Nguy cơ đồng 0,05 USD biến mất sau khi Mỹ khai tử đồng 1 cent

Việc Mỹ chính thức dừng sản xuất đồng 1 cent (Penny-0,01 USD) đã mở ra một cuộc tranh luận rộng hơn về tương lai của đồng Nickel, loại tiền xu 5 cent vốn tồn tại hơn một thế kỷ trong lưu thông nhưng đang chịu áp lực ngày càng lớn về chi phí, công năng và thay đổi hành vi thanh toán của người dân.

Những gì đã xảy ra với Penny có thể là lời cảnh báo sớm cho Nickel, khi các điều kiện dẫn đến “cái chết” của đồng 1 cent thậm chí còn đúng hơn với đồng 5 cent.

Nghịch lý giá trị

Penny bị ngừng đúc vì một lý do rất rõ ràng: chi phí sản xuất cao hơn nhiều so với giá trị khi chính phủ Mỹ phải tốn gần 5 cent để tạo ra một đồng xu chỉ trị giá 1 cent. Nhưng nghịch lý này còn nghiêm trọng hơn với Nickel, khi mỗi đồng 5 cent hiện tạo ra khoản lỗ ròng gần 9 cent.

Vấn đề lớn nhất nằm ở cấu tạo kim loại: Nickel chứa 75% đồng và 25% niken, hai loại kim loại có giá tăng gấp đôi so với năm 2016. Trong khi đó, Penny vốn làm từ kẽm mạ đồng, loại vật liệu rẻ hơn nhiều.

Sự leo thang của giá kim loại khiến Xưởng đúc tiền Mỹ (US Mint) phải tìm cách cắt giảm chi phí. Các nhà cung cấp như Artazn đang phối hợp nghiên cứu một phiên bản Nickel mới, giữ nguyên hình thức nhưng thay đổi vật liệu để giảm chi phí xuống dưới 5 cent mỗi đồng.

Dù vậy, ngay cả khi mục tiêu này đạt được, thách thức vẫn còn đó. Khoảng 2,8 cent chi phí của mỗi đồng Nickel không nằm ở vật liệu hay sản xuất mà ở quản trị và phân phối, khiến việc duy trì mức chi phí mục tiêu trở nên khó khăn.

Ngoài chi phí, đồng Nickel đang đối mặt với sự thay đổi trong thói quen thanh toán. Người Mỹ dùng tiền xu ít hơn hẳn so với một thập kỷ trước, ngay cả khi họ vẫn còn dùng tiền mặt. Những giao dịch có khả năng sử dụng Nickel ngày một ít, khiến đồng xu này dần mất vai trò trong các hoạt động mua sắm hàng ngày.

Xu hướng này không phải là mới. New Zealand và Australia đã loại bỏ đồng 5 cent của họ từ những năm đầu thế kỷ XXI, sau khi sớm nhận ra chi phí sản xuất không còn hợp lý so với công dụng thực tế. Tương tự Penny, Nickel dường như chỉ tồn tại nhờ yếu tố hoài niệm hơn là nhu cầu thực tế của nền kinh tế.

Dù vậy, các chuyên gia cho rằng tính hoài niệm có thể làm chậm lại quá trình “khai tử”. Giáo sư David Smith từ Đại học Pepperdine, đồng thời cũng là một nhà sưu tầm tiền xu, tin rằng Nickel sẽ không biến mất ngay lập tức, nhưng xu hướng dài hạn là khó đảo ngược. Theo ông, quá trình này có thể mất 15 đến 20 năm.

Việc loại bỏ tiền xu và tiến tới nền kinh tế không tiền mặt cũng tạo ra lo ngại xã hội. Các tổ chức vận động như Americans for Common Cents cảnh báo rằng việc phụ thuộc vào thẻ và thanh toán điện tử chỉ mang lại lợi ích cho ngân hàng và công ty thẻ tín dụng, trong khi người tiêu dùng, đặc biệt là nhóm thu nhập thấp, có thể phải chịu phí gián tiếp. Mỗi lần quẹt thẻ, các doanh nghiệp phải trả phí và những chi phí này cuối cùng lại được chuyển sang người mua hàng.

Tranh luận này càng nóng hơn khi Penny biến mất khỏi dây chuyền sản xuất, dẫn tới lo ngại tình trạng làm tròn hóa đơn. Một nghiên cứu của Federal Reserve Bank of Richmond cho thấy nếu Mỹ làm tròn đến 5 cent, người tiêu dùng sẽ thiệt 6 triệu USD mỗi năm. Nhưng nếu bỏ luôn Nickel và chỉ làm tròn đến 10 cent, “thuế làm tròn” sẽ tăng lên 56 triệu USD – dù tính bình quân mỗi hộ gia đình chỉ mất thêm khoảng 42 cent.

Dù đứng trước hàng loạt áp lực, cả giới chuyên gia lẫn US Mint đều chưa nhìn thấy khả năng Nickel bị xóa sổ ngay lập tức. Penny mất hơn ba thập kỷ tranh luận mới đi đến hồi kết. Nickel nhiều khả năng sẽ trải qua một hành trình dài tương tự, giữa bài toán chi phí, thay đổi vật liệu, và tranh luận xã hội về vai trò của tiền mặt.

Nhưng câu hỏi về số phận của Nickel giờ đã không còn là giả thuyết xa vời. Một khi đồng Penny, vốn biểu tượng của sự trường tồn trong văn hóa Mỹ, đã bị loại khỏi máy dập, thì bất kỳ đồng xu nào cũng có thể đối mặt với số phận tương tự. Nickel, với chi phí đắt đỏ và công năng thu hẹp, đang đứng trước ngã rẽ quan trọng: cải tổ để tồn tại, hoặc dần lùi vào quá khứ như Penny.

*Nguồn: CNN, Fortune, BI