Mỹ xem xét siết xuất khẩu phần mềm sang Trung Quốc: Bước leo thang mới trong cuộc chiến công nghệ toàn cầu

Động thái này, theo Reuters, đánh dấu một bước leo thang đáng kể trong nỗ lực của Washington nhằm bảo vệ lợi thế công nghệ trước Bắc Kinh.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent xác nhận với CNBC rằng “mọi khả năng đều được đặt lên bàn”. Ông cho biết bất kỳ biện pháp kiểm soát nào, dù là phần mềm hay động cơ, “sẽ được triển khai cùng các đồng minh G7” để bảo đảm hiệu quả và tránh tạo kẽ hở cho Trung Quốc.

Động thái này được cho là phản ứng của Mỹ trước việc Bắc Kinh gần đây mở rộng lệnh kiểm soát xuất khẩu đất hiếm - nguyên liệu chiến lược trong sản xuất chip và năng lượng sạch. Khi Trung Quốc dùng tài nguyên làm lá bài chiến lược, Washington đáp lại bằng việc kiểm soát công nghệ - yếu tố sống còn của chuỗi cung ứng toàn cầu.

Bước dạo đầu cho đàm phán cấp cao Mỹ - Trung

Bessent dự kiến gặp Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong (He Lifeng) tại Malaysia vào cuối tuần này để thảo luận thương mại. Đây là cuộc gặp được xem là bước chuẩn bị cho khả năng Tổng thống Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình gặp nhau tại Hàn Quốc vào cuối tháng, sau nhiều tháng căng thẳng leo thang.

Theo Bộ Thương mại Trung Quốc, phái đoàn do ông Hà dẫn đầu sẽ thảo luận “những vấn đề then chốt trong quan hệ song phương”, dựa trên “đồng thuận đạt được giữa hai nguyên thủ trong các cuộc điện đàm trước đó”.

Giới quan sát nhận định việc Bộ trưởng Bessent công khai tuyên bố cứng rắn ngay trước thềm đàm phán là cách Mỹ gây sức ép tâm lý, buộc Bắc Kinh phải nhượng bộ trên bàn thương lượng. Neo Wang, chiến lược gia Trung Quốc tại Evercore ISI, cho rằng kết quả cuộc gặp Malaysia sẽ “ảnh hưởng đáng kể đến khả năng và bầu không khí của cuộc gặp Trump - Tập tại Hàn Quốc”.

Trong khi đó, phía Mỹ kỳ vọng có thể đạt được một thỏa thuận cụ thể về việc Trung Quốc tăng mua nông sản, đặc biệt là đậu tương, và thảo luận giới hạn vũ khí hạt nhân. Tổng thống Trump nói rằng ông “mong đợi một kết quả tốt đẹp”, nhấn mạnh hai nước có thể “giải quyết nhiều nghi ngờ và hợp tác dựa trên tài sản khổng lồ mà cả hai bên đang sở hữu.”

Bắc Kinh chưa xác nhận kế hoạch cho cuộc gặp cấp cao, song người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc khẳng định “các nhà lãnh đạo hai nước vẫn duy trì liên lạc chặt chẽ - điều rất quan trọng trong giai đoạn hiện nay.”

Căng thẳng leo thang và nguy cơ đổ vỡ thỏa thuận

Những tuần gần đây, Washington và Bắc Kinh liên tục tung ra các biện pháp trả đũa mới. Bộ Thương mại Mỹ đã mở rộng kiểm soát xuất khẩu chip tiên tiến nhằm ngăn Trung Quốc tiếp cận công nghệ lõi. Đáp lại, Bắc Kinh hạn chế xuất khẩu đất hiếm, đưa thêm doanh nghiệp Mỹ vào danh sách đen, và mở cuộc điều tra chống độc quyền nhắm vào tập đoàn Qualcomm.

Ngoài ra, Trung Quốc còn bắt đầu áp phí mới đối với tàu thuyền có liên quan đến Mỹ cập cảng Trung Quốc, sau khi Washington áp dụng biện pháp tương tự.

Theo Yue Su, chuyên gia kinh tế trưởng tại Economist Intelligence Unit, “sự đổ vỡ trong các thỏa thuận đình chiến thương mại đã trở thành điều bình thường mới”, phản ánh sự thiếu lòng tin sâu sắc và kéo dài giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Wendy Cutler, Phó Chủ tịch Viện Chính sách Xã hội Châu Á, nhận định rằng yêu cầu của Bắc Kinh về việc nới lỏng kiểm soát xuất khẩu và giảm thuế là “rất khó đạt được”. Trong khi đó, ưu tiên của Washington vẫn là bảo đảm nguồn cung khoáng sản chiến lược, kiểm soát fentanyl và thúc đẩy xuất khẩu nông sản.

Hai bên đang phải chạy đua với thời hạn ngày 10/11, khi các mức thuế trả đũa lẫn nhau sẽ được khôi phục nếu không đạt được gia hạn thỏa thuận. Tổng thống Trump thậm chí đã ấn định ngày 1/11 cho đợt tăng thuế 100% mới, nếu đàm phán không tiến triển.

Wendy Cutler dự đoán Mỹ và Trung Quốc sẽ cần kéo dài thời hạn ít nhất thêm 90 ngày để tránh nguy cơ bùng nổ chiến tranh thương mại lần nữa, nhưng cảnh báo “khối lượng công việc cần giải quyết trong thời gian ngắn là rất lớn.”

Chiến lược dài hạn của chính quyền Trump

Khác với nhiệm kỳ đầu - khi ông Trump dùng chính sách thương mại cứng rắn để tạo lợi thế đàm phán - thì ở nhiệm kỳ thứ hai, Nhà Trắng đang hướng tới tái cấu trúc toàn bộ trật tự công nghệ toàn cầu. Mục tiêu của Washington là đảm bảo “chủ quyền công nghệ Mỹ” (America’s Technological Sovereignty), thông qua việc thiết lập các tiêu chuẩn phần mềm, dữ liệu và an ninh mạng do Mỹ dẫn dắt.

Động thái này phản ánh rõ nét chiến lược “kiềm chế công nghệ” đối với Trung Quốc, không chỉ trong sản xuất chip mà trên mọi tầng hệ sinh thái kỹ thuật số. Tuy nhiên, cách tiếp cận này cũng làm gia tăng rủi ro phân mảnh kinh tế thế giới, khi các quốc gia trung gian - trong đó có Việt Nam, Hàn Quốc và Singapore - buộc phải chọn hướng cân bằng giữa hai khối công nghệ đối nghịch.

Việc Bộ trưởng Bessent nhấn mạnh phối hợp với G7 cho thấy Washington đang cố gắng duy trì sự đồng thuận trong phe phương Tây, tránh bị cô lập nếu cuộc đối đầu Mỹ - Trung kéo dài sang năm 2026.

Tham khảo: CNBC