Tổng thống Trump liệu có thể ‘sa thải’ Chủ tịch Fed Jerome Powell: ‘Vùng xám’ pháp lý đặt ra trường hợp chưa từng có tiền lệ

Thời gian gần đây, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã liên tục chỉ trích Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) Jerome Powell vì Fed chưa có động thái cắt giảm lãi suất. Ông từng viết trên mạng xã hội Truth Social rằng việc chấm dứt nhiệm kỳ của ông Powell “diễn ra không đủ nhanh”.

Điều này khiến thị trường tài chính đặt ra câu hỏi rằng liệu ông Trump có đủ thẩm quyền để “sa thải” ông Powell hay không.

Vai trò của Cục Dự trữ Liên bang

Là ngân hàng trung ương, Fed quản lý nguồn cung tiền tại Mỹ chủ yếu bằng cách thiết lập lãi suất. Fed sẽ xem xét tỷ lệ lạm phát và thị trường lao động. Lãi suất cao hơn có thể làm giảm lạm phát, nhưng ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường lao động và ngược lại. Hiện lãi suất quỹ liên bang ở mức 4,25% - 4,5% kể từ sau đợt hạ lãi suất vào cuối năm 2024.

Tại sao ông Trump nhắm đến Fed?

Kể từ khi ông Trump trở lại Nhà Trắng, các quan chức Fed đã tổ chức hai cuộc họp vào tháng 1 và tháng 3. Sau cả hai cuộc họp, các nhà hoạch định chính sách đều giữ nguyên lãi suất vì họ đang không chắc chắn về nền kinh tế.

Trong khi đó, theo quan điểm của ông Trump, việc cắt giảm lãi suất có thể bù đắp tác động từ thuế quan mà ông đưa ra. Nhưng đối với các quan chức Fed, điều này có nguy cơ làm gia tăng lạm phát.

Chủ tịch Fed Powell lại là người cực kỳ thận trọng. Ông đã đưa ra những tuyên bố công khai rằng thuế quan của ông Trump sẽ khiến giá cả tăng lên. Điều đó đồng nghĩa khả năng ngân hàng trung ương cắt giảm lãi suất ngay là rất thấp.

Ông Trump có thể sa thải ông Powell không?

Đạo luật Dự trữ Liên bang năm 1913 quy định rằng các thành viên Hội đồng Thống đốc (Board of Governors) do Tổng thống bổ nhiệm và do Thượng viện phê chuẩn với nhiệm kỳ 14 năm xen kẽ. Họ chỉ có thể bị bãi nhiệm vì “lý do chính đáng”, tức vì các hành vi sai phạm, chứ không bao gồm sự bất đồng về chính sách.

Tuy vậy, vẫn còn một “vùng xám” pháp lý. Đạo luật không đề cập tới khả năng miễn nhiệm đối với vai trò “Chủ tịch” – một trong 7 thống đốc.

Việc chưa từng có tiền lệ

Việc sa thải Chủ tịch Fed là điều chưa từng có tiền lệ. Vì chưa từng có tổng thống Mỹ nào tìm cách sa thải Chủ tịch Fed. Tuy nhiên, hiện nay có những vụ kiện về các vụ sa thải khác của ông Trump đang được tòa án thụ lý để xác định xem ông có thực sự có quyền đó hay không.

Việc sa thải ông Powell sẽ có ý nghĩa gì?

Điều này sẽ phụ thuộc vào việc ông Trump lựa chọn "sa thải" Chủ tịch Powell theo cách nào.

Giống như những người tiền nhiệm, ông Powell hiện nắm giữ ba vai trò: Chủ tịch Hệ thống Dự trữ Liên bang, thành viên Hội đồng Thống đốc và Chủ tịch Ủy ban Thị trường Mở Liên bang (FOMC) – cơ quan quyết định lãi suất của Fed.

Trump có thể miễn nhiệm tư cách Chủ tịch của ông Powell không?

Nếu ông Trump chỉ tìm cách loại ông Powell khỏi vị trí Chủ tịch của hệ thống Fed, ông Powell vẫn có thể tiếp tục làm thống đốc cho đến khi nhiệm kỳ kết thúc vào tháng 1/2028.

Trong khi đó, việc bổ nhiệm Chủ tịch mới sẽ phải chờ đến tháng 1/2026. Đồng nghĩa trước mắt, ông Trump cũng chỉ có thể để cử một trong số những thống đốc đương nhiệm còn lại làm Chủ tịch mới.

Trong số 6 người còn lại, hai thống đốc do chính ông Trump bổ nhiệm trong nhiệm kỳ đầu là Christopher Waller và Michelle Bowman. Bà Bowman gần đây vừa được ông Trump đề cử làm Phó Chủ tịch phụ trách giám sát ngân hàng.

Cả hai vị này đều giống như ông Powell, công khai nhấn mạnh tầm quan trọng về sự độc lập của Fed. Vì thế, họ chưa chắc sẽ nhanh chóng thực hiện các đợt cắt giảm lãi suất như ông Trump mong muốn.

Còn vai trò Chủ tịch FOMC thì sao?

Tổng thống Trump không có quyền kiểm soát trực tiếp đối với vị trí này. Chủ tịch FOMC được bầu chọn hàng năm bởi 12 thành viên ủy ban, bao gồm 7 thống đốc Fed, Chủ tịch Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York và 4 vị trí luân phiên từ chủ tịch các ngân hàng khu vực khác.

Theo thông lệ, FOMC thường chọn Chủ tịch Fed làm người đứng đầu ủy ban và Chủ tịch Fed New York giữ vai trò phó. Tuy nhiên, về mặt lý thuyết, họ có thể chọn bất kỳ ai trong số các thành viên, kể cả ông Powell nếu ông vẫn còn giữ ghế thống đốc.

Còn nếu loại ông Powell khỏi vị trí thống đốc?

Việc loại ông Powell khỏi Hội đồng Thống đốc sẽ là động thái có ảnh hưởng lớn nhất. Nếu điều này vượt qua được thách thức pháp lý, ông Trump sẽ có trong tay cả một vị trí trống trong hội đồng lẫn chiếc ghế chủ tịch để bổ nhiệm người theo ý mình. Đồng thời, điều đó cũng sẽ mở ra khả năng ông sa thải thêm nhiều thống đốc khác, từ đó định hình lại toàn bộ ban lãnh đạo Fed theo hướng chính sách của mình.

Ông Powell có thể kháng kiện không?

Nếu bị sa thải, ông Powell có quyền khởi kiện ra tòa liên bang, nhưng ông sẽ phải tự chi trả chi phí pháp lý. Là một luật sư và cựu giám đốc quỹ đầu tư tư nhân, ông Powell có đủ tiềm lực tài chính để theo đuổi vụ kiện.

Ông nhiều lần khẳng định rằng luật không cho phép miễn nhiệm ông. Mới đây, ông cũng nói rằng những vụ kiện đang được xử lý liên quan đến việc Trump sa thải các thành viên độc lập của các hội đồng và cơ quan liên bang khác sẽ không được áp dụng trong trường hợp của Fed.

Tuần trước, tờ Wall Street Journal đưa tin ông Trump đã thảo luận về việc sa thải Powell và thay thế bằng ông Kevin Warsh – người từng là Thống đốc Fed giai đoạn 2006–2011. Tuy nhiên, ông Warsh đã khuyên không nên làm như vậy và đề nghị ông Trump nên để Chủ tịch Powell tiếp tục cho đến khi nhiệm kỳ kết thúc vào tháng 5/2026.

Đến ngày 22/4, Tổng thống Trump phát biểu tại Phòng Bầu dục rằng ông không có ý định sa thải Chủ tịch Fed. Ông chỉ muốn ông Powell tích cực cắt giảm lãi suất hơn. Điều này đã phần nào xoa dịu thị trường tài chính vốn phản ứng tiêu cực trong những ngày qua.

Tổng hợp