Trong bối cảnh cuộc đua AI toàn cầu ngày càng khốc liệt, tại Hội nghị Quốc tế về Trí tuệ Nhân tạo và Bán dẫn (AISC) 2025 do Công ty Aitomactic, Hoa Kỳ và Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) tổ chức, TS. Lê Viết Quốc cho rằng sự trỗi dậy của DeepSeek không chỉ làm chấn động giới công nghệ mà còn mở ra hy vọng cho các quốc gia nhỏ như Việt Nam trong việc tạo ra kỳ tích trong lĩnh vực AI.
“Đôi khi, tài nguyên quá dồi dào khiến người ta ỷ lại, còn hạn chế lại thúc đẩy sự sáng tạo. Đây là yếu tố quan trọng giúp Việt Nam tỏa sáng, bởi các nước nhỏ có thể tập trung vào những khía cạnh sáng tạo”, ông Quốc cho hay.
Gần đây, sự xuất hiện của mô hình AI 'siêu rẻ' DeepSeek đã gây sốc cho giới công nghệ. Dưới góc nhìn của ông, cuộc đua về AI giữa Mỹ và Trung Quốc đã thay đổi ra sao kể từ sau sự kiện này?
Thành thật mà nói, sự xuất hiện của DeepSeek gần đây khiến tôi vô cùng bất ngờ. Trước khi DeepSeek ra đời, nếu xét về chip và nguồn lực con người, tôi nghĩ Trung Quốc có thể chậm hơn Mỹ khoảng 2 năm. Nhưng kể từ khi DeepSeek được công bố, tôi nhận thấy khoảng cách công nghệ giữa hai nước đã thu hẹp đáng kể. Trước đó, Google đã có Gemini Thinking Model, OpenAI thì sở hữu mô hình o1, vậy mà giờ đây, tôi tin rằng khoảng cách giữa Mỹ và Trung Quốc chỉ còn khoảng 6 tháng. Phải thừa nhận, tốc độ phát triển của Trung Quốc thực sự ấn tượng.
Tuy nhiên, tôi vẫn còn một thắc mắc chưa rõ: liệu các mô hình của DeepSeek có được huấn luyện dựa trên nền tảng của OpenAI hay Google không? Dù vậy, khả năng cao là Trung Quốc đã sàng lọc thông tin và áp dụng kỹ thuật “chưng cất” từ các mô hình của OpenAI và Google.
Theo ông, những nước có nguồn lực hạn chế như Việt Nam liệu có thể gia nhập vào cuộc đua về AI này hay không?
Theo tôi, để phát triển và dẫn đầu trong lĩnh vực AI, chúng ta cần đầu tư rất nhiều nguồn lực – từ nghiên cứu, thử nghiệm hàng loạt thuật toán đến khám phá các hướng đi khác nhau – và điều này vô cùng tốn kém.
Tuy nhiên, với những mô hình ra đời sau, khi hướng đi đã được xác định, chúng ta chỉ cần đi theo hướng đi đó sẽ giúp giảm chi phí đáng kể. Hơn nữa, trong chu trình phát triển AI, các mô hình ngày càng trở nên rẻ hơn, không chỉ với các "foundation model" mà còn với nhiều loại mô hình khác.
Đối với các nước nhỏ như Việt Nam, chúng ta có lợi thế của người đi sau là khả năng thay đổi nhanh chóng, trong khi các nước lớn hay tập đoàn lớn thường khó xoay chuyển linh hoạt.
Ngoài ra, các quốc gia nhỏ nên ưu tiên khai thác những lĩnh vực mà mình có lợi thế. Ngay cả những tập đoàn lớn như Google cũng có các đội ngũ nhỏ với nguồn lực hạn chế, nhưng chính những nhóm này thường mang lại những ý tưởng đột phá.
Tôi cho rằng đa phần các tổ chức và công ty, đặc biệt là ở Việt Nam hay các nước nhỏ, nên tận dụng mã nguồn mở vì nó phát triển nhanh và mang lại nhiều lợi ích. Thay vì tự phát minh AI từ đầu, chúng ta có thể dùng mã nguồn mở như một nền tảng dữ liệu để xây dựng tiếp. Hơn nữa, nếu Việt Nam sở hữu dữ liệu quý giá mà thế giới cần để huấn luyện các mô hình mã nguồn mở, việc đóng góp này không chỉ xây dựng cộng đồng mà còn nâng cao danh tiếng và thu hút nhân tài.
Ông vừa đề cập đến việc Việt Nam có lợi thế của người đi sau. Cụ thể là gì?
Người đi trước có lợi thế của đi trước và đi sau cũng có lợi thế của đi sau. Ví dụ trong bộ môn chạy marathon, người chạy sau sẽ tránh được gió. Chúng ta đi sau sẽ có những lợi thế riêng như học được bài học mà người đi trước gặp phải.
Ví dụ, ChatGPT hay Google Gemini đi trước phải đối mặt với bài toán đáp ứng nhu cầu người dùng theo số lớn và không thể đào sâu về mô hình. Trong khi các công ty đi sau lại có thể dồn sức tập trung vào đào sâu nâng cấp mô hình thay vì tập trung phục vụ như cầu người dùng.
Bên cạnh đó, những quốc gia có ít tài nguyên như Việt Nam lại sở hữu một điểm mạnh khác đó là tinh thần đổi mới sáng tạo rất cao. Đôi khi, tài nguyên quá dồi dào khiến người ta ỷ lại, còn hạn chế lại thúc đẩy sự sáng tạo. Đây là yếu tố quan trọng giúp Việt Nam tỏa sáng, bởi các nước nhỏ có thể tập trung vào những khía cạnh sáng tạo.
Ngoài ra, về lâu dài các mô hình sẽ giảm chi phí rất nhanh. Các nước đi sau có cơ hội để tiếp cận mô hình với chi phí rẻ hơn. Tuy nhiên để bứt phá lên được, các nước này cần phải có đổi mới, đột phá ví dụ như DeepSeek cũng có công nghệ đột phá của họ.
Tôi cho rằng đây là một cơ hội lớn đối với Việt Nam. Hiếm có quốc gia nào mà các doanh nghiệp được Phó Thủ tướng và Thủ tướng đón tiếp nồng nhiệt, đồng thời thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc phát triển lĩnh vực AI như Việt Nam.
Lợi thế lớn nhất của Việt Nam chính là tiềm lực con người (human capital) từ thế hệ trẻ. Thực tế, mọi thành tựu từ việc xây kim tự tháp, đặt chân lên mặt trăng, đến tạo ra AI đều nhờ con người.
Xét về tiềm lực con người, người Việt Nam vốn chăm chỉ và tràn đầy khát vọng. Không chỉ vậy, điều đáng mừng là người Việt chúng ta có kiến thức về STEM tương đối vững chắc. Nếu so với một số quốc gia châu Á hội tụ nhiều tài năng công nghệ như Singapore, Trung Quốc hay Ấn Độ, theo tôi, có lẽ Ấn Độ là đối thủ đáng gờm nhất.
Trong khi đó, Singapore không có số lượng nhân lực dồi dào như Việt Nam, còn Trung Quốc lại đối mặt với những thách thức riêng khi cạnh tranh trực tiếp với Mỹ. Vì vậy, tôi tin rằng nếu Việt Nam biết nắm bắt cơ hội này để nâng tầm nguồn nhân lực, chúng ta hoàn toàn có thể gia nhập cuộc chơi toàn cầu.
Trong bối cảnh đó, ông đánh giá như nào về khả năng của Việt Nam về AI, bán dẫn? Liệu các quốc gia như Việt Nam có nên phát triển AI theo mô hình mã nguồn mở?
Theo tôi, nếu chọn bán dẫn và AI thì theo tôi nên chọn AI vì ngành này đòi hỏi ít tài nguyên hơn và chặng đường còn dài để Việt Nam bắt kịp hoặc vượt lên. Trong lĩnh vực công nghệ, thời điểm để đạt được độ chín muồi không nên quá sớm cũng không nên quá muộn.
Hiện nay, nếu Việt Nam đầu tư vào công nghệ sản xuất điện thoại thì đã quá trễ, ngành chip bán dẫn cũng đã phát triển khá lâu. Ngành bán dẫn cần rất nhiều tài nguyên, thậm chí cần đầu tư tỷ USD nếu theo hướng sản xuất. Trên thế giới hiện nay, TMSC là công ty theo hướng sản xuất chip. Nếu chúng ta chọn theo hướng sản xuất chip thì sẽ theo sau các nước. Bên cạnh đó, nếu lựa chọn sản xuất chip giá rẻ thì sẽ cạnh tranh trực tiếp với Trung Quốc.
Cho nên, nếu chúng ta vẫn lựa chọn con đường chip bán dẫn thì nên theo hướng thiết kế như NVIDIA. Mảng này có biên lợi nhuận cao hơn cũng như thích hợp với tài nguyên nhân lực Việt Nam.
Trong khi đó, AI vẫn là một lĩnh vực rất mới, còn một chặng đường dài phía trước để chúng ta có thể phát triển và vượt lên các quốc gia khác.
Đối với AI, chúng ta cũng không nên vội vã để đuổi theo những ông lớn như DeepSeek mà nên tập trung vào đột phá, sáng tạo. Ví dụ sử dụng AI để thiết kế chip bán dẫn là ngành rất mới có thể cân nhắc tới. Bên cạnh đó, các mô hình AI hiện nay có rất nhiều lỗ hổng. Nếu cộng đồng Việt Nam biết được các lỗ hổng này để khai thác thì có cơ hội để vượt lên trong cuộc chơi AI.
Liên quan đến mã nguồn mở, lĩnh vực này sẽ phát triển rất nhanh trong thời gian tới. Việt Nam nên tận dụng thay vì phát minh ra AI và sau đó để phát triển sâu hơn về y tế, học thuật.
Thay vì tạo ra một DeepSeek mới, chúng ta có thể dùng chính DeepSeek hoặc Llama làm nền tảng để phát triển các ứng dụng trong lĩnh vực y tế, giao thông hay du lịch. Nó giống như một “bệ đỡ” để ta triển khai ý tưởng. Hơn nữa, các công trình nghiên cứu liên quan đến những mô hình này thường dễ tái hiện và khai thác, giúp tiết kiệm thời gian và nguồn lực.
Bên cạnh việc sử dụng, Việt Nam hay các nước khác nên đóng góp cho mã nguồn mở. Khi đóng góp cho mã nguồn mở, chúng ta sẽ tạo ra được tên tuổi, thu hút được nhân tài. Ví dụ các công ty Việt Nam có các mô hình nào đó như PhởGPT của VinAI hay có đột phá nào đó thì nên đóng góp mã nguồn mở. Hoặc chúng ta có thể đóng góp bằng nguồn dữ liệu.
Bài: Quỳnh Anh
Thiết kế: Hải An
