Nếu vài năm trước, "quiet quitting" (nghỉ việc thầm lặng) là nỗi lo của giới chủ, thì nay, một hiện tượng tinh vi và nguy hiểm hơn đang len lỏi: từ bỏ nỗ lực (quiet cracking) - khi nhân viên vẫn ngồi ở bàn làm việc, vẫn hoàn thành nhiệm vụ tối thiểu, nhưng trong tâm trí đã buông bỏ khát vọng phát triển.
Trong kỷ nguyên AI, khi cơn sóng tự động hóa và trí tuệ nhân tạo đang thay đổi cấu trúc công việc, "quiet cracking" không chỉ là vấn đề tinh thần, mà còn là dấu hiệu báo trước sự đổ vỡ niềm tin giữa người lao động và tương lai nghề nghiệp.
Theo khảo sát của Ernst & Young (EY), đến 71% nhân viên ở Mỹ lo ngại về tương lai nghề nghiệp khi AI ngày càng phổ biến, trong đó 75% e ngại AI có thể làm mất việc của họ, và 65% cảm thấy không an tâm về an ninh công việc.
Đồng thời, theo Gallup, tỷ lệ nhân viên toàn cầu thật sự gắn kết với công việc chỉ còn 21–23%, và thiệt hại do mất năng suất hàng năm lên đến 438 tỷ USD toàn cầu.
Nếu không được chăm sóc kịp thời, "quiet cracking" có thể dẫn đến "revenge quitting" - những hành động rời đi đầy phá hoại và tức giận từ nhân viên, đặc biệt là nhóm Gen Z.
Không bỏ việc, nhưng bỏ tương lai
"Quiet quitting" là một hành động có ý thức, trong đó người lao động đặt ra ranh giới rõ ràng, chỉ làm việc đúng với trách nhiệm được giao và từ chối mọi yêu cầu ngoài lề.
Ngược lại, "quiet cracking" tinh vi và nguy hiểm hơn. Nhân viên vẫn hoàn thành công việc một cách đầy đủ và đáp ứng các kỳ vọng cơ bản. Tuy nhiên, họ đã mất đi động lực, sự nhiệt tình và sự gắn kết với công ty. Họ cảm thấy bị mắc kẹt, thiếu cơ hội phát triển và không nhìn thấy tương lai.
"Quiet cracking" xuất hiện khi nhân viên nhận ra rằng, dù có nỗ lực đến đâu, triển vọng thăng tiến hay tăng thu nhập vẫn mờ mịt. Sự mờ mịt này ngày càng rõ nét trong bối cảnh AI bởi công việc bị tự động hóa một phần hoặc toàn bộ, khiến kỹ năng hiện tại nhanh chóng lỗi thời. Cơ hội thăng tiến bị thu hẹp vì doanh nghiệp ưu tiên đầu tư công nghệ hơn là phát triển nhân sự.
Thế rồi tốc độ thay đổi quá nhanh khiến kế hoạch nghề nghiệp truyền thống mất ý nghĩa.
Hậu quả là nhiều nhân viên chọn ở lại vì kinh tế bất ổn và thị trường việc làm khó khăn, nhưng tinh thần đã "gãy" – không còn động lực học hỏi hay phấn đấu. Họ cũng chẳng muốn cố gắng đóng góp phát triển AI cho công ty vì lo sợ chính công cụ này sẽ cướp đi công việc của mình.
Đây là một sự rạn nứt âm thầm, không thể hiện bằng hành vi chống đối mà bằng sự thiếu vắng của sáng kiến, tinh thần đồng đội và sự cam kết lâu dài. Cảm giác này xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó sự phát triển của AI đang đóng một vai trò quan trọng.
Trí tuệ nhân tạo đang tạo ra hai cực đối lập: một nhóm lao động học nhanh, thích nghi tốt, tận dụng AI để tăng hiệu suất; và một nhóm khác cảm thấy bị bỏ lại phía sau.
Nỗi lo bị AI thay thế không còn là câu chuyện viễn tưởng. AI đang dần đảm nhận những công việc lặp lại, từ nhập liệu, phân tích dữ liệu đến cả những công việc sáng tạo như thiết kế, viết bài. Điều này tạo ra một áp lực lớn, đặc biệt đối với những người lao động trong các ngành nghề có nguy cơ cao.
Khi nhìn thấy công cụ AI có thể hoàn thành công việc của mình nhanh hơn, hiệu quả hơn, nhiều người lao động cảm thấy kỹ năng của họ trở nên lỗi thời và thiếu giá trị. Họ bắt đầu đặt câu hỏi về ý nghĩa của công việc và nỗ lực của bản thân. Tại sao phải cố gắng hết mình để học hỏi và phát triển, khi những nỗ lực đó có thể bị một thuật toán thay thế bất cứ lúc nào?
Cảm giác thiếu an toàn và hoài nghi về tương lai nghề nghiệp khiến họ mất đi động lực để vươn lên. Thay vì tìm cách thích nghi, một bộ phận không nhỏ người lao động chọn cách "quiet cracking" – làm việc cho xong nhiệm vụ, nhưng không còn niềm đam mê hay khao khát được cống hiến.
Quiet cracking không ồn ào như làn sóng nghỉ việc, nhưng hậu quả kéo dài và khó nhận diện hơn. Năng suất lao động sụt giảm âm thầm, không phải do thiếu năng lực, mà do mất ý chí phấn đấu. Những ý tưởng mới không còn được đưa ra, văn hóa tổ chức rệu rã, vì tinh thần "thôi kệ" lan truyền trong đội ngũ.
Điều đáng lo là tâm thế này không chỉ giảm năng suất hiện tại, mà còn tước đi khả năng tái tạo giá trị trong tương lai.
Theo Gallup, chỉ 21% nhân viên toàn cầu cảm thấy gắn kết với công việc, gây thiệt hại ước tính hàng trăm tỷ USD năng suất mỗi năm. Với sự trỗi dậy của AI, con số này có nguy cơ tăng mạnh nếu doanh nghiệp không hành động.
Tái định nghĩa vai trò
Đối với các doanh nghiệp, việc giải quyết "quiet cracking" đòi hỏi nhiều hơn là chỉ giám sát hiệu suất, tạo thêm phúc lợi hay môi trường làm việc "dễ chịu" mà là tái thiết niềm tin vào tương lai nghề nghiệp. Đó là việc tạo ra một môi trường làm việc an toàn, nơi nhân viên cảm thấy được lắng nghe và hỗ trợ, đồng thời tái định nghĩa vai trò của người lao động.
Báo cáo của Gallup cho thấy chỉ 15% nhân viên nhận thấy tổ chức của họ đã truyền đạt rõ ràng kế hoạch tích hợp AI trong khi 70% không có hướng dẫn cụ thể về cách dùng AI trong công việc.
Doanh nghiệp cần xác định rõ vai trò bổ trợ của con người trong kỷ nguyên AI. Thay vì coi AI là công cụ thay thế, hãy coi nó là trợ lý để người lao động có thể tập trung vào những công việc có giá trị hơn, đòi hỏi tư duy phản biện, sáng tạo và cảm xúc.
Ngoài ra, doanh nghiệp cần đào tạo kỹ năng AI và kỹ năng không thể thay thế để giúp nhân viên thấy mình vẫn có chỗ đứng và giá trị lâu dài. Đầu tư vào các chương trình đào tạo lại (reskilling) và nâng cao kỹ năng (upskilling) là vô cùng cần thiết. Giúp nhân viên nắm vững các công cụ AI, biến họ từ người có thể bị thay thế thành người sử dụng AI một cách hiệu quả.
Các ông chủ cũng cần minh bạch về lộ trình phát triển – chỉ ra cách AI sẽ hỗ trợ, chứ không triệt tiêu cơ hội của người lao động để họ lấy lại động lực làm việc.
Với việc trao quyền và tạo ý nghĩa công việc, doanh nghiệp có thể khiến nhân viên cảm thấy mình là một phần trong chiến lược phát triển, không chỉ là "người vận hành chờ thay thế".
Đặc biệt, doanh nghiệp cần khuyến khích sự kết nối giữa con người với con người, tạo điều kiện cho các buổi trò chuyện 1-1, và xây dựng một văn hóa công nhận sự đóng góp của nhân viên.
Việc đo lường và lắng nghe liên tục là cực kỳ quan trọng để phát hiện sớm các dấu hiệu nứt vỡ trước khi sự việc lan rộng.
Quiet cracking là một lời nhắc nhở rằng, trong kỷ nguyên AI, quản trị nhân sự không chỉ là tối ưu hiệu suất, mà còn là quản trị hy vọng. Một tổ chức có thể sở hữu công nghệ tiên tiến nhất, nhưng nếu lực lượng lao động không còn niềm tin và động lực, thì chính công nghệ ấy cũng khó tạo ra giá trị bền vững.
*Nguồn: BI, Fortune
.png "Một khi Fed cắt giảm lãi suất, tài sản này dự kiến sẽ bùng nổ, nối dài kỷ lục nửa năm qua")
