Khi chúng ta còn đang quay cuồng giữa nhịp sống hiện đại, một thay đổi âm thầm đang diễn ra: Trái Đất đang quay nhanh hơn.
Mỗi ngày, chúng ta đang mất đi vài mili-giây quý giá và điều này không chỉ là một hiện tượng thiên văn thú vị mà còn đang đặt ra một thách thức nghiêm trọng đối với thế giới kỹ thuật số, gợi nhớ về nỗi lo sợ Y2K từng ám ảnh toàn cầu.
Hãy tưởng tượng hệ thống ngân hàng cần đồng bộ thời gian để xác định thứ tự giao dịch. Những chuyến bay tự động và xe tự lái phụ thuộc vào định vị GPS – vốn cực kỳ nhạy với sai lệch thời gian.
Thế rồi giao dịch chứng khoán tốc độ cao (high-frequency trading) có thể "vỡ trận" nếu đồng hồ của sàn A chậm hơn sàn B 1 mili-giây.
Nếu thời gian bị biến động đột ngột, hệ thống không được lập trình để xử lý tình huống này có thể phản ứng sai lệch, gây ngừng hoạt động dây chuyền hoặc sai lệch dữ liệu hàng loạt.
Một ngày không còn đủ 24 giờ
Theo dữ liệu từ Dịch vụ Hệ thống Tham chiếu và Xoay Trái Đất Quốc tế (IERS) và Đài quan sát Hải quân Mỹ ngày 10/7/2025, Trái Đất đã hoàn thành một vòng quay quanh trục chỉ trong 23 giờ - 59 phút - 59,99864 giây, tức ngắn hơn 1,36 mili-giây so với chuẩn 24 giờ.
Đáng ngạc nhiên hơn, đây không phải là lần duy nhất khi các dự báo cho thấy những ngày ngắn tương tự sẽ tiếp tục xảy ra vào tháng 7 và tháng 8, phản ánh một xu hướng dài hạn: Trái Đất đang quay nhanh hơn kể từ những năm 1970.
Các nhà khoa học cho rằng sự thay đổi này là do nhiều yếu tố phức tạp, từ lực hấp dẫn của Mặt Trăng, sự thay đổi theo mùa của khí quyển, cho đến sự tương tác với lõi lỏng của hành tinh.
Ở cấp độ con người, mất đi một phần nghìn giây chẳng gây ra cảm giác gì. Tuy nhiên đối với hệ thống định thời kỹ thuật số – từ GPS, ngân hàng, mạng viễn thông, đến lưới điện quốc gia – sự sai lệch này là không thể bỏ qua.
Từ năm 1972, giới khoa học đã áp dụng khái niệm "giây nhuận" để hiệu chỉnh thời gian Trái Đất (giờ quay) sao cho khớp với thời gian nguyên tử (UTC). Mỗi 27 giây nhuận dương đã được thêm vào hầu hết trong thập niên 1970–1990 khi Trái Đất quay chậm lại.
Thế nhưng hiện nay, Trái Đất đang quay nhanh hơn khiến các nhà khoa học lần đầu tiên đứng trước viễn cảnh phải loại bỏ một giây khỏi UTC, hay còn được gọi là "giây nhuận âm".
Đây là một thay đổi nhỏ nhưng lại rối rắm và đầy rủi ro bởi chúng chưa bao giờ có tiền lệ.
Các hệ thống phần mềm hiện tại chỉ quen với việc thêm giây, không phải loại bỏ nên sẽ gây ra nguy cơ đồng hồ hệ thống lệch nhau, gây lỗi chuỗi trong cơ sở dữ liệu, sai lệch định vị, hoặc thậm chí ngưng hoạt động hoàn toàn trong các hệ thống quan trọng như tài chính và an ninh
Chuyên gia đồng hồ nguyên tử Judah Levine tại Viện Tiêu chuẩn và Công nghệ Mỹ (NIST) cảnh báo đây là điều giống như Y2K nhưng phức tạp hơn vì ít nhất Y2K còn có thời gian để chuẩn bị và giải pháp kỹ thuật rõ ràng. Với giây nhuận âm, các chuyên gia và hệ thống kỹ thuật số chưa có kinh nghiệm thực tế nào cả.
"Khi hệ thống giây nhuận được định nghĩa vào năm 1972, không ai thực sự nghĩ rằng giây âm sẽ xảy ra", ông Levine lưu ý. "Đó chỉ là một điều được đưa vào tiêu chuẩn vì bạn phải làm cho nó hoàn chỉnh. Mọi người đều cho rằng chỉ cần giây nhuận dương là đủ, nhưng giờ đây việc ngày ngắn lại khiến giây nhuận âm có nguy cơ xảy ra."
Biến đổi khí hậu cứu Trái đất
Hãng tin CNN cho biết điều đáng ngạc nhiên hơn là biến đổi khí hậu – kẻ thù toàn cầu – lại đang làm chậm Trái Đất quay.
Một nghiên cứu của Giáo sư Duncan Agnew từ Viện Hải dương học Scripps chỉ ra rằng sự tan chảy của băng ở Nam Cực và Greenland đang làm phân tán khối lượng nước ra đại dương, có tác dụng làm chậm tốc độ quay của Trái Đất. Điều này giống như một vận động viên trượt băng nghệ thuật xoay chậm lại khi dang rộng tay.
Nếu không có sự nóng lên toàn cầu, chúng ta có thể đã phải điều chỉnh thời gian từ vài năm trước.
"Nếu băng không tan chảy, nếu chúng ta không có sự nóng lên toàn cầu, thì chúng ta đã có một giây nhuận âm rồi, hoặc đã rất gần với nó," Agnew nói. Điều này cho thấy sự phức tạp và mối liên hệ bất ngờ giữa các hiện tượng tự nhiên và thách thức công nghệ.
Dẫu vậy, giáo sư Agnew vẫn nhận định: "Chưa bao giờ có một giây nhuận âm, nhưng khả năng xảy ra một giây từ nay đến năm 2035 là khoảng 40%."
Mặc dù các nhà khoa học có thể dự đoán những thay đổi ngắn hạn, nhưng việc dự đoán hành vi quay của Trái Đất trong dài hạn vẫn còn nhiều bất định.
Trợ lý giáo sư Benedikt Soja tại Viện Công nghệ Liên bang Thụy Sĩ nhận định rằng sự tăng tốc hiện tại có thể chỉ là một phần của sự biến đổi tự nhiên và Trái Đất có thể sẽ chậm lại trong tương lai. Tuy nhiên, nếu xu hướng tăng tốc tiếp tục, thách thức về giây nhuận âm sẽ trở nên cấp bách hơn bao giờ hết.
Thế giới công nghệ và các tổ chức quản lý thời gian đang đứng trước một nhiệm vụ khó khăn: chuẩn bị cho một sự kiện chưa từng có tiền lệ.
Cuộc khủng hoảng kỹ thuật số tiềm tàng này là một lời nhắc nhở mạnh mẽ về sự phụ thuộc sâu sắc của chúng ta vào những yếu tố tưởng chừng như nhỏ nhặt nhất của tự nhiên, và tầm quan trọng của việc nghiên cứu, chuẩn bị để đảm bảo sự ổn định của nền văn minh hiện đại.
Hãy nhớ lại nỗi sợ hãi Y2K vào thời điểm chuyển giao thiên niên kỷ, khi thế giới lo ngại rằng các hệ thống máy tính sẽ không thể xử lý việc chuyển đổi từ '99' sang '00', có khả năng làm tê liệt các mạng lưới toàn cầu.
Dù chúng ta chưa cảm nhận được ngay, nhưng cơn khủng hoảng mang tên "giây nhuận âm" đang lặng lẽ tiến đến. Không chỉ là một bài toán thời gian, đây còn là phép thử cho sự đồng bộ toàn cầu trong thế giới số.
Y2K từng khiến thế giới đầu tư hàng tỷ USD để chuẩn bị, dù kết thúc khá yên ả. Nhưng lần này, khủng hoảng có thể đến mà không báo trước, không có nút reset, và không thể trì hoãn.
Và câu hỏi đặt ra: Liệu chúng ta đã sẵn sàng sống trong một thế giới mà mỗi ngày không còn đủ 24 tiếng?
-Giây nhuận (Leap Second): Giây được thêm hoặc bớt vào đồng hồ UTC để đồng bộ với tốc độ quay của Trái Đất.
-UTC (Coordinated Universal Time): Chuẩn thời gian toàn cầu dựa trên đồng hồ nguyên tử.
-Y2K: Vấn đề năm 2000 khi hệ thống máy tính không phân biệt được năm 1900 và 2000 vì chỉ lưu hai chữ số cuối của năm.
*Nguồn: CNN, Fortune, BI
