Trung Quốc có thêm đòn bẩy, nắm thóp ‘thần dược’ của hàng chục triệu người Mỹ trước lời đe dọa áp thuế của ông Trump

Amoxicillin là kháng sinh phổ biến nhất tại Mỹ, được kê đơn cho hàng chục triệu người mỗi năm để điều trị viêm phổi, loét dạ dày và viêm họng. Tại Mỹ, hiện chỉ còn duy nhất một nhà sản xuất amoxicillin. Trong khi đó, 80% nguyên liệu đầu vào để sản xuất loại thuốc này do Trung Quốc kiểm soát.

Sự phụ thuộc này trở thành mối quan ngại lớn khi Tổng thống Mỹ Donald Trump đe dọa áp thuế lên dược phẩm nhập khẩu. Động thái này có thể làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu thuốc và đẩy giá thuốc tại Mỹ lên cao, trái ngược với cam kết giảm chi phí y tế của nhà lãnh đạo nước Mỹ.

“Bất kỳ gián đoạn nào từ phía Trung Quốc trong chuỗi cung ứng amoxicillin cũng có thể gây hậu quả nghiêm trọng, đặc biệt nếu bùng phát dịch”, Rick Jackson, CEO của Jackson Healthcare – đơn vị sở hữu nhà máy sản xuất amoxicillin duy nhất của Mỹ, cảnh báo.

Theo tính toán của CNN dựa trên dữ liệu thương mại từ Cục Thống kê, năm ngoái, 96% lượng nhập khẩu hydrocortisone (thành phần hoạt tính trong kem chống ngứa), 90% lượng nhập khẩu ibuprofen (có trong các loại thuốc giảm đau không kê đơn thông thường) và 73% lượng nhập khẩu acetaminophen (có trong các loại thuốc giảm đau khác) của Mỹ đều đến từ Trung Quốc.

Ngay cả Ấn Độ, nhà cung cấp thuốc generic hàng đầu thế giới, cũng phụ thuộc vào Trung Quốc về hoạt chất dược phẩm (API) và các thành phần chính khác. Báo cáo của Ấn Độ cho thấy 70% lượng API nhập khẩu của nước này đến từ Trung Quốc.

Với việc Mỹ đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhiều loại thuốc thiết yếu, các chuyên gia cảnh báo rằng Bắc Kinh có khả năng khai thác sự phụ thuộc này làm đòn bẩy trong một cuộc chiến thương mại đang leo thang. Căng thẳng giữa hai bên đã tăng vọt kể từ khi ông Trump châm ngòi cuộc chiến thương mại vào nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới.

Trong khi 2 nước đã tuyên bố tạm thời ngừng áp thuế đối ứng trong 90 ngày, mối quan hệ vẫn căng thẳng do các biện pháp hạn chế xuất khẩu.

Leland Miller, ủy viên Ủy ban Đánh giá Kinh tế và An ninh Mỹ - Trung Quốc, cho biết việc Trung Quốc nắm đằng chuôi đối với nguồn cung dược phẩm của Mỹ là “có hại cho an ninh của Mỹ”.

“Chỉ cần có đòn bẩy này… bất kể họ có hành động hay không, cũng khiến chúng ta phải thay đổi lập trường chính sách về nhiều vấn đề”, Miller nói.

Theo Qingpeng Zhang, giảng viên Đại học Hong Kong, các cụm công nghiệp dược phẩm tại Trung Quốc giúp cắt giảm chi phí và duy trì chất lượng, giúp nước này trở thành trung tâm sản xuất lý tưởng trong môi trường thương mại tự do.

Sau khi bằng sáng chế amoxicillin hết hạn năm 2002, các nhà máy tại Mỹ dần bị cạnh tranh về giá và phá sản. Mãi đến năm 2021, CEO của Jackson Healthcare mới mua lại nhà máy tại Tennessee và tái lập thương hiệu USAntibiotics với mục tiêu đảm bảo an ninh y tế quốc gia.

Tuy nhiên, việc tái thiết chuỗi cung ứng dược phẩm nội địa vẫn rất chậm. Mỹ hiện nhập khẩu 72% các loại thuốc thiết yếu. Dù một số công ty như AstraZeneca, Johnson & Johnson và Eli Lilly công bố kế hoạch mở rộng sản xuất tại Mỹ, họ chủ yếu tập trung vào thuốc bản quyền với biên lợi nhuận cao. Trong khi đó, thuốc generic vốn chiếm 90% đơn thuốc tại Mỹ lại có biên lợi nhuận thấp, không đủ hấp dẫn để đầu tư dài hạn.

Mục tiêu của ông Trump là buộc các hãng dược “sản xuất tại Mỹ nếu không sẽ chịu thuế”. Tuy nhiên, giới chuyên gia cảnh báo rằng việc áp thuế, đặc biệt với thuốc generic, khó đạt hiệu quả. Họ cũng chỉ ra rằng thuế quan sẽ làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu thuốc, đẩy giá thuốc tăng mạnh, và buộc các nhà sản xuất generic rời khỏi thị trường Mỹ

Một nghiên cứu tháng 4/2024 cho thấy, thuế 25% lên dược phẩm nhập khẩu có thể làm tăng chi phí hàng năm thêm 50,8 tỷ USD, kéo giá thuốc tăng 12,9% nếu chi phí được chuyển sang người tiêu dùng. ING ước tính, giá thuốc generic trị ung thư có thể tăng thêm 10.000 USD cho liệu trình 24 tuần.

Ronald Piervincenzi, CEO của tổ chức USP, cho rằng thay vì áp thuế, chính phủ Mỹ cần có các cơ chế khuyến khích đầu tư, vì gián đoạn trong nguồn cung thuốc có thể gây hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe.

“Nếu hết hàng nước sốt cà chua, bạn chỉ thấy bất tiện. Nhưng nếu một loại thuốc thiết yếu thiếu hụt, trẻ em không được điều trị kịp thời, đó là một thảm họa thực sự”, ông nói.

Tham khảo: CNN