan sát những người đã thực sự thành công, chứ không phải nghe những người chỉ làm môi giới trung gian.

Hơn nửa thế kỷ sau, các con số trên Phố Wall cho thấy Buffett một lần nữa đã đúng.

Nghịch lý của nghề môi giới

Bản chất của ngành tư vấn tài chính là tạo ra một sự bất đối xứng lợi ích. Những người giàu đi Rolls-Royce bị bào mòn dần tài sản bởi phí quản lý tài sản (AUM), thường dao động quanh mức 1% đến 2% mỗi năm. Người môi giới (người đi tàu điện ngầm) sống tốt, không phải nhờ vào việc giúp khách hàng giàu hơn đáng kể so với thị trường, mà nhờ vào việc thu phí cố định trên khối tài sản đó. Họ hưởng lợi từ việc quản lý tài sản chứ không phải từ hiệu suất sinh lời vượt trội.

Các nghiên cứu, bao gồm cả báo cáo từ các tổ chức học thuật như Trường Kinh doanh Harvard, đã nhiều lần chỉ ra rằng khi tính cả các loại phí, danh mục đầu tư của những người có môi giới cố vấn thường thua kém so với các chuẩn đối chiếu thụ động với chi phí thấp. Mức chênh lệch lợi nhuận tiêu cực này chính là chi phí cơ hội và cũng là thu nhập của "người đi tàu điện ngầm." Rất ít cố vấn tài chính trên Phố Wall có thể chứng minh được giá trị họ mang lại vượt xa mức phí họ thu.

Nếu Phố Wall thực sự là nơi tập trung những bộ óc kiếm tiền siêu việt, các quỹ được quản lý chủ động phải liên tục đánh bại thị trường. Tuy nhiên, dữ liệu thực tế lại kể một câu chuyện hoàn toàn khác.

Theo báo cáo SPIVA năm 2024 của S&P Dow Jones Indices, 65% quỹ chủ động đầu tư vào cổ phiếu Mỹ có kết quả kém hơn mức bình quân của chỉ số S&P 500. Nếu kéo dài thời gian ra 10 năm, tỷ lệ này thậm chí cao hơn 80%. Điều đó có nghĩa là phần lớn các "chuyên gia" mà giới đầu tư trả phí cao để nghe lời khuyên thực tế lại làm kém hơn mức trung bình của thị trường.

Nghiên cứu của Vanguard/Morningstar thì cho thấy chỉ một tỷ lệ rất nhỏ các quỹ chủ động (thường dưới 10%) có thể liên tục duy trì hiệu suất nằm trong nhóm dẫn đầu trong hơn 5 năm. Khả năng một nhà đầu tư chọn được cố vấn thực sự "giỏi" là rất thấp.

Nói cách khác, khách hàng Rolls-Royce trả tiền để nhận được lời khuyên phức tạp từ những người được trả lương hậu hĩnh, nhưng kết quả nhận được chỉ là hiệu suất tầm thường, thậm chí còn tệ hơn so với việc họ tự đầu tư một cách đơn giản vào một quỹ chỉ số chi phí thấp.

Bản thân Warren Buffett đã có một hành động nổi tiếng để chứng minh cho luận điểm này. Năm 2008, Warren Buffett đặt cược 1 triệu USD với công ty quản lý quỹ Protégé Partners rằng một quỹ chỉ số S&P 500 chi phí thấp sẽ vượt trội hơn một danh mục bao gồm 5 quỹ phòng hộ (Hedge Funds) được chọn bởi Protégé.

Sau 10 năm, Quỹ Chỉ số S&P 500 giành chiến thắng áp đảo. Nó đạt lợi nhuận tích lũy là 125.8%, trong khi 5 quỹ phòng hộ chỉ đạt lợi nhuận trung bình 36.3% sau khi trừ phí.

Trớ trêu thay, các quỹ đầu tư, công ty môi giới và cố vấn vẫn phất lên với hàng nghìn tỷ USD phí quản lý chảy đều vào Phố Wall mỗi năm. Những người lái Rolls-Royce có thể giàu hơn nhờ tài sản thừa kế hoặc doanh nghiệp riêng, nhưng khi bước chân vào Phố Wall, họ lại trở thành khách hàng trong một chuỗi cung ứng lời khuyên được thiết kế để thu phí hơn là tạo lợi nhuận.

Các nghiên cứu kinh điển của Barber và Odean cho thấy nhà đầu tư cá nhân thường giao dịch quá mức sôi động và có lợi suất trung bình thấp hơn thị trường do phí và cảm xúc. Thế nhưng nghịch lý lớn hơn là ngay cả giới giàu, những người có học, có nguồn lực, cũng dễ rơi vào cái bẫy của tâm lý đám đông.

Khi thị trường sụt giảm, họ tìm đến các "chuyên gia" để xin lời khuyên, và chính những chuyên gia đó, bị ràng buộc bởi xung đột lợi ích hoặc áp lực doanh thu, lại khuyến khích họ làm điều ngược lại với bản năng dài hạn của Warren Buffett: mua thấp, giữ lâu, và kiên nhẫn.

Ở góc khác, báo cáo "Trading Is Hazardous to Your Wealth" của Barber & Odean cho thấy xung đột lợi ích vẫn tồn tại sâu rộng trong ngành tư vấn tài chính. Nhiều cố vấn được thưởng hoa hồng khi khách hàng mua sản phẩm có phí cao hơn, dù lợi nhuận không vượt trội.

Tương tự, nghiên cứu của LCH Investments đăng trên tờ Wall Street Journal (WSJ) tháng 1/2025 cho thấy trong 20 năm qua, mức phí của các quỹ đầu tư đã bào mòn 50% lợi nhuận của khách hàng.

Thế rồi Phố Wall thường có xu hướng tạo ra các sản phẩm đầu tư phức tạp (quỹ phòng hộ, các loại chứng khoán phái sinh, v.v.) để làm cho dịch vụ của họ có vẻ độc quyền và đáng giá, biện minh cho việc thu phí cao, trong khi Buffett luôn ủng hộ sự đơn giản và đầu tư chỉ số chi phí thấp cho hầu hết mọi người.

Theo Warren Buffett, những nhà môi giới, cố vấn này không tham gia cuộc chơi và không chịu hậu quả khi thua lỗ, kiếm sống nhờ "bán lời khuyên" chứ không phải nhờ đầu tư thành công bằng chính tiền của họ.

Tiền không mua được trí tuệ tài chính

Warren Buffett đã từng có một câu khá châm biếm rằng: "Nếu kiến thức là tất cả những gì cần để kiếm tiền thì có lẽ người giàu nhất thế giới sẽ là những thủ thư" (If past history was all that is needed to play the game of money, the richest people would be librarians).

Ẩn sau câu nói châm biếm ấy là một sự thật cay đắng: sự giàu có không đồng nghĩa với hiểu biết về tài chính.

Người đi Rolls-Royce có thể là chủ nhà máy, doanh nhân công nghệ, luật sư hay bác sĩ, nhưng điều đó không khiến họ trở thành nhà đầu tư giỏi. Thị trường vốn không phân biệt địa vị xã hội, nó chỉ thưởng cho những ai hiểu được giá trị, kỷ luật và thời gian.

Đó cũng là lý do Buffett luôn nhấn mạnh việc đầu tư vào chỉ số đơn giản, dài hạn, chi phí thấp, thứ mà ông từng nói "hầu hết các nhà đầu tư nên làm thay vì cố thông minh hơn người khác." Trong bức thư cổ đông năm 2016, ông còn khuyên rằng 90% tài sản của ông để lại nên được đầu tư vào quỹ chỉ số S&P 500, một thông điệp rõ ràng chống lại sự phức tạp mà Phố Wall đang bán.

Câu nói cũng đả kích tâm lý ỷ lại và tôn sùng chuyên gia, căn bệnh phổ biến của giới đầu tư không chuyên. Warren Buffett luôn tin rằng đầu tư thành công là trò chơi của lý trí, không phải của thông tin nội bộ hay lời khuyên mơ hồ. Những người đi "xin lời khuyên" mà không hiểu mình đang mua gì, tại sao mua, chính là đang chuyển giao quyền kiểm soát tài chính của bản thân cho người khác.

Theo nhà lãnh đạo của Berkshire Hathaway, khoản đầu tư tốt nhất là vào bản thân mình. Người thành công trong một lĩnh vực thường dễ bị cám dỗ tin rằng chuyên gia ở lĩnh vực khác biết điều họ không biết. Tuy nhiên trên thực tế, năng lực phân tích, kỷ luật và hiểu biết của bản thân mới là thứ mang lại kết quả bền vững.

Do đó Buffett thường khuyên nhà đầu tư đừng để người khác nghĩ hộ "dùng" tiền của mình như thế nào và cũng đừng để hào quang Phố Wall đánh lừa.

Hơn nửa thế kỷ sau khi câu nói lan truyền, Phố Wall vẫn là nơi Rolls-Royce đậu bên ngoài các tòa nhà kính, nơi những chuyên gia trong bộ vest hoàn hảo thuyết giảng về "alpha", "hedge" và "smart beta" trong khi phần lớn khách hàng của họ vẫn thua lỗ sau phí.

Câu châm biếm của Buffett không chỉ là lời đả kích giới tài chính, mà còn là lời cảnh tỉnh dành cho tất cả những ai tin rằng sự giàu có có thể thay thế cho hiểu biết.

Rõ ràng Phố Wall và thị trường tài chính, chứng khoán không phải nơi người ta mua trí tuệ. Đó là nơi người ta trả tiền để học, đôi khi bằng cách đắt đỏ nhất, rằng trí tuệ tài chính thật sự không nằm trong những tòa nhà kính, mà nằm trong sự tỉnh táo của chính mình.

Trên Phố Wall, người ta không nghèo vì thiếu cơ hội mà vì họ trả tiền để mua sự tự tin của người khác. Trong đầu tư, sự đơn giản, kiên nhẫn và tối thiểu hóa chi phí thường có giá trị hơn mọi bằng cấp hay chiếc cà vạt đắt tiền trên Phố Wall. Đây là lý do tại sao, ngay cả trong thế kỷ 21, nghịch lý Rolls-Royce và Tàu điện ngầm vẫn luôn đúng.

*Nguồn: SPIVA, WSJ