Ngăn ngừa tấn công mạng: Cần những hành động sớm và quyết liệt

Việt Nam trong những năm gần đây đang đối mặt với nhiều thách thức nguy cơ an ninh an toàn thông tin đến từ không gian mạng. Theo Global Cybersecurity Index 2020 về chỉ số An toàn không gian mạng toàn cầu, Việt Nam đứng thứ 25/194 quốc gia.

Dữ liệu từ Cục An ninh mạng, Bộ Công an cho thấy thời gian qua Việt Nam chịu nhiều đợt tấn công nhằm vào các hệ thống thông tin quốc gia, phát tán thông tin sai sự thật để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản. Các thiết bị dễ bị tấn công nhất thường là điện thoại di động, IoT.

Hai năm qua do ảnh hưởng từ dịch COVID-19, người dùng chuyển dần các hoạt động lên không gian mạng trực tuyến nhiều hơn. Mỗi ngày, trung bình một người Việt Nam trực tuyến trên internet khoảng gần 7 giờ.

Thời lượng này sẽ tiếp tục tăng lên, đồng nghĩa với nguy cơ mất an toàn an ninh mạng sẽ cao hơn. Thống kê trên thế giới cho thấy, có 900 cuộc tấn công mạng và 5 mã độc mới sinh ra trong mỗi giây. Mỗi ngày phát hiện thêm 40 điểm yếu lỗ hổng an ninh mạng…

Trong năm 2021, thiệt hại do virus máy tính gây ra đối với người dùng Việt Nam tiếp tục ở mức rất cao 24,4 nghìn tỷ VNĐ (tương đương 1,06 tỷ USD). Đây là kết quả được đưa ra từ chương trình Đánh giá an ninh mạng dành cho người sử dụng cá nhân do Tập đoàn Bkav thực hiện tháng 12/2021.

70 triệu lượt máy tính bị nhiễm virus

70,7 triệu lượt máy tính bị nhiễm virus trong năm 2021, báo động đỏ cho tình hình an ninh mạng tại Việt Nam. Trong những năm gần đây, Việt Nam luôn là một trong những quốc gia có tỷ lệ nhiễm mã độc và hứng chịu các cuộc tấn công mạng thuộc nhóm cao trên thế giới. Không những thế, mức độ sử dụng máy tính và các thiết bị thông minh tại Việt Nam đã tăng đột biến bởi ảnh hưởng của Covid-19, đây chính là môi trường lý tưởng để virus bùng phát và lây lan mạnh.

2021 là một năm đầy biến động của các loại tiền số (coin) và các loại hình kinh doanh liên quan đến tiền số, vốn hóa của các đồng tiền số đã vượt ngưỡng 1.000 tỷ USD. Điều này kéo theo số lượng tấn công mã hóa dữ liệu đòi trả tiền chuộc bằng coin tăng mạnh. Hàng loạt vụ tấn công đã diễn ra, quy mô lên tới hàng triệu USD.

Điển hình là vụ tấn công nhà cung cấp đường ống dẫn dầu Colonial Pipeline, làm tê liệt cả bờ Đông nước Mỹ. Nạn nhân đã phải trả khoản tiền chuộc gần 5 triệu USD bằng tiền số. Hồi tháng 5, chi nhánh ở Mỹ của JBS Holdings (Brazil), công ty cung cấp thịt lớn nhất thế giới về doanh số, bị tấn công cũng buộc phải trả khoản coin lên tới 11 triệu USD.

Tại Việt Nam, số lượt máy tính bị virus mã hoá dữ liệu tấn công trong năm 2021 lên tới hơn 2,5 triệu lượt, cao gấp 4,5 lần so với năm 2020. Đa số người sử dụng Việt Nam vẫn còn lúng túng, chưa biết cách ứng phó khi máy tính bị mã hoá dữ liệu.

Hơn 99% người tham gia chương trình Đánh giá an ninh mạng 2021 của Bkav chọn làm theo hướng dẫn trả tiền với hy vọng lấy lại được dữ liệu của mình từ hacker. Cách làm này không những bạn có thể không lấy lại được dữ liệu mà còn mất tiền oan. Cần phòng vệ một cách chủ động, thiết lập các biện pháp bảo vệ an toàn cho dữ liệu, đặc biệt cần có cơ chế sao lưu dữ liệu định kỳ.

Covid-19 làm thay đổi nhận thức của người dùng 

Sau 2 năm chuyển dịch từ Zero Covid sang thích ứng an toàn, việc học tập, làm việc, mua sắm, thậm chí du lịch, giải trí… đều theo hình thức online đã trở thành những kỹ năng quen thuộc đối với mỗi người. Theo báo cáo đánh giá an ninh mạng của Bkav, nhận thức bảo đảm an toàn an ninh thông tin của người dùng đã được cải thiện đáng kể.

Cụ thể, người dùng đã có ý thức cẩn trọng trước những chiêu trò lừa đảo dưới hình thức tặng quà hấp dẫn. Ba chiêu thức lừa đảo phổ biến nhất trong năm qua là: gọi điện thông báo trúng thưởng; mời chào mua hàng để tiếp tục nhận mã trúng thưởng và nhắn tin trúng thưởng qua Facebook.

Theo báo cáo của Bkav, hơn 98% người dùng cho biết họ cẩn trọng khi gặp các mời chào tặng quà kiểu này và sẽ liên hệ trực tiếp với đơn vị tổ chức để xác minh thông tin trước khi tham gia chương trình.

Bên cạnh đó, người dùng cũng đã nhận thức được các rủi ro có thể xảy ra khi mua hàng trực tuyến. Chỉ có 1% người sử dụng tham gia chương trình Đánh giá an ninh mạng 2021 vẫn mua sản phẩm giá rẻ từ những website bất kỳ. Số còn lại cho biết, chỉ mua hàng từ các sàn thương mại điện tử uy tín, đã được cơ quan chức năng cấp phép. Kỹ năng này rất quan trọng, nhất là khi người dùng cá nhân đang hình thành thói quen mua sắm trực tuyến.

Tuy nhiên, theo Bkav, còn một kỹ năng quan trọng nhưng lại đang bị người dùng bỏ qua. Đó là kiểm tra đường link của website có sử dụng HTTPS hay không trước khi thực hiện giao dịch. HTTPS giống như một “tick xanh” đánh dấu những website an toàn, đã được đăng ký chính chủ. Đa số các website hiện nay đều cung cấp HTTPS và giao thức này trở thành tiêu chuẩn gần như bắt buộc cho tất cả website có thực hiện giao dịch ngân hàng, mua sắm.

Đáng tiếc, chỉ có 30% người dùng biết về giao thức HTTPS; số còn lại vẫn chấp nhận dùng HTTP mà không hay biết về nguy cơ bị tấn công giả mạo. Để tránh nguy cơ bị tấn công, người dùng tuyệt đối không giao dịch quan trọng trên các website bắt đầu bằng HTTP.

Cần hành động quyết liệt trong 2022

Năm 2022 các cuộc tấn công bằng mã độc vẫn sẽ gia tăng nếu người dùng không hành động sớm, quyết liệt. Vấn đề bảo đảm an ninh trên các thiết bị IoT cần được quan tâm đúng mức khi triển khai trên diện rộng. Tấn công chuỗi cung ứng tiếp tục là xu hướng và sẽ là mục tiêu lý tưởng của hacker trong năm tới.

Ước tính đến năm 2025, sẽ có khoảng 75 tỷ thiết bị IoT (Internet of Things) trên toàn cầu. Càng ngày, mạng lưới kết nối giữa các thiết bị IoT càng trở lên rộng khắp với số lượng lớn người dùng khác nhau, khiến vấn đề an ninh trên các thiết bị này trở nên phức tạp. Mỗi thiết bị IoT đều có thể trở thành một mắt xích bị tấn công hay con đường để hacker xâm nhập vào hệ thống của cá nhân, tổ chức.

Như Bkav đã dự báo cho năm 2021, tấn công chuỗi cung ứng (supply chain attack) đã trở thành một xu hướng. Hầu hết các cuộc tấn công xảy ra trong năm qua đều có quy mô lớn, nhắm vào các tổ chức, doanh nghiệp tiếng tăm trên toàn cầu.

Cũng vì những ảnh hưởng vô cùng lớn của hình thức tấn công này mà các nhóm hacker đang dần chuyển mục đích tấn công từ tài chính sang chính trị. Nguồn lợi tài chính khổng lồ, phạm vi ảnh hưởng sâu rộng… là những điều khiến tấn công chuỗi cung ứng sẽ vẫn là xu hướng tấn công phổ biến mà hacker hướng tới trong những năm tới.

Nhận định về tình hình an ninh mạng, tấn công mạng để lừa đảo...  tại hội thảo và triển lãm quốc tế về an toàn không gian mạng (Vietnam Security Summit 2021) được tổ chức mới đây, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Huy Dũng nhấn mạnh: đó là những nguy cơ hiện hữu mà tất cả chúng ta phải đối mặt và điều này có thể sẽ tăng lên theo hàm số mũ trong thời gian tới.