Người trẻ thờ ơ với việc về quê tiếp quản cơ nghiệp gia đình, một cường quốc châu Á lo ngại thiếu lương thực trầm trọng

Bà Keiko Ishii cảm thấy nhẹ nhõm khi cậu con trai út của bà, Takashi Ishii, quyết định rời Tokyo về quê và tiếp quản nông trại của gia đình, trở thành thế hệ thứ năm trong gia đình kiếm sống từ đất.

Bà Ishii, 75 tuổi, đã làm việc tại nông trại ở tỉnh Tochigi, Nhật Bản trong 42 năm qua kể từ khi kết hôn với chồng bà là Yoshiyuki Ishii. “Con trai tôi nói nhớ quê và chúng tôi rất vui khi nó muốn quay trở lại”.

“Gia đình con trai tôi đã trở về. Chúng tôi đang dạy chúng làm nông”, bà Ishii nói.

Quyết định của Takashi Ishii khiến bố mẹ anh vui mừng, nhưng ở Nhật Bản, điều này rất lạ lùng.

Làm nông nghiệp không phải là định hướng nghề nghiệp phổ biến đối với nhiều thanh niên Nhật Bản, những người đã quen với sự tiện lợi và lối sống sôi động ở các thành phố lớn. Nhiều người trẻ cũng không thích phải làm việc nhiều giờ trong mọi điều kiện thời tiết, tốn nhiều sức lực mà thu nhập lại khiêm tốn.

Nông dân Nhật Bản ngày càng già đi

Bởi phần lớn người trẻ không kế nghiệp nông trại của bố mẹ, nông dân ngày càng già đi và khi họ nghỉ hưu, đất thường bị bỏ hoang.

Theo báo cáo thường niên về ngành nông nghiệp do chính phủ Nhật công bố vào ngày 31/5, khoảng 1,16 triệu lao động tham gia vào lĩnh vực nông nghiệp vào năm 2023, giảm đáng kể so với 2,4 triệu người vào năm 2000. Trong số này, chỉ 20% là dưới 60 tuổi.

Thống kê còn cho thấy một mối lo ngại đáng quan tâm hơn: Nhật Bản phải nhập khẩu phần lớn thực phẩm khi tỷ lệ tự cung tự cấp lương thực của nước này chỉ ở mức 38%. Nếu bất ổn xảy ra ở vùng biển xung quanh Đài Loan (Trung Quôc) – tuyến đường biển quan trọng cho xuất nhập khẩu của Nhật Bản – có thể làm gián đoạn nghiêm trọng nguồn cung thực phẩm và dẫn đến thiếu hụt.

Chính phủ các nhiệm kỳ của Nhật Bản đã cố gắng giải quyết vấn đề này. Theo Luật Cơ bản về lương thực, nông nghiệp và nông thôn được thông qua năm 1999, nước này đặt mục tiêu nâng tỷ lệ tự cung cấp lương thực lên 45% vào năm 2030. Tuy nhiên, con số này sẽ khó đạt được, đặc biệt nếu giới trẻ tiếp tục quay lưng với nông nghiệp.

Trang trại của bà Ishii nằm ở thị trấn Otawara, cách Tokyo khoảng 90 phút đi tàu về phía bắc. Với diện tích chỉ 6.250 mét vuông, trang trại này cực kỳ nhỏ so với mức chuẩn ở châu Âu và Bắc Mỹ. Trang trại kiểu này là điển hình ở Nhật Bản, nhưng cũng khiến canh tác kém hiệu quả hơn.

Dậy sớm, làm nhiều giờ, thu nhập thấp

Bà Ishii nói: “Nông dân cần phải dậy rất sớm bởi buổi sáng là thời điểm bận rộn nhất. Và khi vào mùa hè, thì cần làm càng nhiều việc càng tốt trước khi trời quá nóng, chưa kể thời gian làm việc trên cánh đồng lúc nào cũng dài”.

Ngoài thời gian dài và tốn sức lực, thu nhập từ nghề nông thường thấp hơn mức thu nhập trung bình 6,2 triệu yên (1,5 tỷ VND)/năm.

Kazuhiko Hotta, giáo sư tại Đại học Nông nghiệp Tokyo, nói với DW: “Làm nông không phải là nghề phổ biến do thu nhập thấp và không ổn định. Chính quyền trung ương và địa phương đang thực hiện nhiều chính sách khác nhau để khuyến khích lao động làm nghề nông, như hỗ trợ chi phí sinh hoạt cho đến khi nông dân mới định cư, cho thuê đất nông nghiệp và đào tạo nghề. Nhưng cho đến nay, các biện pháp đều không hiệu quả”.

Nghề nông trong tương lai

Giáo sư Hotta bày tỏ lo ngại về “tỷ lệ tự cung tự cấp rất thấp” của Nhật Bản vì nguồn cung ổn định là rất quan trọng đối với sự tồn vong của quốc gia. Tuy vậy ông vẫn tỏ ra lạc quan.

Ông nói: “Khi nhiều nông dân hiện nay già đi và nghỉ hưu, những nông dân mới sẽ kế thừa và sẽ có sự gia tăng trong quản lý nông trại quy mô lớn”. “Việc này sẽ giúp chuyển đổi sang một hình thức nông nghiệp hiệu quả hơn, dù có thể mất thời gian”.

Bất chấp thử thách, gia đình bà Ishii không có ý định từ bỏ đất đai của mình.

Bà nói: “Tất nhiên đó là công việc khó khăn, nhưng không có công việc nào tốt hơn cho những người thích làm việc ở bên ngoài và được hòa mình vào thiên nhiên”. “Tôi không bao giờ nhìn đồng hồ để xem đã đến giờ về nhà chưa và thật tốt khi có thể tự làm chủ. Tôi nghĩ đó là một số lý do khiến con trai tôi quay lại đây”, bà nói.

Theo DW