Sau cú bắt tay với gạo Việt Nam, Cuba hợp tác thúc đẩy sản xuất loại nông sản 'vàng treo trên cây' nhưng kém thành công: sản lượng đã giảm 1 nửa trong 5 năm qua

Một thỏa thuận hợp tác mới vừa được ký kết giữa nhà máy chế biến cà phê Luis Bocourt tại Bahia Honda (tỉnh Artemisa) và công ty Caffè Sun của Ý, với mục tiêu thúc đẩy sự hiện diện của cà phê Cuba trên thị trường quốc tế. Theo thông báo chính thức, dự án sẽ phân bổ 20 hecta đất để triển khai mô hình sản xuất và chế biến phục vụ xuất khẩu.

Trong khuôn khổ thỏa thuận, phía Cuba cam kết cung cấp đất đai, khí hậu phù hợp, giống cây và kinh nghiệm canh tác. Ngược lại, Caffè Sun sẽ đảm nhiệm phần nguyên liệu đầu vào, công nghệ, máy móc và nguồn tài chính. Các nhà chức trách Cuba kỳ vọng dự án có thể nâng cao sản lượng và mở rộng hoạt động thương mại hóa, dù chưa công bố bất kỳ chỉ tiêu sản lượng cụ thể nào. Renato Severini, đối tác của công ty Ý, bày tỏ kỳ vọng đạt được sự công nhận quốc tế cho cà phê Cuba thông qua chương trình hợp tác này.

Caffè Sun SRL hiện hoạt động chủ yếu tại Ý và phân phối sản phẩm tại Mỹ, Ukraine, Đức và Tây Ban Nha. Cuba trở thành thị trường tiếp theo nhưng theo định hướng Chính phủ, ưu tiên vẫn là xuất khẩu, thay vì tiêu thụ nội địa.

Tuy vậy, thỏa thuận mới khó có thể giúp người dân Cuba cải thiện khả năng tiếp cận cà phê – mặt hàng từng gắn liền với thói quen tiêu dùng truyền thống tại đảo quốc này. Cà phê vẫn khan hiếm tại các cửa hàng và giá trong thị trường phi chính thức tiếp tục neo cao. Nguyên nhân chính, theo Văn phòng Thống kê và Thông tin Quốc gia Cuba, là sản lượng cà phê đã giảm tới 51% trong vòng 5 năm qua.

Đây không phải lần đầu Cuba hợp tác với các tổ chức và doanh nghiệp nước ngoài nhằm khôi phục sản xuất cà phê. Trước đó, một số dự án từng hỗ trợ nông dân thông qua việc cung cấp đầu vào và trang thiết bị sản xuất, phần dư thừa sẽ được chế biến thành các gói 250 gram, 500 gram hoặc 1 kilogram để bán trong nước với mức giá dễ tiếp cận.

Một trong số các dự án đáng chú ý là MásCafé – sáng kiến của Cơ quan Hợp tác và Phát triển Ý (AICS) khởi động từ năm 2023. Theo hãng thông tấn Cuba News Agency, MásCafé đang triển khai tại bốn tỉnh gồm Santiago de Cuba, Holguín, Guantánamo và Granma, cung cấp cho nông hộ những công cụ thiết yếu như dao rựa, dũa, xe cút kít, bao tải, cưa máy, máy kéo và phương tiện vận chuyển.

Cùng năm đó, Cuba thành lập liên doanh BioCuba Café SA với Quỹ Lavazza của Ý, thuộc hệ thống Nông lâm kết hợp Cuba. Khi dự án công bố, Giám đốc Michele Curto tuyên bố rằng mỗi tấn cà phê xuất khẩu sẽ đi kèm một lượng tương đương dành cho thị trường nội địa, nhằm mục tiêu thúc đẩy sản xuất và bảo đảm nguồn cung cho người dân.

Tuy nhiên, BioCuba Café không đạt kết quả như kỳ vọng. Curto cho biết mục tiêu của năm trước là đạt mức 32%, nhưng thực tế vẫn thấp hơn và đơn vị kỳ vọng gần gấp đôi con số này vào năm 2025. Tính đến nay, vẫn chưa có báo cáo cập nhật nào về mức độ hoàn thành chỉ tiêu, trong khi cà phê tiếp tục vắng bóng trong đời sống hàng ngày của người dân Cuba.

Trong bối cảnh sản lượng giảm mạnh và nguồn lực hạn chế, thỏa thuận mới với Caffè Sun được xem là một nỗ lực tiếp theo nhằm vực dậy ngành cà phê Cuba. Tuy nhiên, khả năng cải thiện nguồn cung trong nước vẫn là câu hỏi bỏ ngỏ, ít nhất trong ngắn hạn.