AI đang gợi lại 'cơn bùng nổ internet' những năm 1990?

San Francisco từ lâu đã tách mình ra khỏi phần còn lại của nước Mỹ — không chỉ về tinh thần, mà cả về kinh tế. Kể từ khi “cơn bùng nổ internet” bắt đầu vào giữa những năm 1990, mọi chỉ số — từ giá thuê nhà, thu nhập bình quân đầu người cho đến tốc độ tăng trưởng — đều vượt xa mức trung bình quốc gia. San Francisco hiện giờ vận hành trong quỹ đạo riêng của nó.

Điểm khác biệt duy nhất ở thời điểm hiện tại là thứ thổi bùng sự phấn khích tại San Francisco không còn là các trang web tiêu dùng, mà là trí tuệ nhân tạo. Nhưng không khí thì vẫn y hệt ba thập kỷ trước: Chỉ có một câu chuyện duy nhất — và ai cũng đang tin vào nó.

Trên quãng đường từ sân bay vào trung tâm, mọi bảng quảng cáo đều nói về AI. Những khối bê tông trắng khổng lồ của các khu nhà và văn phòng mới xây mọc lên dọc xa lộ. Trong các khung cửa kính, những người đàn ông trẻ — giới nhân viên công nghệ vẫn hầu hết là nam giới, như ngày trước — đang cắm cúi gõ máy tính, trong khi màn hình TV khổng lồ phát thể thao hoặc trò chơi điện tử.

Mọi thứ đều gợi lại hình ảnh thập niên 1990. Nhưng điều khiến nhiều người băn khoăn là: Lần này có gì khác?

Đó là câu hỏi nhiều người đang bàn tán khi nhận ra rằng bức tranh tăng trưởng của kinh tế Mỹ hiện nay phụ thuộc quá nhiều vào AI. Một số câu trả lời dễ thấy — hầu hết đều đồng ý rằng tác động dài hạn của AI sẽ rộng và sâu hơn nhiều so với sự trỗi dậy của internet tiêu dùng, dù trước mắt có thể có điều chỉnh ngắn hạn. Nhưng có ba điểm tương đồng và khác biệt quan trọng giữa hai thời kỳ mà nhà đầu tư cần chú ý.

1. AI là lĩnh vực tiêu tốn vốn khổng lồ – khác xa bong bóng dotcom

Bong bóng dotcom từng rất rẻ. Khi đó, bất kỳ ai cũng có thể dựng một trang web với chi phí gần như bằng 0. Ngược lại, AI đang trở thành động lực chính cho toàn bộ chi tiêu vốn của doanh nghiệp Mỹ.

Người hoài nghi có thể nhắc rằng từ giữa những năm 1990 đến khi bong bóng vỡ, đã có hơn 80 triệu dặm cáp quang được lắp đặt, và phải mất nhiều năm khoản đầu tư đó mới sinh lời. Trong giai đoạn 1996–2001, các công ty viễn thông Mỹ chi tới 444 tỷ USD cho hạ tầng.

Thế nhưng, chỉ riêng năm nay, theo ước tính, các “ông lớn” như Microsoft, Alphabet, Amazon và Meta sẽ chi 342 tỷ USD cho trung tâm dữ liệu và hạ tầng tính toán phục vụ AI. Với mức tiêu thụ điện năng hiện tại, tổng vốn đầu tư có thể chạm 7 nghìn tỷ USD vào năm 2030.

Khác biệt lớn nhất giữa hai thời kỳ nằm ở năng lượng. Năm 1999, sức mạnh tính toán còn rẻ và dồi dào còn nay, năng lượng trở thành rào cản lớn nhất của AI.

Nếu chi phí năng lượng vẫn ở mức này, câu chuyện đầu tư sẽ đắt đỏ và phức tạp hơn nhiều, phụ thuộc vào tốc độ nâng cấp lưới điện, sự trở lại của điện hạt nhân, khả năng thay thế nhiên liệu hóa thạch bằng năng lượng tái tạo, và tất nhiên — giá dầu sẽ leo cao đến đâu.

2. AI được tài trợ bằng vốn chủ sở hữu, không phải nợ vay

Thoạt nghe thì đây có vẻ là điều tốt: Năm 2000, bong bóng viễn thông nổ tung vì vay nợ quá mức. Còn ngày nay, những công ty dẫn đầu là các tập đoàn khổng lồ, sinh lời cao, ngập trong tiền mặt.

Do đó, có lẽ sẽ không lặp lại những cú sập kiểu WorldCom hay Global Crossing. “Bộ tứ vĩ đại” trong kỷ nguyên AI — Microsoft, Google, Amazon và Meta — là những doanh nghiệp giàu nhất trong lịch sử chủ nghĩa tư bản toàn cầu.

Nhưng chính vì thế, toàn bộ thị trường chứng khoán Mỹ đang phụ thuộc vào sự thịnh vượng của họ. Và đây mới là điểm đáng lo.

3. Thị trường đang lặp lại “vần điệu” quen thuộc của lịch sử

Nhiều nhà đầu tư biện minh rằng không cần quá lo: AI đang nâng đỡ toàn bộ thị trường cổ phiếu Mỹ, nhưng lợi nhuận của Big Tech lớn đến mức họ “đáng” được làm vậy.

Tuy nhiên, nhìn kỹ hơn, bức tranh không hoàn toàn sáng. Torsten Slok, kinh tế trưởng của Apollo, công bố một biểu đồ gây chú ý: Kể từ tháng 4, các công ty trong chỉ số Russell 2000 có lợi nhuận âm lại vượt trội hơn những công ty có lợi nhuận dương.

Chỉ số này gồm nhiều doanh nghiệp nhỏ trong phần mềm, y sinh, y tế, năng lượng, tài chính và truyền thông — tất cả đều đang đặt cược vào tương lai AI.

Điều này gợi lại thời kỳ dotcom, khi những công ty thua lỗ cũng từng đánh bại các doanh nghiệp có lãi — cho đến khi bong bóng vỡ tan.

BÀI HỌC TỪ QUÁ KHỨ

Như Slok cảnh báo, AI chắc chắn sẽ tạo nên một cuộc cách mạng, nhưng “tiếng vọng” từ thập niên 1990 cần được quan sát kỹ lưỡng.

Và nếu bong bóng AI có sụp đổ, tác động kinh tế sẽ lớn hơn nhiều so với thời dotcom, bởi hiện nay người Mỹ nắm giữ cổ phiếu nhiều hơn bao giờ hết.

Quan trọng hơn, động lực phía sau bong bóng này phức tạp hơn rất nhiều. Liệu năng suất tăng có đủ bù đắp cho việc mất việc do AI? Liệu năng lượng có tiếp tục là nút thắt cổ chai? Liệu Trung Quốc sẽ tung ra một “người phá vỡ cuộc chơi”? Hay Mỹ lại một lần nữa vượt lên phần còn lại của thế giới như trong thập niên 1990?

Câu trả lời sẽ không chỉ định đoạt số phận của Thung lũng Silicon, mà còn của cả nền kinh tế toàn cầu.

Theo: Financial Times