Đầu năm 2022, khi thế giới vẫn chìm trong bóng đen của đại dịch Covid-19, khi những đường biên giới còn khép kín và tâm lý bất an lan rộng, Việt Nam lại mở ra một cánh cửa khác. Đó là cánh cửa của niềm tin và hy vọng. Lễ trao giải VinFuture mùa đầu tiên đã diễn ra trong bối cảnh ấy, không chỉ là sự kiện tôn vinh khoa học mà còn là biểu tượng cho khát vọng vươn mình của Việt Nam.
Chuyến bay đặc biệt đến Hà Nội - Khởi đầu hành trình kỳ diệu
Tháng 1/2022, giữa cái lạnh cuối đông của Hà Nội, sân bay Nội Bài đón những vị khách quốc tế hiếm hoi sau thời gian dài đóng cửa. Trên chuyến bay đặc biệt ấy có TS Katalin Karikó, GS Drew Weissman và GS Pieter Cullis. Họ là ba nhà khoa học tiên phong trong công nghệ mRNA, đồng chủ nhân Giải thưởng Chính VinFuture mùa đầu tiên.
"Sân bay lúc ấy vắng tanh. Chúng tôi có lẽ là những vị khách ngoại quốc đầu tiên được chào đón sau thời gian dài đóng cửa", GS Weissman hồi tưởng.
Đoàn nhà khoa học được đón tiếp theo quy trình đặc biệt. Đó là di chuyển trên chuyến bay riêng, lưu trú tại khu cách ly, xét nghiệm nhiều lần mỗi ngày, giãn cách trong suốt hành trình để đảm bảo tuyệt đối an toàn. Nhưng trong bầu không khí căng thẳng của đại dịch, sự chu đáo, nồng hậu và trọng thị dành cho tri thức của nước chủ nhà khiến tất cả đều cảm thấy ấm áp.
"Khi biết mình được trao Giải thưởng Chính VinFuture, tôi vô cùng biết ơn. Đây là một giải thưởng hoàn toàn mới, và chúng tôi là những người đầu tiên được vinh danh", TS Karikó xúc động chia sẻ.
Chuyến đi đến Việt Nam với bà không chỉ là một sự kiện khoa học mà là hành trình mang đậm dấu ấn cá nhân: "Con gái tôi khăng khăng đòi đi cùng, và chúng tôi đã có khoảng thời gian tuyệt vời. Tôi từng có những người bạn Việt Nam từ thời học ở Hungary. Được gặp lại họ sau 40 năm tại Việt Nam là một trải nghiệm vô cùng xúc động".
Với GS Weissman, điều khiến ông xúc động nhất chính là tầm nhìn khác biệt của VinFuture, bởi 2 năm sau, công trình nghiên cứu về vắc-xin mRNA ngừa Covid-19 đã mang lại cho ông và TS Katalin Karikó giải Nobel Y Sinh 2023 danh giá.
"VinFuture nhìn ra tiềm năng to lớn của công nghệ mRNA ngay từ sớm. Sự trân trọng ấy luôn có ý nghĩa đặc biệt với chúng tôi", GS Weissman nhấn mạnh.
Lễ trao giải đầu tiên: Biểu tượng của hy vọng và đoàn kết
Tối 20/1/2022, Nhà hát Lớn Hà Nội bừng sáng trong không khí trang trọng và ấm áp. Khi thế giới vẫn bị chia cắt bởi đại dịch, VinFuture đã viết nên một khoảnh khắc lịch sử, nơi giao thoa của khoa học đỉnh cao và lòng nhân ái.
GS Quarraisha Abdool Karim, đồng chủ nhân Giải Đặc biệt dành cho Nhà khoa học từ các nước đang phát triển, cùng chồng là GS Salim Abdool Karim, vẫn nhớ như in giây phút ấy.
"Chúng tôi vỡ òa niềm vui khi đứng trên sân khấu VinFuture. Trước đó, trên chuyến bay đặc biệt đến Việt Nam, chúng tôi gặp TS Karikó và GS Weissman - lúc đó chưa biết họ là chủ nhân Giải thưởng Chính. Thật kỳ diệu khi biết rằng chính công trình mRNA của họ đã giúp nhân loại có vắc-xin, gián tiếp đưa chúng tôi đến Việt Nam vào thời điểm ấy", nhà dịch tễ học bệnh truyền nhiễm nổi tiếng người Nam Phi nhớ lại.
Công trình của vợ chồng GS Karim tập trung vào gel tenofovir, một phương pháp đột phá ngăn ngừa lây nhiễm HIV ở phụ nữ trẻ, đặc biệt tại khu vực châu Phi cận Sahara.
"Giải thưởng VinFuture không chỉ ghi nhận nỗ lực của chúng tôi mà còn thu hút sự chú ý toàn cầu đến thách thức HIV. Phần thưởng giúp chúng tôi phát triển các chiến lược mới, cải thiện công tác phòng ngừa", bà chia sẻ.
GS Salim Abdool Karim và GS Quarraisha Abdool Karim chia sẻ về công trình nghiên cứu giúp ngăn nguy cơ lây nhiễm HIV, giảm gánh nặng bệnh AIDS, trong sự kiện tại VinUni vào đầu năm 2022. Ảnh: VFP
Nhà hát Lớn Hà Nội đêm ấy là một sân khấu đầy cảm xúc, đồng thời cũng là biểu tượng của hy vọng, nơi các nhà khoa học từ khắp nơi hội tụ, thắp lên ánh sáng tri thức giữa thời khắc nhân loại đối mặt với thách thức chưa từng có. Tại đây, VinFuture đã tôn vinh những phát minh thay đổi thế giới, khẳng định sức mạnh của khoa học không chỉ để khám phá, mà còn để gắn kết con người và chữa lành thế giới.
"Lễ trao giải thật sự ấn tượng, khiến chúng tôi bất ngờ. Đây là lần đầu tiên tôi đến Việt Nam, và buổi lễ như một sự kiện đánh dấu bước chuyển mình từ khủng hoảng Covid-19 sang trạng thái sống chung với đại dịch", GS Quarraisha nói.
VinFuture - Cầu nối khoa học toàn cầu với Việt Nam
TS Karikó, "mẹ đẻ" của công nghệ mRNA, chia sẻ rằng, trước đây, bà không biết nhiều về Việt Nam. Nhưng chuyến đi 5 năm trước đã giúp bà được học hỏi từ các nhà khoa học Việt, đặc biệt là cách người Việt Nam xây dựng các trường đại học mới và thúc đẩy nghiên cứu. Bà cho rằng VinFuture đã góp phần đưa khoa học Việt Nam đến gần hơn với thế giới, đồng thời tạo ra những điểm giao thoa quý giá để hình thành nên những sự hợp tác mới trong tương lai.
Cùng góc nhìn ấy, GS Weissman, đồng chủ nhân Giải thưởng Chính VinFuture 2021, nhận định Việt Nam có thể trở thành trung tâm nghiên cứu khu vực. VinFuture chính là "chất xúc tác" để Việt Nam hòa mình vào hệ sinh thái nghiên cứu toàn cầu, mở ra các mối liên kết học thuật và cơ hội hợp tác mới.
"Việt Nam nên tập trung vào các vấn đề khu vực, như vắc-xin sốt xuất huyết hay HPV, thay vì cạnh tranh ở những lĩnh vực đã được giải quyết. Điều này sẽ thu hút sự quan tâm của thế giới và thúc đẩy hợp tác", ông nói.
Sau 5 năm, VinFuture đã vượt ra khỏi khuôn khổ của một giải thưởng khoa học để trở thành biểu tượng tri thức và nhân văn của thời đại. Không chỉ là nơi vinh danh những phát minh thay đổi thế giới, giải thưởng khoa học – công nghệ do người Việt Nam sáng lập còn là hành trình nuôi dưỡng di sản tri thức, nơi mỗi nhà khoa học tìm thấy ở Việt Nam một điểm tựa cho ước mơ phụng sự nhân loại.
TS Katalin Karikó cùng cộng sự là GS Drew Weissman là hai trong ba nhà khoa học được vinh danh tại giải thưởng Chính VinFuture mùa đầu tiên vào tối 20/1/2022, với công trình Công nghệ mRNA - nền tảng phát triển vaccine Covid-19. Đến năm 2023, Nobel Y Sinh lại vinh danh hai nhà khoa học với công trình có tác động vô cùng lớn này.
GS Quarraisha Abdool Karim là một Nhà dịch tễ học chuyên nghiên cứu về bệnh truyền nhiễm, đặc biệt là về HIV và công tác ngăn ngừa HIV ở phụ nữ. Năm 2021, GS đã được vinh danh trong hạng mục " Giải VinFuture Đặc biệt dành cho các Nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển " trong Lễ trao Giải VinFuture lần đầu tiên. Bà là đồng chủ nhân giải thưởng, cùng với GS Salim Abdool Karim, với công trình nghiên cứu khoa học đột phá về phương pháp chống phơi nhiễm HIV.
.jpg "VPBankS lập kỷ lục IPO lớn nhất lịch sử ngành chứng khoán Việt Nam: Huy động gần 500 triệu USD"){kind=avatar}
