Nguy cơ khủng hoảng giá lương thực trên toàn cầu

Giá lương thực tăng lên mức kỷ lục mới 

Trong bối cảnh chiến sự tại Ukraine làm bùng phát cuộc khủng hoảng giá lương thực lần thứ ba trong vòng 15 năm, các chuyên gia hàng đầu thế giới về hệ thống lương thực đã đưa ra cảnh báo “những sự cứng nhắc, điểm yếu và sai sót tiềm ẩn trong hệ thống lương thực toàn cầu” đang thổi bùng ngọn lửa gây nên nạn đói toàn cầu.

Đây là báo cáo của diễn đàn IPES-Food được đưa ra khi chỉ số giá lương thực của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) cập nhật được dự đoán giá lương thực tăng lên mức cao kỷ lục mới vào tháng 4/2022.

Các chuyên gia cho biết, những sai sót cơ bản đã khiến cho cuộc xung đột tại Ukraine trở thành cuộc khủng hoảng giá lương thực toàn cầu , đơn cử như việc phụ thuộc quá nhiều vào nhập khẩu lương thực và đầu cơ hàng hóa quá mức đã không được xử lý sau khi giá lương thực tăng đột biến vào năm 2007-2008. Các chuyên gia kêu gọi cải cách khẩn cấp hệ thống lương thực để ngăn chặn sự gia tăng số người chịu ảnh hưởng xấu của tình trạng mất an ninh lương thực.

Mô hình của FAO cho thấy số người bị thiếu dinh dưỡng có thể tăng thêm 13 triệu người trong năm nay. Nhiều khả năng sẽ diễn ra các cuộc bạo loạn cướp lương thực, bất ổn dân sự và các đợt trấn áp của các chính phủ.

4 nguyên ngân dẫn đến khủng hoảng an ninh lương thực

10 tuần sau khi chiến tranh nổ ra, IPES-Food đã tiến hành nghiên cứu cuộc khủng hoảng an ninh lương thực đang gia tăng và chỉ ra những nguyên nhân chưa được giải quyết:

Thứ nhất, sự phụ thuộc vào nhập khẩu lương thực: một số quốc gia hiện phụ thuộc 100% vào nhập khẩu lương thực chính trong khi vẫn đang nợ nhiều.

Thứ hai, hệ thống sản xuất khó đổi mới: sự chuyên biệt hóa quá mức về mặt địa lý, sự ưu đãi của thương nhân và chính phủ đối với cây lương thực hàng hoá và nhiên liệu sinh học, cũng như sự phụ thuộc vào phân bón tổng hợp đều kìm hãm khả năng đa dạng hóa sản xuất lương thực và chuyển đổi phương thức sản xuất lương thực của người nông dân.

Thứ ba, thị trường suy giảm và đầu cơ: điều làm trầm trọng thêm các đợt tăng giá là sự thiếu minh bạch trong dự trữ và tình trạng đầu cơ hàng hóa quá mức.

Thứ tư, vòng luẩn quẩn của xung đột, biến đổi khí hậu, đói nghèo và mất an ninh lương thực- khiến hàng trăm triệu người không có khả năng thích ứng với những cú sốc bất ngờ.

Các chuyên gia cảnh báo những phản ứng thiển cận đối với cuộc khủng hoảng sẽ khiến xu hướng hiện nay trầm trọng thêm, như đình chỉ các quy định về môi trường, tăng cường sản xuất lương thực hướng công nghiệp và thúc đẩy hơn nữa nền nông nghiệp phụ thuộc vào phân bón theo định hướng xuất khẩu.

Nhóm chuyên gia kêu gọi cần hành động khẩn cấp nhằm: Cung cấp hỗ trợ tài chính và xóa nợ cho các quốc gia dễ bị tổn thương; Ngăn chặn tình trạng đầu cơ hàng hóa quá mức và nâng cao tính minh bạch của thị trường; Xây dựng hệ thống dự trữ ngũ cốc trong khu vực; Đa dạng hóa sản xuất lương thực và cơ cấu lại dòng chảy thương mại; Giảm lượng nhiên liệu sinh học, số lượng vật nuôi và sự phụ thuộc vào phân bón cũng như năng lượng hóa thạch trong sản xuất lương thực.

Olivier De Schutter, đồng chủ tịch IPES-Food, Báo cáo viên đặc biệt của Liên hợp quốc về Đói nghèo và Nhân quyền, cho biết, một thế hệ mới một lần nữa phải đối mặt với tình trạng mất an ninh lương thực ngày càng gia tăng.

Việc tiếp tục dựa vào một số lượng hàng hoá lương thực và các quốc gia để cung cấp lương thực cho toàn thế giới, kết hợp với việc các nhà tài đầu tư tài chính cơ hội đánh cược vào lương thực, là một công thức dẫn đến thảm họa.

“Chúng ta chỉ có thể hy vọng rằng lần này sẽ khác, làm cho hệ thống lương thực của chúng ta trở nên linh hoạt, đa dạng và ít phụ thuộc hơn vào nhiên liệu hóa thạch sẽ giúp đảm bảo rằng cú sốc tiếp theo - cho dù do xung đột hay biến đổi khí hậu - cũng không gây ra một cuộc khủng hoảng khác”, Olivier De Schutternói.

Cần xây dựng lại các kho dự trữ ngũ cốc

Đánh giá về cuộc khủng hoảng lương thực, ông Jennifer Clapp, chuyên gia IPES-Food và là Chủ tịch Nghiên cứu Canada về An ninh Lương thực Toàn cầu và Tính bền vững tại Đại học Waterloo, cho biết, các nhà đầu cơ tài chính đang nhảy vào đầu tư hàng hóa và đánh cược vào tăng giá lương thực.

Điều này đang đẩy những người nghèo nhất trên thế giới vào tình trạng đói kém hơn. Các chính phủ đã thất bại trong việc kiềm chế đầu cơ quá mức và đảm bảo tính minh bạch của các kho dự trữ lương thực cũng như thị trường hàng hóa – vấn đề này phải được giải quyết khẩn trương.

Một số chuyên gia đã đưa ra giải pháp giải quyết tình trạng này, đơn cử như chuyên gia IPES-Food, kiêm nghiên cứu về châu Phi cho rằng, cần xây dựng lại các kho dự trữ ngũ cốc tại các nước trong khu vực là chìa khóa để tăng cường khả năng phục hồi khi những cú sốc này xảy ra.

CònRaj Patel, chuyên gia IPES-Food và là Giáo sư tại trường Lyndon B JohnsonSchool of Public Affairstại Đại học Texasthì nhấn mạnh đếnviệc xóa nợ cho các nước phụ thuộc vào nhập khẩu lương thực là điều cần thiết để giúp họ ngăn chặn tình trạng bất ổn trong nước, bảo vệ các nhóm dân cư dễ bị tổn thương, đồng thời tái thiết và đa dạng hóa sản xuất lương thực.