Chứng khoán, tiền số chao đảo sau tuyên bố áp thêm thuế của Tổng thống Donald Trump

Hãng tin CNBC cho hay tuyên bố của Tổng thống Mỹ Donald Trump rằng ông đang xem xét “chấm dứt các hoạt động kinh doanh với Trung Quốc liên quan đến dầu ăn” đã khiến thị trường tài chính Mỹ rung chuyển trong ngày 14/10/2025.

Trên mạng xã hội Truth Social, Tổng thống Donald Trump cáo buộc Bắc Kinh “cố tình không mua đậu nành của Mỹ”, coi đây là “hành động đối địch về kinh tế”, đồng thời gợi ý Mỹ có thể “tự sản xuất dầu ăn” và không cần nhập khẩu từ Trung Quốc. Phát biểu tưởng như nhỏ này, trong thực tế, chạm đến một loạt mối quan hệ thương mại, nông nghiệp và năng lượng và ngay lập tức khiến giới đầu tư phản ứng dữ dội trên thị trường chứng khoán cũng như tiền số.

Câu chuyện đậu nành

Đằng sau lời đe dọa của Trump là căng thẳng kéo dài giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới xoay quanh mặt hàng đậu nành, biểu tượng cho sự phụ thuộc lẫn nhau giữa nông nghiệp Mỹ và nhu cầu nhập khẩu khổng lồ của Trung Quốc.

Trong năm 2024, Trung Quốc đã mua khoảng 27 triệu tấn đậu nành Mỹ, trị giá gần 12,8 tỷ USD, chiếm phần lớn kim ngạch xuất khẩu nông sản của Washington. Tuy nhiên, kể từ tháng 5/2025, Bắc Kinh ngừng hoàn toàn việc mua đậu nành Mỹ, thay vào đó chuyển sang nguồn cung Nam Mỹ, chủ yếu từ Brazil và Argentina, quốc gia vừa được Mỹ hỗ trợ gói hoán đổi tiền tệ trị giá 20 tỷ USD.

Khi thị trường đậu nành đóng băng, Nhà Trắng tìm cách phản công bằng cách nhắm vào một lĩnh vực tưởng chừng nhỏ: dầu ăn, đặc biệt là dầu ăn đã qua sử dụng, một nguyên liệu quan trọng trong sản xuất nhiên liệu sinh học tại Mỹ.

Việc “chấm dứt kinh doanh dầu ăn với Trung Quốc” không chỉ là đòn trả đũa mang tính biểu tượng, mà còn nhằm gửi thông điệp rằng Washington sẵn sàng mở rộng xung đột thương mại sang những lĩnh vực phi truyền thống để gây sức ép.

Ngay sau tuyên bố của Trump, thị trường Mỹ trải qua phiên giao dịch đầy biến động. Nhà đầu tư phản ứng không chỉ với việc dầu ăn hay đậu nành bị áp thuế mà với tín hiệu khả năng căng thẳng thương mại leo thang.

Theo Investing.com, chỉ số S&P 500 giảm khoảng 0,2 %, trong khi Nasdaq với tỷ trọng lớn cổ phiếu công nghệ đã giảm mạnh khoảng 0,8 %. Chỉ số Dow Jones cũng giảm, khoảng 0,8 %.

Các cổ phiếu công nghệ chịu áp lực mạnh hơn so với cổ phiếu công nghiệp hoặc năng lượng, vì lo ngại việc leo thang căng thẳng Mỹ–Trung có thể dẫn đến các biện pháp đáp trả ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng công nghệ cao.

Trên thị trường tiền số, phản ứng cũng khá rõ rệt: giá các đồng lớn như Bitcoin và Ether đều ghi nhận mức giảm trong phiên giao dịch sau tuyên bố của Trump. Theo Reuters, Bitcoin và Ether đã giảm khi căng thẳng Mỹ–Trung tăng lên, “xoá sạch” phần tăng của phiên trước đó.

Cụ thể, Bitcoin từng lao xuống mức khoảng 110.000 USD/BTC trong phiên 14/10, giảm khoảng 2,3 %, sau đó hồi nhẹ lên khoảng 113.129 USD/BTC. Đồng Ether giảm mạnh hơn, khoảng 3,7 %.

Hãng tin Bloomberg cũng đưa tin rằng tổng giá trị thị trường tiền số bị “thổi bay” hơn 150 tỷ USD trong 24 giờ, do dòng vốn tháo chạy khỏi tài sản rủi ro khi dư luận lo ngại chính sách thuế và căng thẳng quốc tế sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến tài sản tài chính nói chung.

Nguyên nhân chính dẫn đến đợt giảm mạnh này là đòn bẩy (leverage) và thanh lý bắt buộc (forced liquidations). Trong môi trường biến động chính trị tăng, nếu giá sụt, các hợp đồng đòn bẩy không đáp ứng margin margin call sẽ bị đóng tự động, tạo hiệu ứng bán kéo dài. Điều này thường làm cho biến động trong thị trường crypto khi xảy ra cú sốc tài chính hoặc địa chính trị càng trở nên lớn hơn.

Ngoài ra, trong thời kỳ rủi ro gia tăng, nhà đầu tư tiền số thường coi crypto là tài sản “lợi nhuận cao nhưng rủi ro cao”, có xu hướng rút khỏi vị thế để kiếm nơi trú ẩn an toàn hơn.

Những dòng tweet, bài đăng hay tuyên bố ngắn của các nhà lãnh đạo Mỹ đã từng nhiều lần khuấy đảo phố Wall trong nhiệm kỳ trước, nhưng lần này, mức độ nhạy cảm của thị trường còn cao hơn khi nhà đầu tư đang phải đối mặt với môi trường lãi suất biến động và chuỗi cung ứng toàn cầu mong manh.

Các chuyên gia nhận định, sự kiện này cho thấy thị trường đang “đọc” những phát ngôn của Tổng thống Donald Trump như chỉ dấu cho chính sách thương mại có thể thực thi. Đe dọa chấm dứt nhập dầu ăn dù có thể không gây thiệt hại tức thời cho kinh tế Mỹ lại được xem như tín hiệu cho khả năng mở rộng biện pháp trả đũa sang các mặt hàng khác, kể cả công nghệ hay năng lượng.

Phát biểu về dầu ăn diễn ra chỉ vài giờ sau khi Trump tiếp Tổng thống Argentina Javier Milei tại Nhà Trắng, một chi tiết không thể bỏ qua. Argentina hiện nổi lên như đối tác thay thế trong chuỗi cung ứng đậu nành cho Trung Quốc. Việc Washington và Buenos Aires xích lại gần hơn khiến Bắc Kinh buộc phải đánh giá lại chiến lược nhập khẩu nông sản và năng lượng.

Hãng tin CNBC nhận định Nhà Trắng dường như tận dụng điều này để gửi đi một thông điệp kép: vừa gây sức ép với Trung Quốc, vừa khẳng định ảnh hưởng của Mỹ tại Nam Mỹ trong lĩnh vực nông nghiệp chiến lược.

Theo CNBC, trong bối cảnh đó, phát ngôn của Tổng thống Donald Trump không chỉ mang tính thương mại mà còn là phép thử ngoại giao. Trung Quốc hiện xuất khẩu lượng dầu ăn đã qua sử dụng kỷ lục, trong đó Mỹ chiếm tới 43% tổng lượng nhập. Nếu Washington thật sự cấm loại hàng này, Bắc Kinh sẽ phải tìm đầu ra khác, còn Mỹ sẽ đối mặt với nguy cơ thiếu nguyên liệu cho ngành nhiên liệu sinh học, một lĩnh vực đang được khuyến khích phát triển để giảm phát thải.

Xin được nhắc rằng chỉ vài ngày trước, Mỹ còn đe dọa tăng thuế 100% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc bắt đầu từ 1/11, nhằm đáp trả các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đất hiếm của Bắc Kinh. Sự leo thang liên tiếp này khiến thị trường chứng khoán và tiền số bị ảnh hưởng lớn.

*Nguồn: CNBC, Fortune, BI