Quản trị rủi ro bảo hiểm: Bài học đắt giá từ sự sụp đổ của Equitable Life, HIH Insurance

Trong ngành bảo hiểm – ngành cốt lõi của nền tài chính hiện đại, quản trị rủi ro không chỉ là một công cụ hỗ trợ, mà là trụ cột sống còn của hoạt động kinh doanh. Các tập đoàn bảo hiểm lớn trên thế giới, với hàng triệu hợp đồng và khối tài sản quản lý lên tới hàng trăm tỷ USD, phải đối mặt với vô số rủi ro – từ rủi ro thị trường, rủi ro đạo đức, rủi ro thanh khoản cho tới các hiểm họa toàn cầu như đại dịch, biến đổi khí hậu, hay bất ổn địa chính trị. Trong bối cảnh đó, quản trị rủi ro hiệu quả không chỉ bảo vệ năng lực chi trả của doanh nghiệp, mà còn là yếu tố then chốt để duy trì niềm tin từ khách hàng và thị trường.

Bảo hiểm – ngành kinh doanh “bán lời hứa”

Không giống như các ngành sản xuất hay thương mại, bảo hiểm là ngành “bán lời hứa chi trả trong tương lai” để đổi lấy phí thu trước trong hiện tại. Tập đoàn bảo hiểm phải cam kết trả tiền cho các rủi ro chưa xảy ra, trong khi chi phí và quy mô của những rủi ro này lại không chắc chắn. Chính vì vậy, bản chất của ngành bảo hiểm đã là quản trị rủi ro – không chỉ với khách hàng, mà còn với chính doanh nghiệp.

Trong môi trường kinh tế toàn cầu đầy biến động, các công ty bảo hiểm không thể chỉ dựa vào các mô hình định phí truyền thống. Họ cần xây dựng một hệ thống quản trị rủi ro toàn diện, hiện đại, bao gồm cả rủi ro tài chính, rủi ro hoạt động và rủi ro chiến lược.

Những bài học đắt giá từ thực tế

Lịch sử ngành bảo hiểm toàn cầu từng chứng kiến nhiều “cú sốc” khi các tập đoàn bảo hiểm lớn sụp đổ hoặc lâm nguy chỉ vì những lỗ hổng trong hệ thống quản trị rủi ro.

Tiêu biểu là trường hợp của AIG – tập đoàn bảo hiểm lớn nhất nước Mỹ, từng bên bờ phá sản trong khủng hoảng tài chính 2008 vì bán các sản phẩm tài chính phức tạp mà không kiểm soát được rủi ro tín dụng. AIG đã phải nhận gói cứu trợ trị giá 180 tỷ USD từ chính phủ Mỹ – một cú đánh mạnh vào niềm tin của thị trường toàn cầu.

Tại Anh, dấu chấm hết của Equitable Life năm 2000 là minh chứng khác. Công ty bảo hiểm lâu đời này đã cam kết lãi suất bảo đảm quá cao mà không có cơ chế phòng vệ rủi ro lãi suất dài hạn, khiến công ty không còn đủ tiền chi trả khi thị trường đảo chiều. Hậu quả là hàng trăm nghìn người về hưu mất đi khoản tiết kiệm đáng lẽ là chỗ dựa tuổi già.

Tại Úc, HIH Insurance – công ty bảo hiểm phi nhân thọ lớn thứ hai, phá sản năm 2001 vì quản lý yếu kém, định giá sản phẩm sai lệch và thiếu kiểm toán nội bộ. Hậu quả là thiệt hại hơn 5 tỷ đô la Úc – vụ sụp đổ doanh nghiệp lớn nhất trong lịch sử nước này.

Những vụ việc này cho thấy: dù doanh nghiệp lớn đến đâu, nếu lơ là quản trị rủi ro thì cái giá phải trả có thể là toàn bộ sự nghiệp.

Các trụ cột của quản trị rủi ro trong tập đoàn bảo hiểm

1. -Mô hình 3 tuyến phòng thủ (Three Lines of Defense):
   
   • Tuyến 1: Các bộ phận kinh doanh, sản phẩm chịu trách nhiệm nhận diện và quản lý rủi ro trực tiếp.
   • Tuyến 2: Bộ phận quản trị rủi ro và tuân thủ độc lập, xây dựng chính sách, giám sát rủi ro.
   • Tuyến 3: Kiểm toán nội bộ đánh giá khách quan hệ thống kiểm soát.
     
2. -Ứng dụng công nghệ phân tích dữ liệu và trí tuệ nhân tạo (AI):
   
   • Phân tích hành vi gian lận, đánh giá rủi ro sức khỏe theo thời gian thực, dự báo tổn thất do thiên tai...
     
3. -Quản trị vốn và khả năng thanh toán (Solvency Management):
   
   • Đảm bảo công ty có đủ vốn để chi trả ngay cả trong kịch bản bất lợi nhất (stress test, RBC – risk-based capital...).
     
4. -Chiến lược đầu tư an toàn và linh hoạt:
   
   • Bảo hiểm thu phí trước – chi trả sau, nên doanh nghiệp phải biết đầu tư dòng tiền này sinh lời nhưng không được rủi ro quá mức.

Niềm tin thị trường đến từ quản trị rủi ro

Người tham gia bảo hiểm có thể không hiểu hết các thuật ngữ tài chính – nhưng họ luôn quan tâm một điều: liệu công ty bảo hiểm có đủ khả năng chi trả khi họ gặp rủi ro?

Vì vậy, một hệ thống quản trị rủi ro vững mạnh không chỉ giúp doanh nghiệp phòng tránh tổn thất, mà còn góp phần xây dựng hình ảnh uy tín, chuyên nghiệp và minh bạch. Đây là lợi thế cạnh tranh lâu dài, nhất là trong thời đại số, nơi thông tin tiêu cực có thể lan truyền nhanh chóng và phá hủy thương hiệu chỉ sau vài giờ.

Trong thế giới đầy bất ổn và biến động hiện nay, quản trị rủi ro không còn là lựa chọn, mà là điều kiện tiên quyết để một tập đoàn bảo hiểm tồn tại và phát triển bền vững. Nó cần được thực hiện từ chiến lược cấp cao cho đến từng hoạt động vận hành, từ quyết định đầu tư cho tới quy trình giải quyết quyền lợi khách hàng.

Một tập đoàn bảo hiểm lớn, có thể không tránh được mọi rủi ro, nhưng chắc chắn phải có khả năng đo lường, kiểm soát và phục hồi sau rủi ro. Chỉ khi đó, họ mới xứng đáng là điểm tựa tài chính cho hàng triệu khách hàng trong suốt hành trình cuộc sống.