GS vừa thắng giải 3 triệu USD từ tỷ phú Phạm Nhật Vượng lập “cú đúp” ở Nobel chỉ sau 5 ngày

Vị GS vừa lập "cú đúp" giải thưởng VinFuture và Nobel trong năm 2024 là GS Geoffrey Hinton, người được mệnh danh là "Bố già AI". Ông là giáo sư danh dự tại ĐH Toronto (Canada), đồng thời là người tiên phong trong nghiên cứu trí tuệ nhân tạo (AI).

Mới đây, ngày 10/12/2024 (theo giờ địa phương), tại Tòa thị chính Stockholm, Thụy Điển, Ban Tổ chức giải thưởng Nobel và Hoàng gia Thụy Điển đã tổ chức lễ trao các giải thưởng Nobel năm 2024. Tại buổi lễ này, những người đoạt giải Nobel về vật lý, hóa học, y học, kinh tế và văn học sẽ chính thức được nhận giải thưởng.

Tại buổi lễ trang trọng này, GS Geoffrey Hinton cùng với GS John Hopfield (Mỹ) chính thức nhận giải Nobel Vật lý năm 2024, cho công trình về mạng lưới thần kinh nhân tạo trong 40 năm qua và mở đường cho sự bùng nổ AI trên thế giới.

Công trình của của hai vị GS này được coi là nền tảng cho máy học và học sâu. Trong đó, riêng GS Geoffrey Hinton được Chủ tịch Ủy ban Giải thưởng Vật lý Nobel Ellen Moons đánh giá là "nhân vật hàng đầu trong việc phát triển các thuật toán hiệu quả".

Tại lễ trao giải, bà Ellen Moons cho biết: "GS Geoffrey Hinton là người tiên phong trong nỗ lực thiết lập mạng lưới nơ-ron sâu và dày đặc. Những mạng lưới như vậy có hiệu quả trong việc phân loại cũng như diễn giải một lượng lớn dữ liệu, tự cải thiện dựa trên độ chính xác của kết quả".

Theo Chủ tịch Ủy ban Giải thưởng Vật lý Nobel, ngày nay, mạng lưới nơ-ron nhân tạo là công cụ mạnh mẽ trong những lĩnh vực nghiên cứu bao gồm vật lý, hóa học, y học và trong cuộc sống hàng ngày.

50 năm kiên trì "phá bỏ định kiến"

Theo nhận định của các chuyên gia, sở dĩ GS Geoffrey Hilton được trao giải Nobel Vật lý 2024 là vì công trình mà ông sử dụng đã phát triển một số nền tảng của máy học, một nhánh của khoa học máy tính giúp AI bắt chước cách con người học một cách hiệu quả. Tuy nhiên, ít ai biết được rằng, công trình mang tính "bùng nổ" này của GS Hilton lại từng bị cho là "vô nghĩa", thậm chí chịu sự nghi ngờ của nhiều đồng nghiệp và các nhà khoa học máy tính suốt hàng chục năm.

Vốn dĩ công trình giúp GS Geoffrey Hilton trở thành đồng chủ nhân của Giải Nobel Vật lý 2024 đã được hoàn thành vào những năm 1980, khi AI vẫn còn là khái niệm rất xa vời so với công nghệ ngày nay.

GS Geoffrey Hilton chia sẻ với truyền thông rằng: "Đây là thành tựu của 50 năm trước, khi chúng tôi đã đưa ra ý tưởng về một vấn đề cần giải quyết và theo đuổi ý tưởng đó, mặc dù hầu hết mọi người trong lĩnh vực AI và khoa học máy tính đều nói rằng những gì mà chúng tôi đang làm là vô nghĩa".

Chính sự kiên trì cùng đột phá trong nghiên cứu khoa học đã giúp GS Hilton tạo ra Boltzmann, nền tảng học máy có khả năng học từ những ví dụ thay vì hướng dẫn. Khi được đào tạo, nền tảng này còn có thể nhận ra những đặc điểm quen thuộc trong thông tin ngay cả khi chưa từng tiếp cận hay thấy dữ liệu trước đó.

GS Geoffrey Hilton (SN 1947) đã dành cả thập kỷ qua để vừa giảng dạy về khoa học máy tính tại ĐH Toronto, vừa làm việc với nhóm trí tuệ nhân tạo học sâu tại Google (Mỹ) trước khi tuyên bố từ chức vào năm 2023.

Đồng chủ nhân của Giải thưởng Nobel Vật lý 2024 chia sẻ rằng, việc ông rời khỏi Google là để chia sẻ một cách cởi mở hơn về những mối nguy hiểm của AI, trong đó có bao gồm sự thiên vị, phân biệt đối xử, tin tức giả mạo, tình trạng thất nghiệp, vũ khí tự động gây chết người và thậm chí là sự kết thúc của nhân loại. Theo ông, ưu tiên phải được đặt vào việc tìm kiếm các biện pháp bảo vệ cho công nghệ này.

"Tôi đáng lẽ phải nghĩ đến vấn đề an toàn sớm hơn. Tôi luôn nghĩ rằng AI còn rất xa vời, tức là AI chưa thể thông minh như con người. Nhưng giờ đây, tôi nghĩ khoảng cách này đã gần hơn nhiều. Vì vậy, tôi ước mình đã nghĩ đến những rủi ro và cách chúng ta giải quyết chúng sớm hơn", GS Geoffrey Hilton chia sẻ.

Ông gọi di sản của mình với tư cách là một nhà nghiên cứu AI hàng đầu là một "may mắn lẫn rủi ro".

Giải VinFuture lại một lần nữa "đi trước" Nobel

Trước đó, vào ngày 6/12, tại thủ đô Hà Nội (Việt Nam), GS Geoffrey Hinton cũng được vinh danh là đồng chủ nhân của Giải thưởng Chính VinFuture 2024 (trị giá 3 triệu USD), cùng với 3 nhà khoa học khác là GS Yoshua Bengio, GS Yann LeCun, GS Fei-Fei Li (Mỹ) và ông Jen-Hsun Huang (Jensen Huang), CEO Nvidia. Giải thưởng Chính VinFuture 2024 đã vinh danh 5 tên tuổi này vì những đóng góp đột phá để thúc đẩy sự tiến bộ của học sâu.

GS Geoffrey Hinton là nhà khoa học thứ 5 lập "cú đúp" nhận giải VinFuture và sau đó được trao giải Nobel (sau GS Katalin Karikó, GS Drew Weissman (chủ nhân giải thưởng Chính VinFuture 2021); TS Demis Hassabis (Anh) và TS John Jumper (Mỹ) - Chủ nhân Giải đặc biệt của VinFuture 2022 dành cho nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới). 

TS Demis Hassabis (trái) và TS John M. Jumper (phải) là 2 trong ba nhà nghiên cứu giành được Giải Nobel Hóa học 2024. Trước đó, hai nhà khoa học này là chủ nhân của Giải đặc biệt của VinFuture 2022 dành cho nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới. Ảnh: The New York Times

Chia sẻ về điều đặc biệt này, GS Sir. Richard Henry Friend, Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng VinFuture cho biết: "Năm nay, tôi đặc biệt tự hào khi chia sẻ rằng VinFuture đã một lần nữa chứng minh khả năng nhận diện sớm những công trình có tầm ảnh hưởng toàn cầu. Trước khi giải Nobel được công bố (tháng 10 – PV), chúng tôi đã vinh danh GS Geoffrey Hinton, người sau đó đoạt giải Nobel Vật lý 2024, với những đóng góp cho AI.

Điều này không phải là lần đầu tiên. Bởi cách đây 2 năm, chúng tôi cũng đã trao Giải thưởng cho Nhà khoa học nghiên cứu lĩnh vực mới cho Demis Hassabis và John Jumper từ Google DeepMind với công trình mô hình hóa cấu trúc protein. Và sau đó họ cũng vừa trở thành chủ nhân giải Nobel Hóa học năm nay".