AI, Dữ liệu và Số hóa đang tạo nên “cuộc cách mạng” trong ngành thẩm định giá

Đây là nhận định trung tâm trong tham luận của ông Nicolas Konialidis, Giám đốc Hội đồng Chuẩn mực Thẩm định giá Quốc tế (IVSC), tại Hội thảo khoa học quốc tế về thẩm định giá năm 2025 do Hội Thẩm định giá Việt Nam (VVA) và Hội đồng Tiêu chuẩn Thẩm định giá Quốc tế (IVSC) - Khu vực châu Á phối hợp tổ chức vào sáng 12/9/2025.

AI, dữ liệu và số hóa: Cú hích thay đổi giá trị tài sản

Theo ông Nicolas Konialidis, nền kinh tế toàn cầu đang chứng kiến sự dịch chuyển mạnh mẽ từ tài sản hữu hình sang tài sản vô hình, chiếm tỷ trọng lớn hơn trong tổng đầu tư. Thành công vượt trội của các công ty sở hữu nhiều tài sản vô hình như nhóm "Magnificent Seven" của Mỹ là minh chứng rõ nét, với các tài sản này thường hoạt động gắn kết với nhau và mang lại tỷ suất lợi nhuận cao hơn nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro lớn hơn.

Hiện nay dữ liệu đang được khai thác theo hai cách chính: bán trực tiếp như một loại hàng hóa (thúc đẩy thành công của các công ty truyền thông xã hội, bán dữ liệu hành vi khách hàng) và tích hợp vào quy trình ra quyết định của doanh nghiệp để tối ưu hóa hoạt động, giảm chi phí.

Số hóa đã khiến các công ty phải thay đổi hoạt động và chiến lược, và những doanh nghiệp chuyển đổi số thành công thường được thị trường định giá cao hơn đáng kể, với kỳ vọng tăng trưởng và hiệu quả hoạt động trong tương lai. Điều này giải thích các xu hướng dài hạn như sự phân hóa giữa nhóm "Magnificent Seven" và phần còn lại của thị trường. Xu hướng tập trung này đã tác động đến cả định giá trên thị trường tư nhân.

Bên cạnh đó, sự vượt trội của nhóm "tăng trưởng" (nhiều tài sản vô hình) so với "giá trị", và doanh nghiệp lớn so với doanh nghiệp nhỏ. Những xu hướng này không tách biệt mà tương tác, ảnh hưởng đến cả định giá tuyệt đối và tương đối của tài sản.

Ông Nicolas Konialidis cho rằng, trí tuệ nhân tạo (AI) đã thúc đẩy và khuếch đại những xu hướng trên, thậm chí có thể thay đổi quỹ đạo của nền kinh tế và có thể hình dung qua mô hình các vòng tròn đồng tâm.

Vòng tròn thứ nhất, AI đã mang lại lợi ích cho nhiều doanh nghiệp tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp, từ các "pure plays" như OpenAI, có mức định giá đã nhảy vọt từ khoảng 15 tỷ USD lên tới 500 tỷ USD.

Vòng tròn thứ hai, xuất hiện các nhà cung cấp dịch vụ đám mây quy mô siêu lớn (hyperscalers) với vốn đầu tư khổng lồ như Amazon, Microsoft, Google Cloud, Apple… Đáng chú ý, tổng vốn đầy tư ủa nhóm này đã đạt khoảng 200 tỷ USD trong năm 2024 và dự báo tăng lên mức 300-335 tỷ USD vào năm 2025

Vòng tròn thứ ba, bao gồm nhóm “AI infrastructure plays”, nổi bật nhất là hiệu suất của Nvidia (NVDA), hiện có vốn hóa thị trường 4,2 nghìn tỷ USD – so sánh với vốn hóa gộp 3,4 nghìn tỷ USD của toàn khối ASEAN với dân số 684 triệu người.

Vòng tròn thứ tư, bao gồm những doanh nghiệp hưởng lợi gián tiếp từ AI.

AI cũng có thể đang thay đổi cấu trúc kinh tế bằng cách nâng cao năng suất, gia tăng thặng dư tiêu dùng và cho phép mức lương cao hơn, với những hệ quả rất lớn từ góc độ thẩm định giá.

Cuộc cách mạng trong quy trình Thẩm định giá

Cùng với việc thay đổi giá trị tài sản, AI cũng đang làm biến đổi cách thức thẩm định giá được thực hiện với tốc độ chóng mặt.

Về dữ liệu, không chỉ khối lượng dữ liệu sẵn có (kinh tế vĩ mô, ngành, tài chính) tăng lên mà loại dữ liệu cũng thay đổi. Phân tích rõ hơn, ông Nicolas Konialidis cho biết, chúng ta đang chứng kiến sự gia tăng của dữ liệu phi tài chính bổ sung, như dữ liệu ESG và bền vững (thông qua ISSB), hay khung công bố tài sản vô hình tại Singapore.

Ngoài ra, dữ liệu từ bên thứ ba như thẻ tín dụng, hình ảnh vệ tinh, khảo sát, đánh giá trực tuyến đang được nhà đầu tư sử dụng và do đó ảnh hưởng đến thẩm định giá, mặc dù vẫn còn nhiều câu hỏi về độ tin cậy.

Số hóa (tích hợp công nghệ số để cải thiện quy trình) là một công cụ giúp nâng cao năng suất, cho phép thẩm định viên thực hiện nhiều báo cáo hơn với chất lượng tốt hơn, giảm thiểu sai sót. Năng lực gia tăng này cũng đáp ứng sự phát triển về số lượng tài sản cần thẩm định và kỳ vọng ngày càng cao của khách hàng.

Trí tuệ nhân tạo (AI), với khả năng học hỏi, suy luận và ra quyết định, có thể không chỉ cải thiện mà còn có khả năng thay thế một số kỹ năng nghề nghiệp của thẩm định viên. Tuy nhiên, AI cũng đặt ra những vấn đề nghiêm trọng như hiện tượng "ảo giác" (hallucinations) và đặc biệt là việc kết quả được tạo ra từ một "hộp đen" (black box), gây khó khăn cho việc giám sát và đánh giá tính hợp lý.

Một điểm đặc biệt quan trọng trong tham luận, ông  Nicolas Konialidis cho biết, việc phân biệt rõ ràng giữa quan điểm cá nhân và lập trường chính thức của IVSC. Ông nhấn mạnh rằng phân tích về cách dữ liệu, số hóa và AI đang thay đổi giá trị tài sản không phải là quan điểm chính thức của IVSC và vấn đề này không nằm trong phạm vi của IVS.

Điều này đặt ra những câu hỏi phương pháp luận cần thiết cho hoạt động thẩm định giá. Trong khi IVSC cung cấp một khung chuẩn mực dựa trên nguyên tắc và phán đoán nghề nghiệp, những thay đổi sâu sắc về giá trị tài sản và các cách thức mới để thực hiện thẩm định giá do công nghệ mang lại lại là những lĩnh vực mà tổ chức này chưa hoặc không đưa ra quan điểm chính thức.

Điều này đòi hỏi các thẩm định viên phải tự mình đánh giá, nghiên cứu và phát triển phương pháp luận phù hợp, dựa trên nền tảng phán đoán chuyên nghiệp được IVS khuyến nghị, để đối mặt với thực tế đang biến đổi nhanh chóng.