Ngay tại mũi phía nam của Greenland, một khối núi đá đen trơ trụi sừng sững như bước ra từ một cảnh phim giả tưởng. Không có lấy một nhành cây mọc trên mỏm đá, chỉ có quạ đen lượn quanh và thác nước đổ. Theo khẳng định của công ty sở hữu giấy phép khai thác khu vực này, ngọn núi ấy chính là nơi chứa một trong những mỏ đất hiếm lớn nhất hành tinh.
Các kim loại đất hiếm được ví như nguyên liệu làm nên thế kỷ 21. Chúng được dùng cho xe điện, tuabin gió, tên lửa dẫn đường bằng laser hay tiêm kích tàng hình F-35. Cơn khát tài nguyên này đang khiến nhiều cường quốc đổ dồn sự chú ý về Greenland - vùng lãnh thổ bán tự trị thuộc Vương quốc Đan Mạch.
Greenland sở hữu 25 trên tổng số 34 khoáng sản được Liên minh châu Âu đánh giá là thiết yếu và hơn 2/3 trong số 50 kim loại được Mỹ coi là thiết yếu. Các nhà địa chất ước tính Greenland sở hữu trữ lượng đất hiếm lớn thứ 8 trên hành tinh.
.png)
Đất hiếm đã trở thành khoáng sản “nóng” về mặt địa chính trị vì ngày nay Trung Quốc gần như nắm giữ thế độc quyền. Trung Quốc khai thác khoảng 70% lượng kim loại này từ các mỏ nội địa và kiểm soát hơn 90% quy trình chế biến.
Trong khi đó, Greenland nằm ở trung tâm Bắc Đại Tây Dương, giữa châu Âu và Bắc Mỹ. Những khu vực này đang phụ thuộc vào nguồn cung đất hiếm của Trung Quốc. Việc ông Trump bày tỏ mong muốn “bằng cách này hay cách khác phải có được Greenland”, giá trị chiến lược của hòn đảo này ngày càng được chú ý.
Greenland đang ấp ủ giấc mơ trở thành cường quốc khai khoáng. Vùng đất này sở hữu các mỏ kim cương, graphite, lithium, đồng, nickel, gallium và đặc biệt là các nguyên tố đất hiếm như dysprosium, neodymium, terbium...
Tuy nhiên, hành trình khai thác tài nguyên lại đầy gian truân. Mỏ ruby do chính phủ hậu thuẫn đã phá sản. Một mỏ vàng vận hành rồi đóng cửa, nay đang cố gắng tái khởi động để bắt kịp làn sóng giá vàng tăng cao. Việc khai thác uranium bị cấm từ năm 2021. Greenland hiện vướng vào vụ kiện trị giá hàng tỷ USD vì lệnh cấm này.
Dù thăm dò nhiều năm, Greenland triển khai được rất ít dự án vì chi phí đắt đỏ, điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, thiếu thốn cơ sở hạ tầng và lực lượng lao động ít ỏi.
“Ở Greenland, 100 dự án mới có 1 dự án thành công”, Giám đốc điều hành Bent Olsvig Jensen của mỏ Lumina Sustainable Materials – mỏ duy nhất đang hoạt động tại Greenland.
“Muốn xây một mỏ ở Greenland, bạn phải tự xây mọi thứ”, ông cho biết thêm. Công ty ông chỉ có chưa đến 50 nhân viên, khai thác một loại khoáng vật được dùng làm sợi thủy tinh và sơn.
Ông chia sẻ: “Chưa một mỏ hiện đại nào ở Greenland từng có lãi. Mục tiêu của chúng tôi là hòa vốn vào năm tới”.
Mặc những trở ngại, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã dùng nhiều cách để tiếp cận Greenland. Ông vừa đe doạ bằng thuế quan, vừa hứa giúp người dân trở nên “giàu có”.
Cách thị trấn Qaqortoq một giờ đi thuyền là địa điểm của mỏ Tanbreez, tên viết tắt của các nguyên tố: tantalum (Ta), niobium (Nb), đất hiếm (REE) và zirconium (Zr). Đây là một trong những mỏ hứa hẹn nhất, với trữ lượng ước tính khai thác được trong 1.000 năm.
Nhà địa chất người Australia Greg Barnes đã đến đây từ năm 1992. Ông dành hơn 20 năm cùng 50 triệu USD để xin giấy phép khai thác. Cuối cùng, ông đã được cấp phép vào năm 2020. Đến năm 2025, công ty của Barnes sáp nhập với một công ty của nhà đầu tư khoáng sản người Australia Tony Sage có tên là Critical Metals Corp. Ông Sage gọi dự án Tanbreez là "một mỏ đất hiếm mang tính đột phá cho phương Tây".
Tuy nhiên, để mỏ hoạt động, Critical Metals sẽ phải bắt đầu từ con số không. Công ty sẽ cần xây dựng một mỏ lộ thiên, đường sá, nhà máy xử lý, khu ở cho 60 công nhân và cảng nước sâu nổi để vận chuyển khoáng sản.
Ước tính mỏ có trị giá 3 tỷ USD trong giai đoạn đầu, nhưng cần 200 triệu USD để đưa vào hoạt động. Đầu năm nay, chính phủ Mỹ đã gửi thư bày tỏ “quan tâm đầu tư” tới 120 triệu USD thông qua Ngân hàng Xuất nhập khẩu Mỹ nhằm hỗ trợ khai thác Tanbreez.
Sage tin rằng cuối cùng ông Trump sẽ đạt được điều ông muốn. Đó không phải là quyền sở hữu Greenland mà là quyền tiếp cận các thỏa thuận khai thác có lợi cho các nhà sản xuất và nhà thầu quốc phòng của Mỹ.
Dù được chính phủ ủng hộ, một số người dân Greenland lại lo ngại việc khai khoáng sẽ có những tác động tiêu cực. Vì mỏ nằm ở phía tây nam Greenland, nơi có ngành đánh bắt cá phát triển mạnh mẽ cũng như các trang trại cừu nằm rải rác.
Ngư dân Nuka Mark Nielsen thẳng thắn nói: “Tôi không muốn khai thác ở vịnh này”. Ông lo tiếng ồn và hoạt động vận tải sẽ làm ảnh hưởng đến nguồn sống của các gia đình phụ thuộc vào nghề đánh bắt.
Ở khu vực lân cận, người nông dân như bà Sori Paviasen thì lo lắng về ô nhiễm môi trường. Bà cho biết số lượng trang trại nuôi cừu ở miền nam Greenland đã giảm từ 31 còn 25 chỉ trong vài năm qua. Nguyên nhân chính là do chi phí thức ăn và phân bón nhập khẩu tăng cao, giá thịt cừu giảm và thời tiết thất thường do biến đổi khí hậu.
Bộ trưởng Tài nguyên Greenland Naaja Nathanielsen cho biết: “Chúng tôi là một đất nước ủng hộ khai khoáng. Nhưng chúng tôi không cần là cường quốc số 1. Chúng tôi chỉ cần có 6–7 mỏ hoạt động ổn định để mang lại thu nhập bền vững, có lợi cho người dân và bảo vệ môi trường”.
Theo Washington Post
