“Sủy thiên” có thể hiểu là năng lực quan sát toàn diện, suy đoán tinh tế và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến sự vận động của bối cảnh chung. Trọng tâm của thuật này nằm ở việc đánh giá các trụ cột chính như nguồn lực, nhân sự, môi trường tác động, đồng thời nắm bắt tâm lý và xu hướng hành động của những nhân tố chủ chốt trong hệ thống. Người thấu hiểu “Sủy” có thể hoạch định chiến lược ứng biến phù hợp với từng hoàn cảnh.
Khi phân tích sức mạnh của một tổ chức, người thực hành “Sủy” cần có cái nhìn tổng thể về năng lực nội tại - bao gồm nguồn nhân lực, tài lực, môi trường và tinh thần tập thể. Sức mạnh không chỉ thể hiện ở nguồn lực sẵn có, mà còn ở mức độ gắn kết giữa các thành tố, khả năng vận hành hài hòa và mức độ thích ứng với những biến động của hoàn cảnh. Theo ghi chép trong “Quỷ Cốc Tử mưu lược toàn thư”, việc đánh giá sức mạnh quốc gia cũng dựa trên những nguyên lý này: từ mối quan hệ giữa lãnh đạo và nhân tài, đời sống vật chất, tinh thần của người dân, đặc điểm địa lý cho đến khả năng vận động theo thời thế. Khi đặt tổ chức hay quốc gia đó trong mối tương quan với các yếu tố bên ngoài, người am hiểu “Sủy” có thể dự đoán xu hướng vận động của bối cảnh chính trị - xã hội, từ đó hoạch định chiến lược ứng biến hiệu quả. “Sủy” ở đây không chỉ là khả năng phán đoán mà còn là nghệ thuật chuẩn bị trước cho những thay đổi chưa kịp hình thành.
Trong giao tiếp và thương thuyết, “Sủy” thể hiện ở khả năng suy đoán tâm tư của đối phương, từ đó lựa chọn phương cách phù hợp để dẫn dắt họ thuận theo mục tiêu của mình. Thông thường, con người khó có thể che giấu trọn vẹn cảm xúc khi rơi vào trạng thái tâm lý cao trào - chẳng hạn như lúc quá sợ hãi, quá phấn khích hay quá thất vọng. Người am hiểu “Sủy” có thể phán đoán cảm xúc và ý đồ của đối phương thông qua những dấu hiệu này như nét mặt, ánh mắt, cử chỉ, hoặc qua việc khai thác thông tin từ những người thân cận với họ.
Theo tư tưởng Quỷ Cốc Tử, người có năng lực “Sủy thiên” không chỉ giỏi đoán định tình hình mà còn có khả năng phân tích lợi – hại, mạnh – yếu, thuận – nghịch để đưa ra lựa chọn đúng lúc. Đó là người biết đặt câu hỏi: Điều gì có thể xảy ra? Ai là nhân tố ảnh hưởng? Khi nào cần hành động? Và đâu là thời điểm nên quan sát? Tư duy này đã được nhiều nhân vật lịch sử vận dụng thành công, trong đó có Lã Bất Vi (290 – 235 TCN), một thương nhân nước Vệ, sau này trở thành tướng quốc của nước Tần trong thời kỳ Chiến Quốc. Lã Bất Vi không chỉ sở hữu tầm nhìn chiến lược vượt trội mà còn am hiểu sâu sắc thuật “Sủy”, giúp ông đưa ra những quyết định quan trọng.
Khi Lã Bất Vi còn nhỏ, vua nước Vệ từng tới nước Ngụy xin thần phục, cho thấy mối quan hệ phụ thuộc phổ biến giữa các nước thời Chiến Quốc. Sinh ra trong thời loạn, Lã Bất Vi có cách nhìn sự đời như một thương nhân khôn ngoan hơn là một chính khách thuần túy. Ông nhận thấy nước Vệ không có tương lai, vì vậy quyết định làm giàu để tạo nền tảng bước vào chính trường. Một lần, khi thấy sứ giả nước Triệu rao bán 100 chiếc khuê bích – biểu tượng quyền quý, Lã Bất Vi đã quyết định mua, dù nước Vệ cấm vận chuyển thương phẩm. Hành động này không chỉ vì lợi nhuận mà còn thể hiện ý định rời khỏi nước Vệ để tìm kiếm cơ hội phát triển ở nơi khác.
Lã Bất Vi đã chọn đến kinh đô của nước Hàn là Dương Địch – trung tâm mua bán đồ vật bằng ngọc lớn nhất thời bấy giờ. Tại đây ông làm ăn rất phát đạt. Tuy nhiên, ông dự đoán rằng nước Hàn sẽ trở thành mục tiêu thôn tính đầu tiên của nước Tần, một đất nước có tiềm lực quân sự mạnh mẽ. Vì vậy, Lã Bất Vi quyết định rời Dương Địch và chuyển đến nước Triệu - một trong những quốc gia mạnh nhất thời bấy giờ, chỉ sau nước Tần, sở hữu quân đội hùng hậu và các tướng tài như Bình Nguyên Quân Triệu Thắng và Lạn Tương Như. Tại đây, ông không chỉ kinh doanh thuận lợi mà còn kết thân với Tân Vương Tôn Dị Nhân, con tin của nước Tần, và trở thành tân khách của Triệu Vương.
Qua thời gian quan sát, Lã Bất Vi nhận thấy Triệu Vương thiếu tầm nhìn và xử lý công việc theo cảm tính, điều này khiến nước Triệu khó có thể phát triển mạnh mẽ. Sau này, chiến tranh Tần - Triệu xảy ra, chứng minh nhận định của ông là đúng, Tần chiến thắng nhờ chiến thuật “dĩ dật đãi lao” (lấy nhàn đối nhọc), và Triệu thất bại thảm hại. Trong lúc nước Triệu rơi vào hỗn loạn, Lã Bất Vi đã trốn về nước Tần, mở ra con đường chính trị mới.
Quá trình lựa chọn nơi lập nghiệp của Lã Bất Vi cho thấy sự vận dụng thuật "Sủy" – nghệ thuật suy đoán tình thế và nắm bắt thời cơ. Nhờ khả năng quan sát, phân tích tình huống và đưa ra quyết định đúng đắn, ông đã vượt qua nhiều nguy hiểm và cuối cùng chọn nước Tần, nơi ông có thể phát triển sự nghiệp và chính thức bước vào con đường chính trị.
Thuật “Sủy thiên” còn là nghệ thuật suy đoán tâm lý và cảm xúc đối phương. Vào thời Xuân Thu Chiến Quốc, Trương Nghi (373 - 310 TCN), học trò Quỷ Cốc Tử, đã vận dụng thành công thuật này. Khi tìm kiếm cơ hội phát triển sự nghiệp, Trương Nghi đến nước Sở, nhiều lần cầu kiến nhưng không nhận được hồi âm. Hiểu được Sở Vương yêu thích cái đẹp, Trương Nghi đề xuất sang Tam Tấn tìm kiếm mỹ nhân về dâng cho vua. Sở Vương nghe vậy rất vui, ban thưởng vàng bạc và đồng ý cho ông lên đường. Tuy nhiên, Trương Nghi chưa vội rời đi, mà âm thầm khiến các cung phi yêu quý của Sở Vương lo ngại vị trí của mình bị đe dọa. Họ lần lượt mang châu báu đến tặng Trương Nghi để tìm sự bảo đảm.
Trong buổi tiệc tiễn biệt, Trương Nghi khéo léo tâu rằng những người đẹp hiện tại của Sở Vương đã là tuyệt sắc, không cần tìm kiếm thêm. Cách xử lý này khiến Sở Vương và các cung phi đều hài lòng. Nhờ tài quan sát và phân tích tâm lý tinh tế, Trương Nghi không chỉ thoát khỏi cảnh túng thiếu, mà còn tạo dựng được uy tín và vị trí vững chắc trong triều đình. Câu chuyện này là minh chứng điển hình cho thành công của việc “biết mình, biết người” trong ứng xử.
Thuật “Sủy thiên” tiếp tục được vận dụng hiệu quả trong thời hiện đại. Diêm Tích Sơn (1883 - 1960), lãnh đạo Sơn Tây (Trung Quốc), là ví dụ điển hình khi ông khéo léo tận dụng thời kỳ chiến tranh quân phiệt để mở rộng thế lực và vươn lên thành nhân vật quan trọng.
Diêm Tích Sơn luôn quan sát kỹ thời thế và đối thủ để đề ra kế sách phù hợp. Tại Đại hội Toàn quốc Quốc dân Đảng khóa 5 và hội nghị Thang Sơn về tinh giảm biên chế, ông vừa tránh mâu thuẫn với Phùng Ngọc Tường, vừa khéo léo đề ra phương án có lợi cho Tưởng Giới Thạch, thành công ly gián quan hệ giữa hai người. Nhờ đó, Diêm Tích Sơn trở thành thế lực trung gian mà cả Tưởng và Phùng đều muốn lôi kéo. Ở phía Nam, ông cũng hỗ trợ Tưởng Giới Thạch trong cuộc đấu với Lý Nhân Tông. Chính nhờ khả năng phân tích tình thế và lựa chọn khôn ngoan, Diêm Tích Sơn khẳng định được vị thế trong chính trường hỗn loạn lúc bấy giờ.
Trong kinh doanh, “Sủy thiên” cũng phát huy tác dụng, bởi một người kinh doanh thành công cần phải giỏi suy đoán tình thế để lập kế hoạch đầu tư và sách lược kinh doanh phù hợp. Trong môi trường cạnh tranh, phải nắm rõ thực lực bản thân, đánh giá đúng đối thủ để tránh rơi vào thế bất lợi. Đơn cử vào năm 1987, công ty IBM đã “thâu tóm” thị trường máy tính cá nhân trị giá 1,44 tỉ USD. Qua sự quan sát và phân tích, đội ngũ lãnh đạo của IBM đã nhận ra điểm mạnh và điểm yếu của Apple, từ đó cải tiến sản phẩm, cho ra đời máy tính cá nhân nhỏ gọn hơn, bộ vi xử lý mạnh mẽ hơn, và tích hợp thêm nhiều tính năng vượt trội. Sự thành công này chứng minh khả năng suy đoán tình thế, giúp IBM nâng cao sức cạnh tranh và chiếm lĩnh thị trường.
Những người thành công trong việc áp dụng “Sủy thiên” thường biết cách quan sát, phân tích và đưa ra quyết định vào thời điểm thích hợp, giúp họ vượt qua thử thách và nắm bắt cơ hội. Thuật này, được ghi chép trong “Quỷ Cốc Tử mưu lược toàn thư”, tiếp tục chứng minh tính ứng dụng thực tiễn trong nhiều tình huống chiến lược, từ lịch sử đến hiện đại.
“Sủy thiên” thuộc thiên thứ 7 trong 12 thiên mưu lược của cuốn sách “Quỷ Cốc Tử mưu lược toàn thư” được Nhà sáng lập - Chủ tịch Tập đoàn Trung Nguyên Legend Đặng Lê Nguyên Vũ cẩn trọng, tuyển chọn thuộc lĩnh vực Chính trị – Ngoại giao – Quân sự trong "Tủ sách Nền tảng đổi đời".
(Đón đọc kỳ sau: Quỷ Cốc Tử mưu lược toàn thư – Ma thiên)
.jpg "Lịch sự kiện và tin vắn chứng khoán ngày 6/5/2025")
