Khi các tập đoàn công nghệ lớn đổ hàng tỷ đô la xây dựng những trung tâm dữ liệu khổng lồ phục vụ tham vọng AI, những cộng đồng nhỏ bé, nghèo tài nguyên lại đang phải trả giá — bằng điện, bằng nước, và bằng cả cuộc sống thường ngày của họ.
Tại bang Querétaro, miền Trung Mexico, những cỗ máy tính khổng lồ của Microsoft, Amazon Web Services hay Google ngày đêm vận hành để xử lý hàng tỷ lệnh truy vấn từ khắp thế giới. Nhưng chỉ cách đó vài km, ở ngôi làng Las Cenizas, người dân lại chìm trong bóng tối vì mất điện kéo dài, nguồn nước giếng cạn dần, và những trạm y tế hoạt động cầm chừng.
Một y tá kể rằng họ từng phải khâu vết thương cho trẻ em chỉ bằng ánh sáng từ đèn pin khi điện bị cắt. Trong khi đó, ngay cạnh, các máy chủ AI vẫn chạy 24 giờ mỗi ngày, tiêu thụ lượng điện và nước gấp hàng nghìn lần một hộ gia đình.
Trung tâm dữ liệu — trái tim của cuộc cách mạng AI — không chỉ tiêu tốn năng lượng khổng lồ mà còn nuốt chửng tài nguyên nước để làm mát hàng trăm nghìn con chip. Ở Querétaro, những mạch nước ngầm vốn đã kiệt vì khí hậu khô hạn nay bị hút cạn thêm để giữ cho các máy chủ “không quá nóng”. Nhiều người dân nói họ phải xếp hàng hàng giờ chỉ để lấy vài can nước sinh hoạt.
“Họ có điện, còn chúng tôi chẳng còn gì,” một nông dân cay đắng nói. Trong khi chính quyền địa phương chật vật duy trì lưới điện cũ kỹ, các công ty công nghệ lại lắp thêm máy phát chạy bằng khí đốt để đảm bảo vận hành không gián đoạn, khiến phát thải carbon càng tăng.
Câu chuyện ấy không chỉ của Mexico. Ở châu Âu, Ireland — “thiên đường dữ liệu” của lục địa già — cũng đang đối mặt với hệ quả tương tự. Với hơn 80 trung tâm dữ liệu nằm quanh Dublin, quốc gia nhỏ bé này đang tiêu tốn đến 21% tổng lượng điện quốc gia chỉ để nuôi “đám mây số” toàn cầu. Những cánh quạt gió và trạm điện tái tạo không kịp bù đắp, trong khi lưới điện thường xuyên quá tải.
Năm ngoái, chính quyền Ireland đã phải tạm dừng cấp phép xây dựng trung tâm dữ liệu mới đến năm 2028. Các tổ chức môi trường cảnh báo: đất nước này đang trả giá bằng chính năng lượng của mình để phục vụ cho các hệ thống AI đặt trụ sở ở nơi khác.
“Đây là nghịch lý của kỷ nguyên dữ liệu: chúng ta cạn kiệt tài nguyên thật để nuôi ảo giác số,” một nhà hoạt động ở Dublin nói.
Theo dữ liệu từ Business Standard và Rest of World, chỉ trong vòng hai năm, thế giới đã có hơn 500 dự án trung tâm dữ liệu mới. Các tập đoàn như Google, Microsoft, Meta, Amazon, Oracle đang chạy đua để giành lấy vị thế trong kỷ nguyên AI. Song, tốc độ mở rộng đó đang khiến nhiều quốc gia phải đối mặt với khủng hoảng năng lượng cục bộ. Ở Chile, Google từng phải rút lại kế hoạch xây dựng trung tâm dữ liệu sau khi các nhà khoa học cảnh báo nó có thể làm cạn kiệt nguồn nước ngọt duy nhất của thành phố. Ở Tây Ban Nha, các nhóm dân sự lập nên phong trào “Tu Nube Seca Mi Río” — “Đám mây của bạn đang làm khô dòng sông của tôi”.
Các công ty công nghệ, trong khi đó, khẳng định họ mang đến việc làm, đầu tư và hạ tầng hiện đại. Nhưng thực tế, số việc làm do các trung tâm dữ liệu tạo ra thường không nhiều, và hầu hết ở cấp kỹ thuật cao, không dành cho cộng đồng bản địa. Lợi ích kinh tế vì thế không bù đắp được chi phí môi trường mà người dân phải chịu.
Theo: The NY Times
.png "Doanh nghiệp xe tải báo cáo tăng trưởng ấn tượng, hoàn thành kế hoạch năm trước thời hạn")
