Thúc đẩy tính minh bạch, thanh khoản và niềm tin cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ

Hội nghị trực tuyến Sơ kết công tác ngành Tài chính năm 2023 được tổ chức mới đây, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết trong 6 tháng cuối năm 2023, sẽ có nhiều giải pháp thúc đẩy nền kinh tế. Trong đó sẽ tiếp tục tập trung thực hiện các giải pháp chính sách tài khóa, kết hợp với chính sách tiền tệ, vĩ mô khác để hỗ trợ nền kinh tế, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp và người dân, kiểm soát lạm phát, đảm bảo các cân đối lớn của nền kinh tế, phấn đấu hoàn thành và vượt mục tiêu tăng trưởng kinh tế năm 2023 đã đề ra.

Đối với thị trường chứng khoán, kênh huy động vốn trung và dài hạn quan trọng của nền kinh tế cũng đã có xu hướng hồi phục trong thời gian qua. Bộ cho biết trong thời gian tới sẽ tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, cơ chế kiểm tra, giám sát, đảm bảo sự vận hành ổn định, an toàn của thị trường tài chính, thị trường chứng khoán và trái phiếu doanh nghiệp với nhiều giải pháp. Trong đó, khẩn trương đi vào vận hành hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ trong tháng 7 này.

Để làm rõ hơn về quá trình xây dựng và mức độ sẵn sàng của hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ cho đến thời điểm hiện tại, cũng như vai trò của hệ thống này trong việc gia tăng tính minh bạch, tính thanh khoản và niềm tin của nhà đầu tư đối với thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, Talk show Phố Tài Chính (The Finance Street Talk Show) trên VTV8 đã có cuộc trao đổi với bà Vũ Thị Thúy Ngà, Phó Tổng Giám đốc Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX). HNX hiện là đơn vị chịu trách nhiệm vận hành hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ.

BTV Mùi Khánh Ly: Được biết, Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) sẽ vận hành hệ thống giao trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ dự kiến đi vào hoạt động từ ngày 19/7 tới đây, bà có thể chia sẻ thêm về quá trình xây dựng hệ thống và mức độ sẵn sàng của hệ thống giao dịch này cho đến thời điểm hiện nay?

Bà Vũ Thị Thúy Nga, Phó TGĐ HNX: Nhằm tổ chức thị trường giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ (TPDNRL) đáp ứng yêu cầu của Nghị định 65/2022/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 153/2020/NĐ-CP ngày 31 tháng 12 năm 2020 quy định về chào bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tại thị trường trong nước và chào bán trái phiếu doanh nghiệp ra thị trường quốc tế, Bộ Tài chính đã giao SGDCK Hà Nội (HNX) triển khai xây dựng hệ thống giao dịch TPDNRL.

Trên cơ sở nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế và kế thừa kinh nghiệm thực tế trong xây dựng hệ thống giao dịch cổ phiếu và trái phiếu chính phủ tại HNX và sau hơn 10 năm hoạt động, các hệ thống này luôn khẳng định được sự an toàn và tính ổn định trong vận hành, HNX tiếp tục nghiên cứu, xây dựng hệ thống giao dịch TPDNRL. Quá trình xây dựng hệ thống giao dịch TPDNRL gồm nhiều công đoạn từ phối hợp với nhà thầu và các đơn vị liên quan xây dựng yêu cầu bài toán, xây dựng các chức năng hệ thống với 2 giai đoạn phù hợp với thực tiễn, kiểm thử hệ thống với nhiều giai đoạn, đảm bảo các tính năng hệ thống vận hành chính xác và đồng bộ.

HNX đã hoàn thành xây dựng hệ thống giai đoạn 01 và tổ chức nhiều đợt kiểm thử để đảm bảo các chức năng hệ thống được vận hành chính xác. Từ tháng 6/2023, hệ thống đã được hoàn thành việc thử nghiệm với thành viên, Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam. Kết quả kiểm thử qua cho thấy hệ thống đã vận hành ổn định, đáp ứng được yêu cầu của thành viên trong việc nhập lệnh và tra cứu thông tin, đáp ứng yêu cầu của HNX trong việc quản lý, vận hành hệ thống. Dữ liệu giao dịch đã được chuyển đầy đủ, chính xác và thông suốt sang VSD để thực hiện thanh toán. HNX cũng đã hoàn thành việc tổ chức 2 đợt đào tạo cho các thành viên, chuẩn bị cho việc tham gia và sử dụng hệ thống an toàn.

Cho đến thời điểm hiện tại, hệ thống giao dịch TPDNRL tại HNX đã sẵn sàng mọi điều kiện kỹ thuật để vận hành chính thức.

Vậy sau khi đi vào vận hành, các thành viên trên thị trường sẽ phải làm gì để có thể tham gia giao dịch trên hệ thống này, và việc thanh toán sẽ được thực hiện ra sao?

Về giao dịch, hệ thống giao dịch TPDNRL được kết cấu trên nguyên tắc giao dịch thỏa thuận, cho phép thành viên giao dịch kết nối và gửi lệnh lên hệ thống giao dịch của HNX. Hệ thống hiện hỗ trợ 2 loại lệnh là thỏa thuận điện tử và thỏa thuận thông thường. Như vậy, việc giao dịch chỉ được xác lập trên hệ thống khi người mua và người bán trái phiếu xác nhận đã hiểu đầy đủ thông tin về tổ chức phát hành. Đây là một trong những cơ chế giúp thị trường phát triển lâu dài và bền vững trên cơ sở thông tin từ tổ chức phát hành trái phiếu doanh nghiệp tới các trái chủ sau này được xuyên suốt và minh bạch.

Về thanh toán, hệ thống cho phép trao đổi thông tin giao dịch, thông tin lưu ký với hệ thống của VSD. Việc thanh toán các giao dịch TPDNRL được thực hiện theo phương thức thanh toán tức thời theo từng giao dịch, tương tự phương thức thanh toán đang áp dụng trên TTCKPS, hoặc lệnh sẽ được thanh toán vào cuối ngày giao dịch theo lựa chọn của nhà đầu tư.

Theo bà đánh giá, hệ thống này sẽ góp phần gia tăng tính minh bạch, tính thanh khoản và niềm tin cho nhà đầu tư như thế nào đối với thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ sau những vụ việc vi phạm thời gian qua?

Theo quy định tại khoản 3 Điều 3 Nghị định 65/2022/NĐ-CP, sau khi hệ thống giao dịch TPDNRL đi vào hoạt động, tất cả trái phiếu phát hành riêng lẻ phải được đưa vào giao dịch tập trung trên hệ thống giao dịch TPDN phát hành riêng lẻ tại SGDCK trong vòng 3 tháng kể từ ngày khai trương hệ thống giao dịch tập trung TPDNRL. Việc các TPDNRL được đưa vào giao dịch tập trung trên hệ thống giao dịch TPDNRL sẽ góp phần tăng tính minh bạch, hạn chế rủi ro cho nhà đầu tư trong giao dịch TPDNRL, góp phần thúc đẩy tính thanh khoản cho thị trường TPDN, đồng thời tạo điều kiện cho thị trường sơ cấp TPDNRL phát triển bền vững hơn. HNX dự kiến có hơn 1.600 mã TPDNRL sẽ được đưa vào giao dịch sau khi khai trương hệ thống. Để góp phần đảm bảo sự minh bạch-yếu tố cần thiết để tăng niềm tin đối với nhà đầu tư, xin nói thêm về trách nhiệm của DN phát hành trái phiếu riêng lẻ. Tại khoản 3 Điều 3 Nghị định số 65/2022/NĐ-CP quy định rõ việc đăng ký giao dịch trái phiếu tại SGDCK không hàm ý SGDCK xác nhận và đảm bảo cho tính hợp pháp của đợt chào bán trái phiếu của doanh nghiệp cũng như việc thanh toán đầy đủ lãi, gốc của trái phiếu. Doanh nghiệp đưa trái phiếu lên đăng ký giao dịch trên hệ thống giao dịch TPDNRL phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính chính xác, trung thực, đầy đủ của hồ sơ đăng ký giao dịch và các thông tin công bố. Doanh nghiệp phải giải thích cho nhà đầu tư các thông tin liên quan đến phương án phát hành, các rủi ro pháp lý, rủi ro đầu tư, rủi ro sử dụng vốn, quyền, lợi ích, trách nhiệm pháp lý của doanh nghiệp phát hành và nhà đầu tư.

Về trách nhiệm của nhà đầu tư trái phiếu, người mua phải có trách nhiệm tìm hiểu thông tin, rủi ro của trái phiếu người bán có trách nhiệm cung cấp cho người mua toàn bộ thông tin và báo cáo về trái phiếu theo quy định. Đồng thời, với cơ chế giao dịch là giao dịch thỏa thuận, các nhà đầu tư phải tìm hiểu thông tin đầy đủ và xác nhận trước khi mua. Về cơ chế xác nhận thông tin trước khi giao dịch, các Phụ lục đính kèm tại Nghị định 65/2022/NĐ-CP được ban hành để hỗ trợ nhà đầu tư thực hiện việc xác nhận này.

Về hệ thống công bố thông tin TPDNRL, từ năm 2019, theo phân công của Bộ Tài chính, HNX đã xây dựng Chuyên trang thông tin TPDN và thực hiện tiếp nhận nội dung thông tin công bố của doanh nghiệp phát hành trái phiếu và công bố thông tin trên chuyên trang thông tin tại Sở theo quy định của Nghị định 163/2018/NÐ-CP gồm các thông tin trước đợt phát hành của doanh nghiệp, thông tin bất thường, thông tin về trái phiếu chuyển đổi, trái phiếu kèm theo chứng quyền, mua lại trái phiếu trước hạn, hoán đổi trái phiếu, kết quả phát hành TPDN, nhằm đáp ứng nhu cầu thông tin của mọi đối tượng nhà đầu tư, cũng như phục vụ công tác thống kê và báo cáo Bộ Tài chính. Hiện, chuyên trang thông tin TPDN đang được Sở GDCK Hà Nội nâng cấp không chỉ để phục vụ hoạt động công bố thông tin về hoạt động phát hành mà còn công bố thông tin về hoạt động giao dịch TPDNRL đáp ứng các quy định theo Nghị định số 65/2022/NĐ-CP và Thông tư số 30/2023/TT-BTC.

Thông tin về giao dịch TPDNRL sẽ được công bố công khai trên chuyên trang thông tin về TPDNRL tại địa chỉ https://cbonds.hnx.vn/. Sau khi hệ thống giao dịch TPDNRL chính thức đi vào hoạt động, cơ sở dữ liệu đầy đủ về toàn bộ các giao dịch TPDNRL được hình thành. Theo đó, các cơ quan quản lý có thông tin đầy đủ và cái nhìn tổng thể hơn về TPDN riêng lẻ từ khâu phát hành trên thị trường sơ cấp đến giao dịch trên thị trường thứ cấp. Đồng thời, chuyên trang thông tin TPDNRL tiếp tục đóng vai trò phục vụ nhu cầu thông tin cho các nhà đầu tư, giúp nhà đầu tư tiếp cận thông tin đầy đủ hơn đối với TPDN riêng lẻ và có thêm kênh tham khảo mức giá trái phiếu, góp phần bảo vệ lợi ích cho nhà đầu tư tốt hơn.