Từng bị mỉa mai là những lời "hô hoán sói", loạt cảnh báo về khủng hoảng nợ công của Mỹ lại đang được lắng nghe: Rủi ro nào đe dọa nền kinh tế số 1 thế giới?

“Liệu nước Mỹ có đang phá sản?” - đây là dòng tiêu đề xuất hiện trên trang bìa một trong những tạp chí có ảnh hưởng nhất nước Mỹ vào tháng 3/1972, kèm hình ảnh nhân vật biểu tượng Uncle Sam với hai túi quần lộn ngược, trống rỗng.

Từ đó đến nay, cảnh báo về khủng hoảng nợ công đã trở thành công cụ hữu hiệu cho những người bán vàng và nhiều sản phẩm tài chính. Trong khi đó, những chuyên gia cảnh báo về điều này lại thường xuyên bị xem là kẻ “hô hoán sói”, tức là cảnh báo mãi mà chẳng thấy gì xảy ra, giống như sự kiện Y2K từng làm cả thế giới lo lắng rồi trôi qua trong im lặng.

Nhưng lần này có gì khác?

Điểm khác biệt là con số. Chỉ riêng tiền lãi mà chính phủ liên bang Mỹ phải trả hàng năm đã vượt mốc 1.000 tỷ USD và Quốc hội vẫn chi tiêu mạnh tay. Những người từng cảnh báo trong quá khứ, dù từng bị coi là “nói quá”, giờ đây lại được lắng nghe.

Tỷ phú, nhà quản lý quỹ đầu cơ Ray Dalio cho rằng nước Mỹ còn khoảng “ba năm, cộng trừ một năm” để tránh một “cơn đau tim kinh tế”.

Không chỉ có Dalio, Peter Orszag – cựu giám đốc ngân sách dưới thời Tổng thống Obama và hiện là CEO ngân hàng đầu tư Lazard, cũng thừa nhận rằng những người từng lo ngại về chi tiêu thâm hụt và mức nợ công “có vẻ đã cảnh báo sai hơi nhiều”. Nhưng giờ đây, ông lo ngại “con sói” đang thật sự đến gần.

Dự luật chi tiêu mới được Thượng viện gọi là “One Big Beautiful Bill Act” được ước tính sẽ làm tăng nợ thêm 3.000 tỷ USD trong vòng 10 năm tới, hoặc 5.000 tỷ USD nếu các điều khoản tạm thời trở thành vĩnh viễn, theo Ủy ban Ngân sách Liên bang có Trách nhiệm (CRFB).

Lãi suất nợ liên bang trong năm tài khóa hiện tại đã vượt qua chi phí quốc phòng, Medicaid, bảo hiểm khuyết tật và cả chương trình hỗ trợ thực phẩm cộng lại.

Đáng chú ý hơn, các ước tính của Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO) vẫn giả định rằng thị trường trái phiếu sẽ chấp nhận việc chi tiêu tăng vọt và lãi suất sẽ giảm. Nhưng nếu lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm giữ nguyên ở mức 4,4% như hiện nay trong thập kỷ tới, CRFB cho biết Mỹ sẽ phải chi thêm 1.800 tỷ USD chỉ để trả lãi.

Còn nếu lợi suất tăng mạnh trong một chu kỳ xấu? CEO JPMorgan, Jamie Dimon, đã cảnh báo rằng điều đó có thể khiến thị trường trái phiếu “nứt vỡ”.

Tuy vậy, thị trường trái phiếu hiện vẫn khá bình tĩnh, dù lợi suất trái phiếu 30 năm gần đây đã chạm mức cao nhất kể từ khủng hoảng tài chính. Vậy nên, ai mới đáng tin: hàng triệu nhà đầu tư vẫn đang khá “bình thản”, hay một nhóm các nhà phân tích và tỷ phú cảnh báo điều tồi tệ?

Nhà quản lý quỹ Paul Tudor Jones gọi tình thế này là một “kayfabe kinh tế” - mượn thuật ngữ từ đấu vật chuyên nghiệp, nơi mọi người đều biết là “diễn” nhưng vẫn cùng tham gia vào màn kịch. Những người hiểu rõ rằng tình hình tài khóa là không bền vững vẫn tiếp tục “nhắm mắt làm ngơ” để chương trình đó tiếp tục.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ, Scott Bessent, vừa khẳng định cuối tuần trước rằng nước Mỹ sẽ không bao giờ vỡ nợ. Nhưng như các chuyên gia chỉ ra: Mỹ không cần phải vỡ nợ chính thức – lạm phát cao cũng đủ để làm “xói mòn” giá trị thực của nợ, nếu Fed buộc phải can thiệp bằng cách in tiền.

Đâu sẽ là điểm bùng phát khiến thị trường trái phiếu chuyển từ lo ngại sang hoảng loạn? Cựu kinh tế trưởng IMF Kenneth Rogoff từng nói: “Khủng hoảng nợ không bao giờ chỉ đơn thuần là bài toán số học. Hầu hết các quốc gia vỡ nợ, chính thức hoặc thể hiện qua lạm phát, đều xảy ra trước khi các con số buộc họ phải tuyên bố.”

Tham khảo WSJ