Tâm lý CEO: Nghệ thuật giữ bình tĩnh, ra quyết định và dẫn dắt trong áp lực

Giữa thế giới kinh doanh biến động từng giờ, nơi những quyết định có thể khiến giá cổ phiếu bay hơi hàng tỷ đô chỉ sau một đêm, những CEO hàng đầu không chỉ được đánh giá qua năng lực quản trị, mà còn bởi khả năng điều khiển tâm lý của chính mình. Giữ được sự minh mẫn, kiểm soát cảm xúc và ra quyết định tỉnh táo trong khủng hoảng — đó là “môn võ thượng thừa” mà không trường lớp nào có thể dạy. 

Các chuyên gia tâm lý doanh nghiệp cho rằng, một CEO giỏi trước hết là người hiểu mình rõ hơn ai hết. Họ biết cách quan sát phản ứng cảm xúc, nhận diện nỗi sợ và biến căng thẳng thành năng lượng hành động. Báo cáo của Deloitte từng chỉ ra rằng những lãnh đạo thành công nhất đều có khả năng “tạm dừng trước khi phản ứng” — họ không ra quyết định trong lúc nóng giận hay hoảng sợ, mà dành thời gian để nhận thức điều mình đang cảm thấy và tìm góc nhìn khách quan hơn. Chính khoảng dừng ấy là ranh giới giữa một quyết định sáng suốt và một sai lầm chiến lược.

Một ví dụ điển hình cho khả năng làm chủ tâm lý ấy là Satya Nadella, CEO của Microsoft. Khi tiếp quản công ty vào năm 2014, Nadella phải đối mặt với một “gã khổng lồ đang già cỗi”: nội bộ bảo thủ, mâu thuẫn văn hoá và doanh thu trì trệ. Thay vì phản ứng vội vàng bằng các biện pháp mạnh, ông chọn cách “chữa lành” văn hóa trước khi tái cấu trúc.

Nadella khuyến khích tinh thần “học hỏi thay vì chứng minh mình đúng”, xây dựng lòng tin bằng sự bình tĩnh và kiên nhẫn. Trong nhiều cuộc họp, ông thường lắng nghe 15 phút đầu tiên mà không nói gì, chỉ để cảm nhận tâm thế của đội ngũ trước khi phát biểu. Chính phong cách lãnh đạo nhẹ nhàng nhưng kiên định ấy đã biến Microsoft từ một cỗ máy cũ kỹ thành công ty giá trị nghìn tỷ đô, được ngưỡng mộ không chỉ vì công nghệ mà vì văn hoá nhân văn.

Các nhà nghiên cứu tại Đại học Harvard gọi đây là “sự tĩnh lặng chủ động” – khả năng duy trì bình tâm trong hỗn loạn. Theo đó, những CEO giỏi không tìm cách né tránh cảm xúc, mà rèn luyện để điều khiển chúng. Họ hiểu rằng căng thẳng là không thể tránh, nhưng có thể chuyển hóa. Thay vì xem áp lực là gánh nặng, họ coi nó là tín hiệu để tập trung hơn, sắc bén hơn và sáng tạo hơn. Nhiều người duy trì thói quen thiền, tập thể dục hoặc ghi nhật ký – không phải để thư giãn đơn thuần, mà để tái cân bằng não bộ giữa những cuộc họp dày đặc và các quyết định sống còn.

Khía cạnh thú vị khác trong tâm lý lãnh đạo là cách các CEO ra quyết định. Họ phải đưa ra hàng trăm lựa chọn mỗi ngày, trong đó nhiều quyết định có thể định đoạt tương lai công ty. Nhà tâm lý học Daniel Goleman – người khai sinh khái niệm “trí tuệ cảm xúc” – từng nói: “Lãnh đạo không phải là người thông minh nhất trong phòng, mà là người bình tĩnh nhất.”

Một CEO giỏi không cố gắng biết hết mọi thứ, mà tạo ra không gian cho người khác đóng góp, rồi ra quyết định dựa trên sự tổng hợp ý kiến chứ không phải bản năng quyền lực. Họ rèn luyện tư duy “suy nghĩ cấp hai” – không chỉ hỏi “Điều gì xảy ra nếu tôi làm điều này?”, mà còn “Điều gì sẽ xảy ra sau đó, và sau đó nữa?”.

Elon Musk là ví dụ nổi bật cho phong cách ra quyết định nhanh nhưng có tính hệ thống cao. Dù được biết đến là người dám liều, Musk thực tế lại có quy trình tư duy chặt chẽ. Ông gọi đó là “tư duy nguyên lý đầu tiên” – tách mọi vấn đề về các yếu tố cơ bản nhất, rồi xây lại từ đầu. Khi nhiều chuyên gia cho rằng việc chế tạo tên lửa tái sử dụng là bất khả thi, Musk không phản ứng bằng cảm xúc, mà bằng lý luận logic: “Nếu các vật liệu làm nên tên lửa không đắt đến thế, vậy tại sao sản phẩm cuối cùng lại đắt? Hãy bắt đầu lại từ con số 0.” Đó là minh chứng rõ ràng cho khả năng sử dụng lý trí thay vì bản năng sợ hãi để ra quyết định.

Nhưng để giữ được tinh thần minh mẫn lâu dài, các CEO cũng cần biết cách “tách mình ra khỏi vai trò CEO” khi cần thiết. Nghiên cứu của Viện Tâm lý Doanh nghiệp châu Âu cho thấy, những lãnh đạo duy trì được trạng thái cân bằng thường có một hoạt động riêng giúp họ phục hồi tâm trí – thể thao, âm nhạc, đọc sách hay dành thời gian với gia đình. Điều này không chỉ giúp họ giảm căng thẳng mà còn nâng cao khả năng sáng tạo, vì bộ não con người chỉ thật sự thông minh khi được nghỉ ngơi đúng cách.

Giữ được bình tĩnh, kiềm soát cảm xúc và tư duy sáng suốt không khiến CEO trở nên “lạnh lùng”, mà ngược lại – giúp họ lãnh đạo bằng sự thấu hiểu. Khi một người đứng đầu biết cách kiểm soát chính mình, họ sẽ biết cách đối xử nhẹ nhàng hơn với người khác. Như Satya Nadella từng nói: “Điều quan trọng nhất mà một nhà lãnh đạo có thể học được là sự thấu cảm. Bởi chỉ khi bạn hiểu người khác đang cảm thấy gì, bạn mới có thể truyền cảm hứng cho họ đi cùng mình.”

Trong thế giới mà mọi thứ thay đổi từng phút, sức mạnh thật sự của một CEO không nằm ở việc họ có bao nhiêu bằng cấp, bao nhiêu nhân viên hay doanh thu, mà ở chỗ họ có thể giữ được bao nhiêu phần trăm bình tĩnh khi mọi người khác mất nó. Và đó chính là đỉnh cao của tâm lý lãnh đạo — nơi trí tuệ, cảm xúc và sự điềm tĩnh hòa làm một, để dẫn dắt không chỉ công ty, mà cả con người.