Ba thập kỷ trước, iRobot là niềm tự hào của công nghệ Mỹ. Ra đời từ phòng thí nghiệm của MIT vào năm 1990, công ty đã tạo ra Roomba, chiếc robot hút bụi đầu tiên khiến thế giới mê mẩn, mở ra kỷ nguyên “ngôi nhà thông minh”.
Thậm chí cái tên Roomba từng đồng nghĩa với cả ngành robot hút bụi, trở thành biểu tượng cho sự sáng tạo kiểu Mỹ: đơn giản, hiệu quả, và đi trước thời đại.
Thế nhưng đến năm 2025, biểu tượng ấy đang đứng bên bờ vực phá sản, một kết cục được định hình bởi chính những quy luật toàn cầu hóa và sự trỗi dậy mạnh mẽ của Trung Quốc trong lĩnh vực công nghệ tiêu dùng.
Từ người mở đường đến kẻ bị vượt mặt
Theo dữ liệu từ IDC, trong quý II năm 2025, năm nhà sản xuất robot hút bụi hàng đầu thế giới đều đến từ Trung Quốc: Roborock, Ecovacs, Dreame, Xiaomi và Narwal Robotics, chiếm gần 70% thị phần toàn cầu.
Thương hiệu iRobot từng thống trị hơn 80% thị trường cách đây 15 năm thì giờ chỉ còn đứng thứ sáu với chưa đến 6%. Thị trường robot hút bụi toàn cầu vẫn đang tăng trưởng nóng với hơn 15 triệu sản phẩm được xuất xưởng trong nửa đầu năm, tăng 33% so với cùng kỳ. Tuy nhiên sự tăng trưởng đó không còn mang lại lợi ích cho công ty tiên phong của Mỹ.
Thất bại của iRobot không nằm ở giá cả. Ngược lại, các sản phẩm Trung Quốc như Roborock hay Ecovacs có mức giá tương đương, thậm chí cao hơn ở một số phân khúc. Điều làm nên khác biệt là tốc độ.
Trong khi iRobot vẫn trung thành với công nghệ cũ đơn chức năng như điều hướng bằng hình ảnh, cấu trúc đơn chức năng và tư duy “hút bụi là hút bụi” thì các đối thủ Trung Quốc đã nhanh chóng tích hợp LiDAR, AI, bản đồ 3D, tính năng lau hút kết hợp, tự giặt khăn, tự đổ bụi, điều khiển giọng nói, thậm chí cả cánh tay robot.
Nếu iRobot lạc lối thì các công ty Trung Quốc đã giải quyết triệt để bài toán kỹ thuật. Họ tập trung vào công nghệ LiDAR để lập bản đồ chính xác và tiên phong ra mắt các sản phẩm tích hợp hút và lau nhà hiệu suất cao. Sự đổi mới diễn ra với tốc độ chóng mặt, liên tục tung ra thị trường các tính năng cao cấp như cánh tay robot vươn góc, khả năng tự giặt giẻ lau bằng nước nóng, tự động đổ bụi, và điều khiển bằng giọng nói.
Tốc độ ra mắt sản phẩm mới của các hãng Trung Quốc được tính bằng quý, tạo ra một áp lực cạnh tranh không ngừng lên người khổng lồ Mỹ.
Nếu Roomba từng là biểu tượng của tự động hóa trong thập niên 2000, thì các sản phẩm mới của Roborock hay Dreame lại đại diện cho thời đại AI, nơi robot không chỉ dọn dẹp mà còn “hiểu” môi trường sống của từng khách hàng.
Bên cạnh đó, phía sau sự trỗi dậy của các thương hiệu Trung Quốc là chuỗi cung ứng hoàn chỉnh hiếm nơi nào có được.
Chỉ riêng Thâm Quyến đã có hơn 70.000 doanh nghiệp liên quan đến ngành robot, từ cảm biến, mô-tơ, pin cho tới phần mềm điều khiển. Hệ sinh thái này cho phép các hãng Trung Quốc rút ngắn chu kỳ R&D xuống chỉ còn vài tháng, giảm đáng kể chi phí và tung ra sản phẩm mới liên tục, một tốc độ mà iRobot với quy trình thiết kế-thử nghiệm-phê duyệt theo chuẩn Mỹ thì không thể theo kịp.
Ngoài lợi thế sản xuất, các công ty Trung Quốc cũng khôn ngoan trong cách tiếp cận thị trường. Họ thâm nhập Mỹ và châu Âu qua thương mại điện tử, tận dụng Amazon, eBay và các sàn bán hàng quốc tế để nhanh chóng mở rộng thương hiệu.
Một khi doanh số đủ lớn, họ xây dựng hệ thống bán lẻ trực tiếp, biến mình từ thương hiệu “giá rẻ” thành lựa chọn công nghệ cao. Cách làm này vừa giúp họ tiết kiệm chi phí marketing, vừa tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ trong tâm lý người tiêu dùng.
Đòn chí mạng Amazon
Đòn chí mạng gần đây nhất giáng xuống iRobot là sự sụp đổ của thỏa thuận mua lại trị giá 1,7 tỷ USD từ Amazon vào tháng 1/2024 do lo ngại chống độc quyền từ phía Liên minh châu Âu (EU).
Sự kiện này không chỉ khiến iRobot mất đi một nguồn vốn cứu cánh khổng lồ mà còn đẩy công ty vào tình trạng tài chính nguy kịch, buộc phải cắt giảm nhân sự, ngừng hoạt động tạm thời một số dây chuyền sản xuất. Các nhà phân tích cho rằng, nếu không tìm được nhà đầu tư chiến lược mới, công ty có thể phải nộp đơn xin phá sản trong vòng 12 tháng tới.
Câu chuyện của iRobot không chỉ là một bi kịch riêng lẻ, mà còn là ẩn dụ cho sự dịch chuyển quyền lực trong công nghiệp toàn cầu. Thế hệ công ty Mỹ từng thống trị nhờ sáng tạo, nhưng họ bị thay thế bởi các doanh nghiệp Trung Quốc biết tận dụng quy mô, tốc độ và sự gần gũi với người tiêu dùng. Khi những yếu tố đó hội tụ thì lợi thế đi tiên phong về công nghệ của thời xưa đã không còn đảm bảo cho thành công, và iRobot là minh chứng rõ nhất.
Giờ đây, Trung Quốc không chỉ dẫn đầu trong lĩnh vực robot hút bụi, mà còn mở rộng sang robot cắt cỏ, lau kính và làm sạch hồ bơi, với tốc độ tăng trưởng trung bình hơn 30% mỗi năm. Các hãng như Roborock, Ecovacs hay Dreame đang trở thành “Apple của thiết bị gia dụng thông minh”, liên tục đặt ra chuẩn mới cho ngành.
Trong khi đó, ở Mỹ, iRobot từng là biểu tượng của một thời lại đang chật vật tìm lại chỗ đứng trên chính sân chơi mà mình đã tạo ra.
Nếu thế kỷ 20 là thời đại của Thung lũng Silicon thì thế kỷ 21 dường như đang chứng kiến sự trỗi dậy của các trung tâm Trung Quốc như Thâm Quyến trong công nghệ tiêu dùng toàn cầu. Câu chuyện iRobot từ kẻ tiên phong đến nguy cơ phá sản chỉ là một trong số nhiều minh chứng sống động cho sự thay đổi ấy.
*Nguồn: SCMP, Fortune, BI
.jpg "VNREA đề xuất áp dụng Bảng giá đất cụ thể cho dự án trên 100ha")
