Hội Thẩm định giá Việt Nam: Dấu ấn 20 năm kiến tạo niềm tin và tầm nhìn trong kỷ nguyên số

Trong dòng chảy của lịch sử kinh tế Việt Nam hiện đại, sự chuyển dịch từ cơ chế giá nhà nước sang cơ chế giá thị trường là một bước ngoặt mang tính quyết định. Ra đời đúng vào thời điểm bản lề ấy, Hội Thẩm định giá Việt Nam (VVA) không chỉ là "người chứng kiến" mà còn là "người kiến tạo". Tròn 20 năm (2005 - 2025), nhìn lại chặng đường từ những viên gạch sơ khai đến vị thế vững chắc ngày hôm nay, chúng ta thấy được hình hài của một tổ chức nghề nghiệp đã góp phần minh bạch hóa nền tài chính quốc gia.

Thời khởi thủy và Sứ mệnh tiên phong (2005 - 2010)

Ngược dòng thời gian về năm 2005, TS. Lê Minh Toán cho biết, thời điểm đó ông bắt đầu công việc thẩm định giá tại Trung tâm Thông tin và Thẩm định giá miền Nam (Bộ Tài chính) và được ông Nguyễn Ngọc Tuấn, nguyên Thứ trưởng Thường trực Bộ Tài chính, nguyên Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam, giao nhiệm vụ thực hiện các thủ tục thành lập Hội Thẩm định giá Việt Nam.

Theo TS. Lê Minh Toán, cùng với quá trình phát triển tất yếu của nền kinh tế thị trường,, ngày 25/08/2005, Bộ trưởng Bộ Nội vụ ký Quyết định số 87/2005/QĐ-BNV cho phép thành lập Hội Thẩm định giá Việt Nam. Thời đó, thị trường dịch vụ tài chính nước ta vẫn còn khá mới mẻ và khái niệm "thẩm định giá" (Valuation) thường bị nhầm lẫn với "định giá" (Pricing) của Nhà nước.

Trong 5 năm đầu tiên, sứ mệnh của Hội Thẩm định giá Việt Nam được xác định là xây dựng khung năng lực và định danh nghề nghiệp. Những thế hệ lãnh đạo đầu tiên của Hội, với sự hỗ trợ chặt chẽ từ Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính), đã đặt nền móng cho các hoạt động chuyên môn nghề thẩm định giá ở Việt Nam từng bước chuyên nghiệp.

Đây là giai đoạn "khai hoang", biến một hoạt động còn sơ khai ở Việt Nam trở thành một nghề nghiệp có mã số, có chứng chỉ chuyên môn, thẻ hành nghề và được pháp luật bảo hộ.

Tập trung hoàn thiện và hội nhập (2011 - 2020)

Thập kỷ thứ hai đánh dấu sự bùng nổ về số lượng và chất lượng. Từ con số khiêm tốn vài chục doanh nghiệp hội viên ban đầu, đến năm 2020, mạng lưới thẩm định giá đã phủ sóng khắp 63 tỉnh thành trước đây.

Dấu ấn đậm nét nhất trong giai đoạn này là sự tổng hợp sức mạnh để tập trung hoàn thiện và hội nhập quốc tế. VVA đã tích cực tham gia về chuyên môn với các hoạt động của của Hiệp hội Thẩm định giá ASEAN (AVA) và Hội đồng Tiêu chuẩn Thẩm định giá Quốc tế (IVSC). Việc tham gia các tổ chức này không chỉ nâng cao vị thế của Việt Nam mà còn giúp chuẩn hóa quy trình thẩm định giá trong nước tiệm cận với thế giới.

Đồng thời, Hội đã đóng vai trò phản biện chính sách sắc bén, góp ý quan trọng trong việc xây dựng Luật Giá 2012 và các văn bản hướng dẫn thi hành, tạo hành lang pháp lý thông thoáng cho hoạt động thẩm định giá tài sản công, bất động sản và doanh nghiệp.

Thử thách, bản lĩnh và vươn mình (2021 - 2025)

Giai đoạn 2021-2025 là thời kỳ "lửa thử vàng". Thị trường bất động sản và tài chính biến động dữ dội, đi kèm với đó là những vụ án kinh tế lớn liên quan đến sai phạm trong thẩm định giá. Đây là lúc vai trò của Hội Thẩm định giá Việt Nam trở nên quan trọng hơn bao giờ hết trong việc chấn chỉnh đạo đức nghề nghiệp.

Đây là giai đoạn "đau đớn" nhất của nghề khi hàng loạt thẩm định viên vướng vòng lao lý trong các đại án kinh tế (liên quan đến đất đai, đấu thầu thiết bị y tế, giáo dục).

Ranh giới giữa sai sót do trình độ kỹ thuật và hành vi cố ý thông đồng làm sai lệch kết quả thẩm định giá đôi khi rất khó phân định rõ ràng trong bối cảnh các quy định pháp luật chồng chéo, chưa rõ ràng. Điều này dẫn đến tâm lý "sợ sai", "sợ trách nhiệm" bao trùm lên toàn ngành.

Đứng trước bối cảnh đó, Hội đã kiên quyết trong việc rà soát, đào tạo lại và siết chặt kỷ luật hội viên. Tiếng nói của Hội và cụ thể nhất là của Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam - Ông Nguyễn Tiến Thỏa (Nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá - Bộ Tài chính) đã được nhiều Cơ quan quản lý nhà nước quan tâm và đánh giá rất cao; Coi đó là một trong những kênh thông tin, nghiệp vụ quan trọng và đáng tin cậy.

Việc Luật Giá năm 2023 (có hiệu lực từ 01/07/2024) được ban hành với những quy định chặt chẽ hơn về quyền và trách nhiệm của thẩm định viên cũng có dấu ấn đóng góp trí tuệ không nhỏ từ phía Hội. Đến năm 2025, niềm tin của thị trường dần được khôi phục, nghề thẩm định giá được nhìn nhận đúng mực: là "tấm khiên" bảo vệ sự minh bạch của nền kinh tế.

Bước vào thời kỳ mới: Kỷ nguyên số và Kinh tế số toàn cầu

Đứng trước cột mốc 20 năm, lịch sử đang đặt lên vai Hội Thẩm định giá Việt Nam những sứ mệnh mới, nặng nề nhưng vinh quang hơn:

Một là: Chuyển đổi số toàn diện (Digital Valuation): Phương pháp so sánh hay chi phí truyền thống đang dần được hỗ trợ bởi Big Data và AI (Trí tuệ nhân tạo). Định hướng của Hội trong nhiệm kỳ tới là xây dựng cơ sở dữ liệu giá của Hội tập trung, chia sẻ nguồn dữ liệu tin cậy giữa các hội viên để giảm thiểu rủi ro pháp lý và tăng độ chính xác. Thẩm định viên năm 2025 không chỉ cần giỏi nghiệp vụ mà còn phải am hiểu công nghệ.

Hai là: Kinh tế số toàn cầu ngày nay đang đặt ra nhiều câu hỏi và nhiệm vụ mới cho Hội Thẩm định giá Việt Nam. Đó là các công cụ, phương pháp trong thẩm định giá các tài sản số, tài sản công nghệ hay thẩm định giá doanh nghiệp công nghệ, khởi nghiệp v.v… Bên cạnh đó, trong bối cảnh Việt Nam cam kết Net Zero vào năm 2050, các tiêu chuẩn ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị) trở thành yếu tố trọng yếu trong thẩm định giá tài sản và doanh nghiệp. Hội cần tiên phong nghiên cứu và ban hành các hướng dẫn về thẩm định giá các dự án xanh, tín chỉ carbon - một thị trường đầy tiềm năng nhưng còn bỏ ngỏ.

Ba là: Đề cao tính Độc lập và Liêm chính. Bài học từ quá khứ cho thấy, kỹ thuật có thể học, nhưng đạo đức là cốt tử. Hội sẽ tiếp tục là "người gác đền" về đạo đức, đảm bảo tính độc lập tuyệt đối của thẩm định viên trước sức ép của khách hàng hay lợi ích nhóm.

Nhìn lại 20 năm, Hội Thẩm định giá Việt Nam đã hoàn thành xuất sắc sứ mệnh "mở đường" và "đặt nền móng". Tuy nhiên, những khó khăn hiện tại chính là tín hiệu cho thấy ngành cần một cuộc tái cấu trúc về chất: Chuyển từ lượng sang chất; Chuyển từ thủ công sang dữ liệu số; Chuyển từ tuân thủ thụ động sang liêm chính chủ động.

20 năm - một độ tuổi vừa đủ trưởng thành, đủ bản lĩnh để nhìn lại và đủ khát vọng để vươn xa. Kỷ niệm 20 năm thành lập không chỉ là dịp để tri ân những người mở đường, mà là lời cam kết đanh thép của Hội Thẩm định giá Việt Nam trước Tổ quốc và Nhân dân: "Trung thực - Khách quan - Khoa học - Hiệu quả". Đó không chỉ là khẩu hiệu, đó là tôn chỉ sống còn để nghề thẩm định giá tiếp tục là thước đo giá trị tin cậy cho sự thịnh vượng của quốc gia trong kỷ nguyên mới./.

Tác giả: TS. Lê Minh Toán

Phó Giám đốc Trung tâm Dữ liệu quốc gia và Dịch vụ về giá,
Cục Quản lý giá