Phát biểu khai mạc Diễn đàn AI trong kỷ nguyên số với chủ đề “Động lực cho tăng trưởng đột phá, nhanh và bền vững” được Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) tổ chức trong khuôn khổ Triển lãm thành tựu đất nước “80 năm hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc” mới đây, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, diễn đàn không chỉ là một sự kiện KH&CN mà còn là nơi cùng nhau bàn về tương lai phát triển của đất nước, với trọng tâm là AI.
Mở đầu bài phát biểu, Bộ trưởng khẳng định, một đặc điểm nổi bật của cách mạng công nghiệp lần thứ tư chính là sự tái cân bằng quyền lực. Trước đây, công nghệ số gần như tập trung trong tay các tập đoàn lớn (big tech).
"Song, cùng với sự bùng nổ của dữ liệu và các ứng dụng chuyên sâu, quyền lực đã mở rộng sang những quốc gia và doanh nghiệp tuy không sở hữu công nghệ lõi nhưng lại nắm dữ liệu bản địa và có khả năng giải quyết các bài toán đặc thù. Đây chính là những ‘gã khổng lồ bé nhỏ’ có thể tạo ra sự thay đổi lớn", Bộ trưởng nhấn mạnh.
Theo Bộ trưởng, thời kỳ chuyển đổi số đã cho thấy công nghệ mang tính toàn cầu nhưng dữ liệu lại gắn chặt với địa phương. Những ứng dụng chuyên ngành vừa giúp giải quyết bài toán quốc gia, vừa đóng góp cho sự hoàn thiện công nghệ toàn cầu. Do đó, nếu thế giới có hạ tầng AI toàn cầu thì mỗi quốc gia cũng cần phát triển hạ tầng AI riêng, xây dựng nền tảng quốc gia bên cạnh nền tảng quốc tế. Sự kết hợp này sẽ giúp thế giới phát triển bền vững hơn, và đây là cơ hội lớn cho các quốc gia đang phát triển như Việt Nam.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng khẳng định, AI không chỉ là một công nghệ ứng dụng mà đang trở thành một loại hạ tầng quốc gia, "giống như điện, viễn thông hay Internet trước đây". Quốc gia nào làm chủ được AI sẽ có lợi thế vượt trội trong sản xuất, kinh doanh, giáo dục, y tế, quản trị và cả quốc phòng, an ninh.
Với 100 triệu dân, dân số trẻ, am hiểu công nghệ và giàu tinh thần sáng tạo, Việt Nam có điều kiện để không chỉ là người dùng nhanh mà còn là quốc gia tạo ra các sản phẩm AI cho chính mình và thế giới.
"Lợi thế lớn nhất của doanh nghiệp Việt nằm ở dữ liệu, ở những bài toán bản địa và đặc biệt là ở trí tuệ, sự linh hoạt và thích ứng của con người Việt Nam - những yếu tố quan trọng nhất trong thời đại công nghệ thay đổi nhanh và đầy đột phá", Bộ trưởng nhấn mạnh.
Tuy nhiên, đi cùng cơ hội, AI cũng đặt ra nhiều thách thức về đạo đức, việc làm và niềm tin xã hội. Vì vậy, Bộ trưởng cho rằng, Việt Nam cần phát triển AI "vừa nhanh, vừa an toàn, vừa nhân văn". AI phải vì con người, phục vụ con người, chứ không thay thế con người. Ông cũng cho biết Việt Nam đang xây dựng Chiến lược mới về AI, Chương trình hành động quốc gia và Bộ quy tắc đạo đức AI. Đây sẽ là những nền tảng quan trọng để bảo đảm cho sự phát triển nhanh nhưng bền vững, tạo dựng niềm tin cho xã hội.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh triết lý phát triển AI cho Việt Nam được gói gọn trong chữ "và": Toàn cầu và địa phương, hợp tác và tự chủ, big tech và startup, công nghệ và ứng dụng, sử dụng và làm chủ, kích thích sáng tạo và có kiểm soát, hạ tầng toàn cầu và hạ tầng quốc gia, dữ liệu mở và dữ liệu bảo vệ, công nghệ mở và công nghệ đóng.
"Chỉ khi vừa hội nhập để học hỏi, vừa tự chủ để bảo vệ lợi ích quốc gia, Việt Nam mới có thể xác lập vị thế vững chắc trong kỷ nguyên AI," Bộ trưởng nói, đồng thời kêu gọi sự chung tay của Nhà nước, doanh nghiệp, giới khoa học và toàn xã hội để biến cơ hội thành thành công.
Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng phát biểu tại Diễn đàn.
"Nếu hạ tầng tính toán là cơ bắp, thể chế là luật chơi, dữ liệu là nhiên liệu thì nhân tài chính là bộ não của AI"
Tiếp nối tinh thần đó, Thứ trưởng Bộ KH&CN Phạm Đức Long khẳng định vai trò chiến lược của AI trong phát triển kinh tế - xã hội. Theo Thứ trưởng, AI đang là tâm điểm cạnh tranh toàn cầu và có thể làm thay đổi vị thế của một quốc gia nếu làm chủ và dẫn dắt công nghệ này. Chính vì vậy, AI đang tạo ra ba "cuộc đua" lớn về hạ tầng tính toán, thể chế và dữ liệu.
Hạ tầng tính toán là nền tảng cho mọi đổi mới sáng tạo và gắn chặt với chủ quyền số. Nếu phát triển AI dựa trên hạ tầng nước ngoài, quốc gia sẽ luôn bị động. Thể chế, nếu quá chặt chẽ sẽ bóp nghẹt đổi mới sáng tạo, còn thả lỏng hoàn toàn sẽ dẫn tới rủi ro xã hội. Dữ liệu, được ví là "nhiên liệu" của AI, gắn liền với chủ quyền quốc gia và nếu không làm chủ, một quốc gia có thể bị lệ thuộc vào bên ngoài.
"Nếu hạ tầng tính toán là cơ bắp, thể chế là luật chơi, dữ liệu là nhiên liệu thì nhân tài chính là bộ não của AI", Thứ trưởng nhấn mạnh, đồng thời cho rằng Việt Nam cần đồng thời phát triển cả bốn trụ cột này.
Thứ trưởng dẫn chứng, Internet từng mất bảy năm để đạt 100 triệu người dùng, trong khi ChatGPT chỉ cần hai tháng. Trong hai năm qua, chi phí sử dụng AI đã giảm tới 99%. Nhờ vậy, AI phổ cập nhanh chưa từng có: "Cứ bốn doanh nghiệp thì ba đã ứng dụng AI". Đây là tốc độ "nhanh hơn bất kỳ công nghệ nào trước đó".
Tuy nhiên, nếu phát triển AI dựa trên hạ tầng nước ngoài, quốc gia sẽ luôn bị động. Nếu thể chế quá chặt, đổi mới sẽ bị bóp nghẹt; nếu buông lỏng, xã hội có thể rơi vào rủi ro, và nếu không làm chủ dữ liệu - vốn gắn liền với chủ quyền quốc gia thì sẽ dễ bị lệ thuộc.
Để cụ thể hóa tầm nhìn, Việt Nam đã xác định rõ mục tiêu đến năm 2030 thuộc nhóm ba quốc gia dẫn đầu Đông Nam Á về nghiên cứu và phát triển AI. Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, cùng với danh mục công nghệ chiến lược do Chính phủ ban hành, đã đặt AI vào nhóm 11 công nghệ trọng điểm, với bốn sản phẩm ưu tiên gồm mô hình ngôn ngữ lớn tiếng Việt, trợ lý ảo, AI chuyên ngành và AI phân tích.
Theo Thứ trưởng, chiến lược AI của Việt Nam xác định Nhà nước sẽ xây dựng hạ tầng tính toán hiệu năng cao và hạ tầng dữ liệu tập trung; phổ cập AI toàn dân và toàn diện; phát triển nguồn nhân lực AI; đồng thời thúc đẩy nghiên cứu và đổi mới sáng tạo.
