Công khai thông tin đất đai: Tăng cường tính minh bạch trong bối cảnh tinh gọn bộ máy

Trong bối cảnh sắp xếp, tinh gọn bộ máy và định hướng không tổ chức cấp huyện, cần rà soát và sửa đổi các quy định pháp luật hiện hành liên quan đến tiếp cận và công khai thông tin đất đai. Đồng thời, cần đầu tư đồng bộ vào trang thiết bị, phần mềm quản lý dữ liệu và xây dựng cổng TTĐT cấp cơ sở ngay sau sáp nhập trên cả nước, nhằm đảm bảo quyền tiếp cận thông tin đất đai của người dân, hướng tới nền quản trị đất đai minh bạch và hiệu quả tại Việt Nam.

Đây là những phát hiện từ nghiên cứu Đánh giá việc công khai thông tin quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp huyện và bảng giá đất cấp tỉnh năm năm 2024, tiếp nối ba vòng đánh giá trước đó từ năm 2021-2023.

Nghiên cứu do Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam, Công ty Phân tích thời gian thực (RTA) và Trung tâm Thúc đẩy giáo dục và Nâng cao năng lực phụ nữ (CEPEW) phối hợp thực hiện nhằm thúc đẩy những thực hành tốt trong công khai thông tin đất đai.

Tỷ lệ công khai thông tin đất đai cải thiện đáng kể

Tính đến ngày 06/10/2024, có 53/63 tỉnh thành phố trực thuộc trung ương (chiếm 84,13%) đã đăng tải công khai bảng giá đất trên CTTĐT của địa phương, tăng 41,23% so với kết quả rà soát năm 2021.

Kế hoạch sử dụng đất cấp huyện (KHSDĐ): 70,9% trong số 704 UBND cấp huyện đã thực hiện công khai kế hoạch sử dụng đất năm 2024 trên CTTĐT cấp huyện, tăng 23% so với kết quả rà soát năm 2021. Tuy vậy, chỉ có 32,06% số hồ sơ KHSDĐ được tìm thấy ban hành đúng thời hạn (trước ngày 31/12/2023).

Quy hoạch sử dụng đất cấp huyện (QHSDĐ): 452 hồ sơ QHSDĐ cấp huyện thời kỳ 2021-2030 đã được công khai trên cổng TTĐT của 704 huyện (chiếm 64,2%). So với vòng đánh giá thứ hai (vòng đầu tiên tiến hành tìm kiếm QHSDĐ cấp huyện), tỷ lệ công khai đã tăng 15,3%. Tuy nhiên, tỷ lệ công khai giảm nhẹ 1,2% so với vòng đánh giá thứ ba cho thấy có thể tồn tại các vấn đề như các đường dẫn của bài đăng công khai không còn khả dụng, ảnh hưởng đến khả năng truy cập. Bắc Giang là tỉnh duy nhất có tất cả các huyện duy trì công khai QHSDĐ cấp huyện qua ba vòng đánh giá từ năm 2022 đến nay.

Phản hồi hạn chế đối với yêu cầu cung cấp thông tin của người dân

Để đánh giá tỉ lệ phản hồi cung cấp thông tin theo yêu cầu của công dân, nhóm nghiên cứu thực nghiệm gửi thư yêu cầu cung cấp thông tin kế hoạch sử dụng đất cấp huyện năm 2024 tới 63 UBND tỉnh và 705 UBND cấp huyện.

Tính đến ngày 31/10/2024, nhóm nghiên cứu nhận được 49,2% phản hồi của cấp tỉnh và 33,8% phản hồi của cấp huyện. Kết quả này cho thấy tỷ lệ các cơ quan nhà nước không phản hồi yêu cầu cung cấp thông tin kế hoạch sử dụng đất cấp huyện của người dân vẫn ở mức cao. Đặc biệt đối với cấp huyện, tỷ lệ không phản hồi của 561 Văn phòng HĐND-UBND cấp huyện nhận được yêu cầu cung cấp thông tin vẫn ở mức trên 65% qua cả bốn vòng đánh giá.

Một số đề xuất khuyến nghị

Ông Patrick Haverman, Phó Đại diện thường trú của UNDP tại Việt Nam nhấn mạnh, trong bối cảnh không tổ chức chính quyền cấp huyện và sáp nhập xã theo đề án của Chính phủ hiện nay, chính quyền cấp tỉnh vẫn cần thực hiện công khai thông tin đất đai trước, trong và sau khi sáp nhập.

Việc tập trung đầu tư có hệ thống vào cơ sở hạ tầng kỹ thuật sẽ rất cần thiết để chính quyền cơ sở kịp thời cập nhật và duy trì thông tin đất đai trên cổng thông tin của chính quyền, đảm bảo người dân luôn được cập nhật về các kế hoạch sử dụng đất mới nhất.”

Trong bối cảnh Luật Đất đai năm 2024 đã có hiệu lực pháp luật và định hướng cải cách hành chính, nhóm nghiên cứu khuyến nghị: Rà soát và sửa đổi các quy định pháp luật hiện hành liên quan đến tiếp cận và công khai thông tin đất đai phù hợp với bối cảnh mới.

Đảm bảo có trang thiết bị, phần mềm cần thiết để thu thập, quản lý, lưu trữ và truy xuất dữ liệu đất đai một cách hiệu quả.

Xây dựng và nâng cấp cổng TTĐT cấp tỉnh và cấp xã để lấp đầy khoảng trống thông tin do thiếu chính quyền cấp huyện.

Thay mặt nhóm nghiên cứu, bà Tống Khánh Linh, Phó giám đốc Trung tâm CEPEW nhấn mạnh: “Công khai thông tin đất đai có vai trò vô cùng quan trọng trong thúc đẩy một nền quản trị đất đai minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Trong bối cảnh Việt Nam đang xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp, chính quyền cấp tỉnh và cấp cấp cơ sở sẽ càng phải nêu cao trách nhiệm công khai thông tin đất đai một cách chính xác, đầy đủ, kịp thời và thuận tiện. Cần tiếp tục thúc đẩy và thực thi Luật Tiếp cận thông tin năm 2016 ở tất cả các cấp, đặc biệt cần đảm bảo phân bổ nhân sự có năng lực để thực hiện công khai và cung cấp thông tin theo yêu cầu của người dân.”