Nhiều doanh nghiệp xây dựng đứng trước nguy cơ phá sản

Tại Hội nghị toàn quốc giữa Thủ tướng Chính phủ với các doanh nghiệp do Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì mới đây, ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam báo cáo về thực trạng các doanh nghiệp xây dựng hiện nay.

Theo đó, các doanh nghiệp xây dựng từ chỗ lạc hậu yếu kém trong khu vực hiện đã nằm trong top đầu ASEAN. Đặc biệt, các doanh nghiệp tổ chức thi công được những công trình cao 81 tầng, công trình cầu dây văng khẩu độ lớn hoặc các công trình ngầm với tốc độ thi công nhanh và kỹ thuật hoàn thiện, góp phần tích cực làm thay đổi bộ mặt đất nước và đóng góp xứng đáng vào sự phát triển kinh tế chung với tỉ lệ khoảng 12% GDP hằng năm.

Sau các đợt dịch COVID-19, hầu hết các doanh nghiệp xây dựng đều đẩy nhanh tốc độ sản xuất kinh doanh. Có những doanh nghiệp tăng trưởng gần 300% so với cùng kỳ 2021. Tuy nhiên, với tình hình bão giá vật liệu xây dựng tăng cao đến 18-40% suốt từ 2021 đến nay, cộng với những khó khăn về nguồn nhân lực do hậu quả của COVID-19 và công việc về xây dựng cũng trở nên khó khăn do những vướng mắc về thủ tục pháp lý nên tình hình chung các doanh nghiệp xây dựng từ nay đến cuối năm vẫn còn rất nhiều khó khăn.

Theo Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng, hiện phần lớn doanh nghiệp trong ngành xây dựng dự kiến chỉ đạt 80-90% kế hoạch đặt ra về doanh thu và sản lượng. Nhưng điều đáng lo ngại là dòng tiền và hiệu quả kinh doanh sụt giảm mạnh vì chi phí lớn. Cụthể:

Về vấn đề nợ đọng xây dựng, các doanh nghiệp xây dựng Việt Nam khoảng 90% là doanh nghiệp vừa và nhỏ quy mô vốn dao động dưới 100 tỷ đồng. Các doanh nghiệp lớn trong ngành cũng chỉ phổ biến quy mô vốn từ 500-1.000 tỷ. Chưa đến 10 doanh nghiệp có vốn trên 1.000 tỷ. Trong khi đó nợ đọng không thanh toán được khá phổ biến ở tất cả các doanh nghiệp, các tổng công ty, tập đoàn xây dựng hầu hết đều có nợ đọng từ vài trăm đến vài nghìn tỷ trong khi vốn eo hẹp phải vay ngân hàng để trang trải thi công với lãi suất thông thường khoảng 9-10%/năm nên có những tập đoàn một quý năm 2022 đạt doanh thu đến 3.000 tỷ nhưng hiệu quả chỉ đạt xấp xỉ 10 tỷ.

"Chính vì những khoản nợ đọng này nên các doanh nghiệp xây dựng, đặc biệt các doanh nghiệp vừa và nhỏ, đứng trước nguy cơ phá sản nếu không thu hồi được nợ", ông Nguyễn Quốc Hiệp trình bày.

Để giải quyết khó khăn cho các doanh nghiệp thành viên, Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam đề xuất Thủ tướng giao Ngân hàng Nhà nước có hướng dẫn bổ sung những ưu tiên hợp lý cho tín dụng xây dựng, đặc biệt là các dự án trọng điểm theo quan điểm hỗ trợ cho sản xuất.

Bên cạnh kiến nghị về tín dụng và lãi suất, Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam cũng đề nghị cắt hết các nợ đọng xây dựng trong các năm trước để giải quyết dứt điểm cho các nhà thầu. Đồng thời, đề nghị Thủ tướng giao Bộ Kế hoạch - Đầu tư và Bộ Xây dựng nghiên cứu chế tài yêu cầu chủ đầu tư phải có bảo lãnh thanh toán của ngân hàng cho 20% vốn thanh toán cuối dự án, khi dự án kết thúc để đảm bảo sự bình đẳng cho các nhà thầu với chủ đầu tư.

Vấn đề đơn giá – định mức, Hiệp hội đề xuất Thủ tướng giao Bộ Xây dựng cùng với các hiệp hội doanh nghiệp nghiên cứu bổ sung, thay đổi hệ thống định mức đơn giá theo lộ trình; Có chế tài với các địa phương trong việc công bố các chỉ số giá vật liệu không cập nhật với giá thị trường.

Vấn đề Hợp đồng xây dựng và sự bình đẳng của các chủ thể, Hiệp hội xin đề xuất Thủ tướng giao cho Bộ Xây dựng và Bộ Kế hoạch - Đầu tư nghiên cứu xem xét mô hình hợp đồng cho từng loại hình đầu tư trong đó ở loại hình đầu tư ngoài ngân sách cần có cơ chế bảo lãnh thanh toán của chủ đầu tư ở 20% cuối cùng.

Về cơ chế thanh quyết toán cần có chế tài bình đẳng giữa các chủ thể Hợp đồng, đặc biệt cần quy định rõ cơ chế xứ lý các khối lượng phát sinh trong Hợp đồng (đặc biệt đối với đầu tư công về quyền hạn phê duyệt của chủ đầu tư để được thanh toán); Đối với các khoản chậm trả do lỗi của chủ đầu tư cần có chế tài phạt theo lãi suất ngân hàng thương mại áp dụng.

“Chúng tôi cũng tin tưởng chắc chắn nếu các vướng mắc này sớm được tháo gỡ, các dự án đầu tư công, đặc biệt các dự án hạ tầng kỹ thuật trọng điểm, sẽ được đẩy nhanh góp phần tích cực vào việc phục hồi phát triển kinh tế toàn xã hội”, ông Hiệp nhấn mạnh.