Hãng tin CNN cho hay tháng 10 khép lại với một tín hiệu u ám cho nền kinh tế Mỹ: các doanh nghiệp đã công bố hơn 153.000 vụ cắt giảm việc làm, mức cao nhất cho tháng 10 kể từ năm 2003 và cao gấp đôi so với tháng 9/2025.
Con số này không chỉ phản ánh sự chững lại của đà phục hồi hậu đại dịch, mà còn cho thấy một thay đổi sâu sắc hơn đang diễn ra: trí tuệ nhân tạo (AI) đang bắt đầu tái định hình cách vận hành của thị trường lao động.
Làn sóng sa thải
Theo báo cáo mới nhất của Challenger, Gray & Christmas, tổng số thông báo sa thải trong 10 tháng đầu năm đã vượt 1 triệu, tăng 65% so với cùng kỳ năm ngoái.
Công ty nhận định, bên cạnh yếu tố chu kỳ kinh tế, AI là một trong những tác nhân chính thúc đẩy các doanh nghiệp cắt giảm nhân sự. Khi các hệ thống tự động hóa và công cụ trí tuệ nhân tạo trở nên phổ biến, nhiều công việc văn phòng, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ, bán lẻ và hành chính, đang dần bị thay thế.
Những tập đoàn lớn như Amazon hay Target đều đã tiến hành cắt giảm quy mô lớn trong năm nay, một phần vì tái cấu trúc để thích ứng với AI, phần khác vì nhu cầu tiêu dùng đang yếu đi.
Giới quan sát cho rằng, làn sóng này không đơn thuần là cắt giảm chi phí, mà là một sự chuyển dịch cấu trúc khi doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ thay vì con người, với kỳ vọng tăng năng suất dài hạn.
Báo cáo của Challenger cho biết, thị trường lao động Mỹ đang "bình thường hóa" sau giai đoạn tuyển dụng ồ ạt hậu đại dịch. Nhưng quá trình này lại diễn ra đúng lúc nền kinh tế chịu sức ép kép: chi tiêu tiêu dùng giảm tốc, chi phí tài chính tăng, và lợi nhuận doanh nghiệp bị bào mòn bởi lãi suất cao kéo dài.
Nếu năm 2021 và 2022 là thời kỳ "khát nhân lực", thì năm 2025 chứng kiến sự tỉnh giấc của thị trường lao động nơi doanh nghiệp bắt đầu thắt chặt biên chế và tạm dừng tuyển mới.
Đặc biệt, trong lĩnh vực công nghệ, hơn 33.000 việc làm đã bị xóa sổ chỉ trong tháng 10, gấp hơn 5 lần tháng trước đó.
Thị trường tài chính Mỹ đã phản ứng tiêu cực vào cuối tuần trước khi các nhà đầu tư tiếp nhận thông tin về dữ liệu cắt giảm việc làm tồi tệ nhất 20 năm.
Sự sụt giảm của các chỉ số chính trên Phố Wall, với Dow Jones mất gần 400 điểm và Nasdaq Composite giảm khoảng 2%, cho thấy sự lo lắng sâu sắc về cả sức khỏe của thị trường lao động lẫn các định giá cổ phiếu công nghệ hiện tại.
Dữ liệu sa thải ảm đạm đổ xuống vào thời điểm nhạy cảm của thị trường chứng khoán, đặc biệt là nhóm cổ phiếu công nghệ.
Các nhà đầu tư đã bày tỏ sự lo lắng về việc liệu các định giá hiện tại có quá căng thẳng hay không, và liệu các cổ phiếu dẫn đầu về AI có đang bị mắc kẹt trong một "bong bóng" định giá.
Bằng chứng là các cổ phiếu hàng đầu như Nvidia, Microsoft, và Meta đều đồng loạt giảm điểm, với Palantir tiếp tục trượt dốc sau những lo ngại về định giá từ báo cáo thu nhập.
Sự yếu kém này không đơn thuần là chốt lời, mà là dấu hiệu cho thấy các nhà đầu tư đang trở nên thận trọng hơn khi đối mặt với dữ liệu kinh tế vĩ mô tiêu cực.
Khoảng trống dữ liệu và nỗi lo của FED
Tình hình càng trở nên phức tạp hơn khi chính phủ Mỹ đang đóng cửa kéo dài nhất trong lịch sử, khiến các số liệu kinh tế chính thức bao gồm báo cáo việc làm, tỷ lệ thất nghiệp và bảng lương phi nông nghiệp bị đình trệ.
Trong bối cảnh đó, giới đầu tư và Cục Dự trữ Liên bang (Fed) buộc phải dựa vào dữ liệu tư nhân như báo cáo của Challenger hay ADP để đánh giá sức khỏe nền kinh tế.
Tuy nhiên, Chủ tịch Fed Jerome Powell đã cảnh báo rằng các dữ liệu này "không thể thay thế chuẩn vàng" là số liệu chính phủ, và việc thiếu hụt thông tin đáng tin cậy có thể khiến chính sách tiền tệ lệch hướng.
Hiện Fed đang đứng trước bài toán khó: nếu thị trường lao động thực sự yếu đi, việc trì hoãn cắt giảm lãi suất có thể bóp nghẹt tăng trưởng; nhưng nếu đánh giá sai xu hướng, nới lỏng quá sớm có thể kích hoạt lạm phát trở lại.
Với tình hình thiếu hụt dữ liệu hiện tại, các nhà hoạch định chính sách có thể sẽ phải "thận trọng hơn" trong các quyết định tiền tệ sắp tới như lời Chủ tịch Powell cảnh báo.
Mặc dù thị trường đã nhanh chóng định giá khả năng Fed cắt giảm lãi suất 25 điểm cơ bản vào tháng 12 lên hơn 70%, nhưng sự bất ổn của dữ liệu có thể làm chệch hướng lộ trình này và đe dọa khả năng điều chỉnh chính sách tiền tệ một cách chính xác.
Tóm lại, làn sóng sa thải tháng 10 không chỉ là một cú sốc ngắn hạn. Nó đánh dấu sự chuyển dịch quyền lực giữa lao động và công nghệ trong nền kinh tế số. Khi các doanh nghiệp đổ xô tích hợp AI để tối ưu chi phí và nâng cao hiệu quả, hàng trăm nghìn lao động buộc phải đối mặt với thực tế mới: năng suất của máy móc đang vượt qua con người ở nhiều lĩnh vực.
Điều trớ trêu là, dù AI mang lại lời hứa về tăng trưởng, nó cũng đang đẩy nền kinh tế Mỹ vào một giai đoạn bất định. Nếu không có chiến lược thích ứng từ đào tạo lại lực lượng lao động đến chính sách điều tiết công nghệ, những báo cáo việc làm "tồi tệ nhất trong hai thập kỷ" có thể sớm trở thành chuẩn mực mới của thời đại hậu AI.
*Nguồn: CNN, Fortune, BI
.png "Sau 1 năm quay lưng, quốc gia BRICS nhập lại nông sản chủ chốt của Mỹ, thị trường thở phào nhẹ nhõm")
