Cám cảnh loạt thanh niên ở nước láng giềng Việt Nam chi gần 200.000 đồng/ngày để… giả vờ đi làm, vòng xoáy thất nghiệp đáng báo động

Một chiều ảm đạm ở Đông Quan, người ta bắt gặp Shui Zhou, 30 tuổi, mặc âu phục chỉnh tề, ngồi gõ laptop như một nhân viên văn phòng thực thụ – nhưng thực chất chỉ đang… giả vờ đi làm. Tại các “văn phòng giả” như vậy do công ty Pretend to Work vận hành, giới trẻ thất nghiệp như anh Zhou sẵn sàng trả khoảng 30 – 50 NDT/ngày (tương đương 109.000 – 183.000 đồng) để ngồi làm việc trong không gian được bài trí như công sở thật, kèm máy tính, đồ ăn nhẹ, bữa trưa và đồ uống miễn phí.

“Anh ấy vui và yên tâm hơn khi được ‘làm việc’ cùng người khác”, theo lời kể của một vị “đồng nghiệp” từng chứng kiến. 

Shui Zhou chỉ là một trong số rất nhiều những người trẻ Trung Quốc đang trả tiền để sử dụng các không gian làm việc mô phỏng, nhằm tạo ra vỏ bọc có việc làm — một nỗ lực để giữ thể diện với gia đình hay đơn giản là tìm kiếm cấu trúc và mục đích trong một thị trường việc làm ngặt nghèo.

Không chỉ là câu chuyện lạ, điều này minh chứng rõ rệt của một thực trạng nghiêm trọng: tỷ lệ thất nghiệp ở giới trẻ Trung Quốc đang duy trì ở mức cao, đặc biệt đối với những người vừa tốt nghiệp. Tỷ lệ này vượt mức 14%, dẫn đến tâm lý bất lực và nhiều biện pháp “hữu hình” đầy trớ trêu như trên.

Câu chuyện càng thêm bi đát khi đặt vào bối cảnh xã hội rộng lớn hơn. Trung Quốc đang chứng kiến nhiều hiện tượng nổi bật phản ánh sự mệt mỏi và bất ổn trong lớp trẻ: neijuan (nội cuộn) – một cụm từ chỉ áp lực cạnh tranh quá mức, khi mà người ta không chỉ làm nhiều, mà còn làm nhiều hơn người khác dù chẳng đi đến đâu; hay tang ping (nằm phẳng) – chủ nghĩa rút bỏ khỏi guồng quay, chấp nhận sống tằn tiện để tránh sự đe dọa của “cuộc đua vô nghĩa”. Kết hợp với các yếu tố như hệ thống làm việc 996 lại tạo thêm áp lực, từ công nghệ đến startup, thanh niên Trung Quốc đang chìm trong trạng thái vừa mệt mỏi vừa mất phương hướng.

Câu chuyện “giả vờ đi làm” không chỉ là biểu tượng cho một lớp người thất nghiệp cuồng loạn; nó còn tiết lộ về nhu cầu rất nhân văn: giữ lại chút danh dự, tránh bị gạt ra lề gia đình và xã hội. Có người vì không muốn để cha mẹ thất vọng, số khác vì luật một số trường đại học yêu cầu sinh viên tốt nghiệp phải nộp bằng chứng có việc làm mới được cấp bằng. Những văn phòng giả lập như vậy cung cấp Wi‑Fi, bàn ghế, cà phê, và đôi khi cả bữa trưa — tạo ra khung cảnh đủ “thật” để chụp hình đăng báo cáo với trường hay gia đình.

Nhìn rộng hơn, thị trường việc làm Trung Quốc gần đây trở nên co cụm: tăng trưởng kinh tế chững lại, đầu tư từ nước ngoài ít hơn, các ngành dịch vụ và sản xuất gặp khó khăn. Điều này khiến các sinh viên mới ra trường và những người trẻ trong nhóm thế hệ Gen Z dễ rơi vào cảnh sống khổ, thuê phòng nhỏ, làm việc lương thấp,...

Nhiều chuyên gia cho rằng nhu cầu “nằm phẳng” hay “giả vờ đi làm” là những tín hiệu cần được lắng nghe và phản ứng bằng việc cải thiện môi trường lao động, thu nhập, và chính sách an sinh xã hội. Ở mức độ cá nhân, nó tiết lộ một vấn đề đáng lo ngại cho tương lai: lớp trẻ không chỉ thất nghiệp, mà nhiều người đang mất đi cảm giác chủ động trong đời sống, phải tự tạo ra vai trò cho bản thân.

Trong vài năm trở lại đây, vấn đề thất nghiệp trong giới trẻ tại Trung Quốc đã trở nên ngày càng nghiêm trọng, đặc biệt là ở nhóm 16–24 tuổi. Chính quyền từng ngừng công bố số liệu thất nghiệp của nhóm này sau khi mức này chạm đỉnh 21,3% vào giữa năm 2023, làm dấy lên nghi vấn về sự che giấu thông tin tiềm tàng.

Nguồn gốc khủng hoảng thất nghiệp bắt nguồn từ việc Trung Quốc đã mở rộng đại học một cách nhanh chóng — theo kiểu “để có bằng là định hướng đúng” — nhưng lại thiếu song hành với số lượng công việc đủ chất lượng. Điều này tạo ra một lớp cử nhân dư thừa, hay còn được gọi là thế hệ “Ant Tribe” – chẳng khác gì những “con kiến” sống trong khu nhà trọ chật chội, làm việc lương thấp, trong khi hy vọng leo lên tầng lớp trung lưu ngày càng mờ mịt.

Anh Alan Zhang, làm việc trong một làng may mặc nhỏ ở miền Nam Trung Quốc, trước đây từng kiếm được khoảng 400 nhân dân tệ mỗi ngày. Thế nhưng đến nay anh chỉ kiếm được mức lương bằng một nửa trong hoàn cảnh thị trường lao động thu hẹp. Anh làm 14 ngày mỗi tháng, “phải cố gắng kiếm 10,000 tệ mỗi năm để lo tiền học cho con”, theo Reuters. 

Một nghiên cứu của ANZ cảnh báo tương lai ảm đạm nếu thị trường bất động sản không phục hồi, vì tình trạng thất nghiệp thanh niên kéo dài sẽ kìm hãm tiêu dùng và phát triển kinh tế. Ngay cả công chức, từng là “bát gạo sắt” ổn định, cũng không còn là cứu cánh đảm bảo. Nhiều địa phương đang gặp khó khăn về tài chính, dẫn đến việc chậm trả lương hoặc cắt thưởng cho nhân viên công vụ.

Theo: Reuters, Fortune