Hãng tin CNBC cho biết ở tuổi 52, Angela và Brian hội tụ đầy đủ những gì nhiều người Mỹ coi là "Giấc mơ Mỹ": kết hôn từ thời trung học, 28 năm gắn bó, bốn người con trưởng thành, một ngôi nhà, thu nhập ổn định 188.000 USD/năm và tài sản ròng 1,57 triệu USD (hơn 41 tỷ đồng), trong đó gần 900.000 USD được đầu tư.
Thế nhưng, đằng sau bức tranh tài chính vững vàng ấy là một khoảng trống khó lấp đầy: mâu thuẫn về tiền bạc đang bào mòn sự kết nối của họ.
Câu chuyện của họ không chỉ là xung đột về ngân sách. Nó là minh họa sống động cho một hiện tượng tâm lý phổ biến: "nỗi sợ khan hiếm" (scarcity mindset).
Khi tiền không chỉ là tiền
Người vợ Angela muốn tận hưởng nhiều hơn: ăn ngoài, đi du lịch, thử những trải nghiệm mới. Brian thì giữ chặt hầu bao vì hối tiếc đã không đầu tư sớm hơn, thậm chí phản đối cả những khoản chi nhỏ như ăn tối hay mua sắm hàng tạp hóa. Anh luôn nghĩ rằng "chưa đủ" và lo lắng về tương lai, bất chấp con số trong tài khoản chứng minh điều ngược lại.
Sự căng thẳng này không đơn thuần là tranh luận chi tiêu – đó là xung đột về quan điểm sống. Angela coi tiền như phương tiện để tạo ký ức và niềm vui, còn Brian coi tiền như một hàng rào bảo vệ trước rủi ro.
Ramit Sethi – tác giả và chuyên gia tài chính cá nhân, người dẫn podcast Money for Couples – gọi đây là "chi phí ẩn của sự tiết kiệm". Ông chỉ ra, sự khắt khe không xuất hiện đột ngột mà hình thành qua hàng chục năm. Từ thói quen tích cóp để an toàn, con người có thể trượt sang trạng thái không dám tận hưởng ngay cả khi đã đủ đầy.
"Ban đầu bạn lập ngân sách vì một lý do. Sau đó, nó trở thành thói quen. Và rồi, đôi khi bạn bắt đầu tin rằng mình không nên hoang phí cho những thứ khác để tận hưởng cuộc sống", chuyên gia Sethi nói.
Hệ quả không chỉ là các gia đình bỏ lỡ bữa tối lãng mạn hay chuyến du lịch mà còn là khoảng cách tình cảm ngày một lớn, thứ khó có thể đo bằng bảng tính Excel.
Bà Angela mơ về việc nghỉ hưu trong 5 năm tới, trong khi Brian thì nghĩ anh sẽ phải làm việc "đến tận năm 80 tuổi". Trên thực tế, theo tính toán của Sethi, nếu nghỉ sau 5 năm, họ sẽ có khoảng 1,5 triệu USD đầu tư, nếu chờ 10 năm thì con số có thể vượt 2 triệu USD. Nghĩa là, họ hoàn toàn đủ khả năng cho những trải nghiệm nhỏ mà Angela mong muốn nhưng vấn đề lại nằm ở nhận thức.
Theo các chuyên gia, nỗi sợ khan hiếm không nhất thiết bắt nguồn từ tình trạng nghèo túng hiện tại, mà thường được hình thành từ trải nghiệm quá khứ hoặc môi trường sống. Một người có thể mang trong mình ký ức về thời kỳ khó khăn — thất nghiệp, khủng hoảng tài chính, hoặc đơn giản là lớn lên trong gia đình phải thắt lưng buộc bụng.
Tâm lý học tài chính cho thấy: những trải nghiệm đó lập trình não bộ để ưu tiên "giữ của" hơn "tận hưởng", ngay cả khi điều kiện đã thay đổi. Brian, dù đang sống trong dư dả, vẫn nhìn thế giới qua lăng kính "chưa đủ". Với anh, mỗi khoản chi cho nhà hàng hay kỳ nghỉ không chỉ là con số, mà còn là nguy cơ rủi ro, một bước gần hơn đến tình trạng thiếu hụt.
Các nhà nghiên cứu về hành vi tiêu dùng chỉ ra rằng khi sống trong mindset khan hiếm, con người sẽ phóng đại rủi ro tài chính, mọi khoản chi đều được nhìn như mối đe dọa đến an toàn lâu dài. Đồng thời giảm khả năng tận hưởng hiện tại bởi tâm trí luôn đặt ở kịch bản xấu nhất. Cuối cùng là bỏ lỡ cơ hội gắn kết xã hội, những buổi ăn tối, chuyến đi chơi… vốn là "chất keo" gắn kết quan hệ, bị hy sinh để đổi lấy cảm giác kiểm soát.
Trong trường hợp của Brian, cái bẫy này thể hiện rõ: ngay cả khi con số đầu tư cho thấy họ đang trên đường đạt mục tiêu nghỉ hưu, anh vẫn "đóng cửa" với các đề xuất chi tiêu cho niềm vui.
Lời giải không nằm ở con số
Chuyên gia Sethi khuyên Brian chủ động hơn: tự lên kế hoạch cho các buổi hẹn, thử nhà hàng mới, hoặc đơn giản là đồng ý với đề xuất của vợ rồi để cảm xúc thay đổi sau.
"Đôi khi chúng ta chỉ cần nói ‘đồng ý’ và để trái tim dẫn lối," ông nhấn mạnh.
Bước đầu tiên của giải pháp phải là nhận diện được nguồn gốc nỗi sợ, hiểu rằng cảm giác "chưa đủ" có thể là di sản tâm lý, không phản ánh tình trạng thực tế.
Ông Sethi cũng đề xuất áp dụng mô hình Conscious Spending Plan – trong đó ngoài chi phí cố định và tiết kiệm, phải dành ra một khoản cho "chi tiêu không hối hận". Điều này không chỉ là kỹ thuật quản lý tiền, mà là cách duy trì sức khỏe mối quan hệ.
Theo Sethi, thay vì chỉ hỏi "bao nhiêu tiền là đủ?", hãy hỏi "cuộc sống như thế nào mới là đủ?". Việc chủ động lên kế hoạch cho những trải nghiệm chung giúp chuyển trọng tâm từ kiểm soát sang kết nối.
Câu chuyện của Angela và Brian phản chiếu một thực tế phổ biến ở tầng lớp trung lưu và khá giả: nỗi sợ thiếu thốn vẫn có thể tồn tại ngay cả khi số liệu cho thấy ngược lại. Khi nỗi sợ này chi phối, nó không chỉ kìm hãm chi tiêu mà còn bóp nghẹt đời sống tinh thần.
Tiền bạc, xét đến cùng, là công cụ – nhưng công cụ ấy chỉ có ý nghĩa nếu được dùng để xây dựng cuộc sống mà ta mong muốn. Angela và Brian có thể đã tìm được lời giải cho tài chính, nhưng hành trình tìm lại sự cân bằng giữa "an toàn" và "tận hưởng" mới là thử thách thật sự.
*Nguồn: CNBC, Fortune, BI
.png "Buồn của nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á: GDP tăng vọt nhưng doanh nghiệp chỉ mong ‘tồn tại’ không dám mở rộng, chật vật tránh sa thải, nợ lương")
.png "Khai giảng khoá cập nhật kiến thức nghiệp vụ thẩm định giá CN2025.14 tại TP.HCM")
