Dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam, với tổng vốn đầu tư 1,713 triệu tỷ đồng (khoảng 68 tỷ USD), là dự án hạ tầng giao thông trọng điểm của Việt Nam, được Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư vào tháng 11/2024. Tuyến đường dài 1.541 km, kết nối Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh trong 5,5 giờ, đi qua 20 tỉnh thành hiện tại với 23 ga hành khách và 5 ga hàng hóa, dự kiến khởi công năm 2027 và hoàn thành giai đoạn đầu vào năm 2035.
Song song với đó, quá trình sáp nhập hành chính theo Nghị quyết 60-NQ/TW và Quyết định 759/QĐ-TTg (14/4/2025) đã tái cấu trúc bản đồ hành chính Việt Nam, giảm số tỉnh thành từ 63 xuống 34 đơn vị trực thuộc trung ương, nhằm tinh gọn bộ máy và thúc đẩy phát triển kinh tế vùng. Trong bối cảnh này, một số tỉnh thành mới sau sáp nhập có thể sẽ là điểm đặt nhiều ga của tuyến đường sắt cao tốc, tạo ra nhiều cơ hội phát triển kinh tế.
Danh sách tỉnh, thành phố sau sáp nhập có ga đường sắt cao tốc
Dựa trên thông tin tuyến đường sắt cao tốc Bắc - Nam và danh sách sáp nhập tỉnh thành, có thể thấy 15 tỉnh, thành phố dưới đây sẽ có 26 ga đường sắt cao tốc:
3 tỉnh thành có 3 ga
Ninh Bình (sáp nhập Hà Nam - Nam Định - Ninh Bình): 3 ga (Phủ Lý, Nam Định, Ninh Bình).
Đà Nẵng (sáp nhập Quảng Nam - Đà Nẵng): 3 ga (Đà Nẵng, Tam Kỳ, Chu Lai - ga hàng hóa).
Khánh Hòa (sáp nhập Ninh Thuận - Khánh Hòa): 3 ga (Diên Khánh, Tháp Chàm, Vân Phong - ga hàng hóa).
5 tỉnh có 2 ga
Hà Tĩnh (không sáp nhập): 2 ga (Hà Tĩnh, Vũng Áng - ga khách + hàng hóa).
Gia Lai (sáp nhập Gia Lai - Bình Định): 2 ga (Bồng Sơn, Diêu Trì)
Lâm Đồng (sáp nhập Đắk Nông - Bình Thuận - Lâm Đồng): 2 ga (Phan Rí, Mương Mán).
Đồng Nai (sáp nhập Đồng Nai - Bình Phước): 2 ga (Long Thành, Trảng Bom - ga hàng hóa).
Quảng Trị (sáp nhập Quảng Bình - Quảng Trị): 2 ga (Đồng Hới, Đông Hà).
7 tỉnh thành có 1 ga
Hà Nội (không sáp nhập): 1 ga (Ngọc Hồi - ga khách + hàng hóa).
Nghệ An (không sáp nhập): 1 ga (Vinh).
Thanh Hóa (không sáp nhập): 1 ga (Thanh Hóa).
Thừa Thiên Huế (không sáp nhập): 1 ga (Huế).
Quảng Ngãi (sáp nhập Quảng Ngãi - Kon Tum): 1 ga (Quảng Ngãi).
Đắk Lắk (sáp nhập Phú Yên - Đắk Lắk): 1 ga (Tuy Hòa).
TP.HCM (sáp nhập TP. HCM, Bình Dương, BR-VT): 1 ga (Thủ Thiêm).
Việc sáp nhập khiến một số tuyến metro phải điều chỉnh hướng
Hiện nay, Bộ Xây dựng đang dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt. Trong đó, cơ quan soạn thảo đề xuất 19 nhóm chính sách để đẩy nhanh đầu tư đường sắt.
Theo Bộ Xây dựng, thực tế Quốc hội đã ban hành hai Nghị quyết về chủ trương đầu tư đường sắt cao tốc Bắc – Nam, đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng và một Nghị quyết thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại Hà Nội và TP.HCM.
Tuy nhiên, trong nước đang quy hoạch xây mới nhiều tuyến đường sắt đô thị, liên vùng. Song song đó, tới đây nhiều địa phương sáp nhập, chẳng hạn như TP.HCM sáp nhập Bà Rịa – Vũng Tàu và Bình Dương… Điều này khiến các tỉnh phải điều chỉnh hướng tuyến hoặc đề xuất các tuyến đường sắt mới.
Thêm vào đó, thực tiễn công tác đầu tư các dự án đường sắt quốc gia, đô thị thời gian qua cho thấy còn nhiều khó khăn, vướng mắc. Cụ thể là việc huy động vốn, trình tự thủ tục đầu tư, công tác giải phóng mặt bằng, chuyển giao công nghệ, phát triển công nghiệp đường sắt…
Vì vậy, Bộ Xây dựng nhận thấy Quốc hội cần ban hành một nghị quyết chung, thay vì riêng lẻ như trước nhằm tạo điều kiện cho các dự án đường sắt đẩy nhanh tiến độ.
Các chính sách được ban soạn thảo đề xuất lần này có điều chỉnh, sửa đổi một số nội dung so với các chính sách được Quốc hội cho phép áp dụng ở dự án Đường sắt cao tốc Bắc – Nam, Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng, dự án Đường sắt đô thị Hà Nội và TP.HCM.
Về huy động vốn, Bộ Xây dựng đề xuất Quốc hội cho phép Thủ tướng được quyết định việc sử dụng đa dạng các nguồn vốn như phát hành trái phiếu Chính phủ, vốn hỗ trợ phát triển chính thức, vốn vay ưu đãi nước ngoài, nguồn tăng thu tiết kiệm chi… cho đầu tư phát triển các dự án đường sắt.
Các tỉnh được phép khai thác quỹ đất và giá trị tăng thêm từ đất vùng phụ cận ga đường sắt quốc gia, phát triển đô thị theo mô hình TOD đối với đường sắt đô thị để tạo thêm nguồn vốn đầu tư trở lại cho phát triển đường sắt.
Dự án đường sắt đô thị, dự án đường sắt đô thị theo mô hình TOD không phải thực hiện thủ tục lập, thẩm định, quyết định chủ trương đầu tư và các thủ tục khác có liên quan đến quyết định chủ trương đầu tư theo quy định của pháp luật.
Cho phép chủ đầu tư được chỉ định thầu tư vấn, hàng hóa, xây lắp… Đồng thời, được chỉ định nhà đầu tư đối với các dự án đầu tư xây dựng đường sắt, xây dựng tổ hợp công nghiệp và chuyển giao công nghệ đường sắt.
Bộ Xây dựng cũng lần đầu đề xuất cho phép chủ đầu tư được áp dụng hệ thống định mức, giá xây dựng công trình, suất vốn đầu tư, dữ liệu về chi phí, vận hành và bảo trì do các tổ chức trong nước, nước ngoài công bố; được phép xác định chi phí theo suất vốn đầu tư của dự án tương tự trên thế giới và được quy đổi về thời điểm tính toán…
Ban soạn thảo cho rằng dự án đường sắt có kỹ thuật phức tạp, công nghệ hiện đại, chưa có hệ thống đơn giá, định mức, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật hoặc có nhưng chưa đầy đủ, phù hợp. Vì vậy, chính sách trên được Bộ Xây dựng kỳ vọng sẽ tháo gỡ các vướng mắc.
Về công tác bồi thường và hỗ trợ, tái định cư, Bộ Xây dựng đề xuất giao trách nhiệm rõ cho các tổ chức. Chẳng hạn, việc di dời công trình điện 110KV trở lên thuộc trách nhiệm của Tập đoàn Điện lực Việt Nam, UBND tỉnh được thực hiện trước công tác tái định cư và được áp dụng chỉ định thầu đối với các gói thầu liên quan đến công tác thu hồi đất.
Ngoài ra, để trong nước dần tự chủ công nghệ, Bộ Xây dựng đưa vào dự thảo quy định cho phép tổ chức, cá nhân tham gia các hoạt động khoa học, công nghệ, đào tạo phát triển nguồn nhân lực đường sắt được hưởng chính sách ưu đãi.
Đối với gói thầu được tổ chức đấu thầu quốc tế, tổng thầu, nhà thầu phải cam kết việc chuyển giao công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực cho đối tác Việt Nam để làm chủ công tác quản lý, vận hành, bảo trì…
Thêm vào đó, quá trình lựa chọn nhà đầu tư, nhà thầu và các gói thầu quan trọng phải có sự tham gia của đại diện Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Bộ Xây dựng, Bộ Tài chính, Thanh tra Chính phủ, Kiểm toán nhà nước.
.png "Mọi ánh mắt đổ dồn về Chủ tịch Jerome Powell và cuộc họp của Fed trong tuần này: Quyết định lãi suất sẽ ra sao giữa nhiệm vụ kép?")
.jpeg "Tỷ phú Phạm Nhật Vượng bắt tay CapitalLand, phát triển lĩnh vực bất động sản")
