Ngành công nghệ vũ trụ của Việt Nam sắp có thay đổi lớn

Chiều 31/5, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng và đoàn công tác Chính phủ thăm, làm việc với Cơ quan Hàng không vũ trụ Nhật Bản (JAXA).

Chân thành cảm ơn Tiến sĩ Yamakawa, Chủ tịch JAXA, cùng toàn thể cán bộ, chuyên gia của JAXA vì sự đón tiếp nồng hậu, trọng thị, Phó Thủ tướng cho biết Việt Nam xác định khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực chính cho phát triển nhanh và bền vững, trong đó công nghệ vũ trụ là một lĩnh vực chiến lược, vệ tinh là sản phẩm chiến lược của quốc gia.

Phó Thủ tướng đánh giá cao sự hợp tác bền chặt, hiệu quả và đầy triển vọng giữa JAXA và Việt Nam. Từ năm 2006, JAXA đã luôn là một đối tác tin cậy, đồng hành cùng Việt Nam trong nhiều dự án quan trọng – từ phát triển vệ tinh nhỏ đến hỗ trợ kỹ thuật, đào tạo nhân lực và phóng vệ tinh. Đây là những bước khởi đầu để tạo nền tảng phát triển ngành công nghệ vũ trụ của Việt Nam.

Phó Thủ tướng cho biết Việt Nam xác định khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực chính cho phát triển nhanh và bền vững, trong đó công nghệ vũ trụ là một lĩnh vực chiến lược, vệ tinh là sản phẩm chiến lược của quốc gia.

Bên cạnh đó, thỏa thuận hợp tác giữa Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam và JAXA giai đoạn 2023–2028 mở ra những triển vọng mới trong vận hành Trung tâm Vũ trụ Việt Nam, đào tạo nhân lực chất lượng cao và triển khai các dự án ứng dụng công nghệ vũ trụ để thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội.

Đặc biệt nhấn mạnh về Dự án vệ tinh LOTUSat-1 - biểu tượng cho quan hệ hợp tác chiến lược trong lĩnh vực công nghệ cao giữa hai nước, Phó Thủ tướng đề nghị hai bên phối hợp chặt chẽ để sớm đưa vệ tinh vào quỹ đạo, góp phần nâng cao năng lực quan sát Trái đất và tiềm năng phát triển của Việt Nam.

Đồng thời, Phó Thủ tướng đề nghị JAXA tiếp tục tăng cường hợp tác thực chất, hiệu quả trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ, vệ tinh quan sát Trái đất, trong đó có hợp tác đào tạo nguồn nhân lực và chuyển giao công nghệ; hỗ trợ Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam thực hiện thành công Đề án cấp Chính phủ "Tăng cường năng lực quốc gia về quan sát Trái đất dựa trên hệ thống vệ tinh nhỏ"; hỗ trợ Việt Nam nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo sớm và ứng phó hiệu quả với các hiện tượng thời tiết cực đoan thông qua hợp tác sử dụng dữ liệu vệ tinh tiên tiến của Nhật Bản, đặc biệt là từ hệ thống radar ALOS-2.

"Tôi mong muốn hợp tác khoa học, công nghệ vũ trụ giữa Việt Nam và Nhật Bản sẽ đạt nhiều bước tiến mới, góp phần thúc đẩy trụ cột khoa học công nghệ trong quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện giữa hai nước", Phó Thủ tướng chia sẻ.

Ngoài ra, về vệ tinh LOTUSat-1, đây là vệ tinh quan sát trái đất bằng công nghệ radar đầu tiên của Việt Nam đã chế tạo xong, hệ thống mặt đất tại Hòa Lạc cũng hoàn thành, sẵn sàng nhận dữ liệu sau khi vệ tinh phóng lên quỹ đạo.

Theo kế hoạch, vệ tinh LOTUSat-1 được phóng lên quỹ đạo vào tháng 2/2025, nhưng hiện phải dời lại và chưa có lịch cụ thể. Nguyên nhân do ngày 26/11/2024 tên lửa đẩy Epsilon-S phóng thử nghiệm không thành công. Phía Nhật Bản đang cân nhắc giữa việc tiếp tục sử dụng Epsilon-S sau khi khắc phục hoặc chuyển loại tên lửa khác.

Vệ tinh LOTUSat-1 có trọng lượng khoảng 600 kg, sử dụng công nghệ radar mới nhất với nhiều ưu điểm như phát hiện các vật thể có kích thước từ 1m trên mặt đất, khả năng quan sát cả ngày lẫn đêm. LOTUSat-1 có thể hoạt động trong mọi điều kiện thời tiết khí hậu. Điều này đặc biệt có ý nghĩa ở Việt Nam nói riêng và vùng Đông Nam Á nói chung do đặc điểm khí hậu nhiệt đới hầu hết thời gian bị che phủ bởi mây và mù.

Dữ liệu ảnh của vệ tinh sẽ góp phần đáp ứng nhu cầu về nguồn ảnh, cung cấp thông tin chính xác, nhằm ứng phó, giảm thiểu tác động của thiên tai và biến đổi khí hậu, quản lý tài nguyên thiên nhiên và giám sát môi trường…

Thời gian qua, ngành vũ trụ Việt Nam đã đạt được một số kết quả nhất định như: Phóng 2 vệ tinh viễn thông VINASAT, 1 vệ tinh quan sát trái đất VNREDSat và tự phát triển 3 vệ tinh nhỏ (PicoDragon, NanoDragon và MicroDragon)...

Theo PGS.TS Phạm Anh Tuấn, Tổng Giám đốc Trung tâm Vũ trụ Việt Nam (VNSC), Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, công nghệ vũ trụ là lĩnh vực công nghệ cao được đánh giá là "biểu tượng sức mạnh công nghệ và khả năng cạnh tranh công nghệ cao" của mỗi quốc gia trên thế giới.

Vì thế, trong tương lai, Việt Nam cần chủ động về công nghệ vũ trụ, đặc biệt là công nghệ vệ tinh, từng bước làm chủ công nghệ chế tạo vệ tinh, chủ động chế tạo, phát triển những thiết bị chính trong vệ tinh giúp làm chủ "tai mắt" của chúng ta trên quỹ đạo…