Quá thành công với dòng xe Hybrid, Nhật Bản đã tụt hậu trong mảng ô tô điện như thế nào?

Xe hybrid (còn gọi là xe lai điện hay xe lai) là loại ô tô sử dụng song song hai nguồn động cơ là động cơ đốt trong và động cơ điện, tức là xe vừa chạy xăng, vừa chạy điện.

Trong khi BYD của Trung Quốc đánh bại Tesla-Mỹ để trở thành hãng xe điện lớn nhất thế giới thì nhà tiên phong Nhật Bản lại mất hút trên thị trường.

Theo tờ Nikkei Asian Review, các hãng xe Trung Quốc và Phương Tây hiện kiểm soát đến 90% thị phần xe điện toàn cầu, trong khi những ông lớn Nhật Bản từng đi tiên phong trong ngành ô tô điện thì nay lại chỉ chiếm chưa đến 5% thị phần.

Tờ Nikkei nhận định sự trớ trêu này đến từ việc Nhật Bản đã quá thành công với dòng Hybrid, công nghệ tiên phong của ngành xe điện, từ đó trở nên khó lòng thay đổi để thích ứng kịp với xu thế.

Đi đầu, về cuối

Số liệu của MarkLines cho thấy thị phần xe điện năm 2022 có 40% đến từ các nhà sản xuất Trung Quốc, 30% là của Mỹ và 20% Châu Âu.

Tính trong khoảng tháng 1-11/2022, doanh số bán xe điện toàn cầu đạt tới 6,8 triệu chiếc, tăng 50% so với cùng kỳ năm trước. Số xe điện bán ra trên tổng số ô tô được tiêu thụ đã tăng từ 6% lên 10% tổng doanh số.

Tại Trung Quốc, những nhà sản xuất lớn như BYD đã bán được 2,9 triệu chiếc ô tô điện trong năm qua, đồng thời trở thành đại diện sáng giá của Châu Á với danh hiệu nhà sản xuất xe điện lớn nhất thế giới về doanh số.

Trong khi đó, tên tuổi lớn Tesla đến từ Mỹ lại chỉ bán được 2,1 triệu chiếc xe điện. Những người chơi khác tại Châu Âu như Volkswagen hay Renault chỉ bán được tổng cộng 1,2 triệu chiếc.

Thế nhưng, con số nhỏ bé nhất năm nay lại thuộc về Nhật Bản khi Toyota, Honda và Nissan chỉ bán được tổng cộng 200.000 chiếc xe điện trong năm qua, tương đương 2-3% thị phần và có thể kết thúc năm với chưa đến 5%.

Đây là điều gây bất ngờ cho nhiều chuyên gia khi vào năm 2010, Nhật Bản là thế lực thống trị toàn ngành khi doanh số xe điện thế giới lúc đó chỉ vào khoảng vài chục nghìn mỗi năm. Tại thời điểm đó, Nhật Bản kiểm soát đến 70-90% thị phần.

Sản phẩm i-MiEV của hãng Mitsubishi Motors là chiếc xe Hybrid có dùng động cơ điện được sản xuất đại trà số lượng lớn lần đầu tiên trên thế giới, ra mắt vào năm 2009. Hãng Nissan cũng nối gót với sản phẩm Leaf vào năm 2010.

Vậy chuyện gì đang diễn ra khi Nhật Bản đi tiên phong nhưng giờ đây lại chỉ chiếm thị phần quá nhỏ bé trên thị trường xe điện, ngay cả khi hãng Toyota của họ vẫn đang là tập đoàn sản xuất xe hơi lớn nhất thế giới?

Đổi ngôi

Tờ Nikkei nhận định lý do đầu tiên khiến Trung Quốc và Mỹ xâm chiếm địa hạt xe điện nhanh chóng được như vậy là do xu hướng quan tâm đến môi trường ngày càng tăng của thế giới, qua đó thúc đẩy các nguồn lực đổ dồn cho mảng này.

Thêm nữa, xe điện có ít linh kiện hơn ô tô xăng truyền thống và khiến những người chơi mới như Tesla hay BYD dễ dàng phát tiếp cận, phát triển.

Một lý do nữa là những bê bối liên quan đến xe Hybrid đã làm thay đổi hướng đi của các nhà sản xuất quốc tế. Cho đến năm 2015, xe Hybrid vẫn được đánh giá là tương lai của ngành ô tô với lợi thế thân thiện môi trường. Thế nhưng bê bối Volkswagen làm giả số liệu khí thải nhà kính đã khiến hàng loạt hãng xe chuyển hướng sang xe điện nhằm tuân thủ tiêu chuẩn bảo vệ môi trường tại Châu Âu.

Ngoài ra, sự thống trị của Nhật Bản trong mảng xe Hybrid cũng khiến các hãng ô tô khác tìm hướng đi mới nhằm tránh đối đầu ở sân chơi mà Toyota đang dẫn đầu. Thế là xe điện trở thành lựa chọn tối ưu nhất.

Chính phủ Châu Âu đã thúc đẩy mảng xe điện bằng những quy định hỗ trợ, qua đó hướng tới xóa bỏ xe chạy xăng cũng như ô tô Hybrid hoàn toàn vào thập niên 2030. Nhờ đó, mảng xe điện càng được các doanh nghiệp dồn sức phát triển nhanh.

Trong khi đó, Nhật Bản lại vẫn tiếp tục ưu đãi thành công của xe Hybrid bằng những khoản hỗ trợ thuế. Tất nhiên, những quy định này dành cho các dòng xe thân thiện với môi trường nói chung, bao gồm cả xe điện, nhưng với công nghệ Hybrid vượt trội thì Toyota chẳng đời nào từ bỏ sân chơi mà mình đang chiếm ưu thế để chuyển sang mặt trận mới.

Theo Nikkei, các hãng xe Nhật Bản đánh giá ô tô Hybrid có hiệu quả về kinh tế cho doanh nghiệp hơn so với xe điện khi nói về phương tiện thân thiện môi trường, chủ yếu là vì giá thành ắc quy quá cao.

Bên cạnh đó, quan điểm về năng lượng sạch tại Nhật Bản không được mạnh mẽ như ở Châu Âu. Ý tưởng về việc sạc xe điện từ các nhà máy nhiệt điện chạy than ở Nhật Bản được cho là chẳng giảm thiểu khí thải nhà kính đi bao nhiêu.

Mặc dù vậy, các hãng xe Nhật Bản cũng đang dần phải bắt kịp với xu thế ô tô điện trên toàn cầu, nhất là những hãng xe lớn. Tập đoàn Honda đã lên kế hoạch loại bỏ hoàn toàn xe xăng vào năm 2040 để tập trung cho xe điện.

Tuy nhiên hãng xe lớn nhất thế giới là Toyota thì vẫn cho rằng có nhiều sự lựa chọn hơn ô tô điện, ví dụ như dòng xe điện chạy bằng ắc quy Hydrogen thân thiện với môi trường hơn so với pin Lithium hiện nay mà hãng đang phát triển, hay xe Hybrid mà công ty đi tiên phong.

Cho dù thế nào thì ngành ô tô Nhật Bản cũng như thế giới đang bước vào một cuộc cách mạng mới, dù là xe điện hay Hybrid. Xin được nhắc là xe điện hiện chiếm 10% doanh số bán ô tô trên toàn cầu, cao gấp 10 lần so với chỉ 1% vào năm 2010 khi Nhật Bản vẫn còn đang thống trị thị trường.

*Nguồn: Nikkei Asian Review