Mỹ chính thức ngừng phát hành đồng xu có lịch sử 238 năm

Ngày 12/11/2025, đồng xu 1 cent (Penny) cuối cùng của Mỹ đã được đúc lần cuối tại Philadelphia, nơi cách đây hơn hai thế kỷ đúc ra những đồng xu đầu tiên của nền kinh tế số 1 thế giới.

Việc Cục Đúc tiền Mỹ (US Mint) chính thức ngừng sản xuất đồng 1 cent (0,01 USD) vào giữa tuần này không chỉ là một sự kiện mang tính kỹ thuật về tiền tệ, mà còn là một khoảnh khắc đánh dấu sự kết thúc của một kỷ nguyên văn hóa và kinh tế kéo dài 238 năm của nước Mỹ.

Quyết định này được Tổng thống Donald Trump công bố lần đầu tiên vào tháng 2/2025 đã chấm dứt cuộc tranh luận kéo dài nhiều thập kỷ, nơi giá trị biểu tượng của đồng xu đã phải nhường bước trước sự phi lý về mặt kinh tế.

Bài toán chi phí

Nguyên nhân trực tiếp và không thể chối cãi dẫn đến cái chết của đồng xu một cent là chi phí sản xuất. Mỗi đồng Penny chỉ có giá trị 1 cent, nhưng để sản xuất lại tốn tới gần 4 cent, một nghịch lý kéo dài nhiều năm. Trong bối cảnh chi phí kim loại, vận chuyển và nhân công đều tăng, Bộ Tài chính Mỹ cho rằng duy trì đồng xu này là một sự lãng phí hiển nhiên.

Theo US Mint, việc kết thúc sản xuất được ước tính sẽ tiết kiệm cho chính phủ khoảng 56 triệu đô la chi phí vật liệu mỗi năm.

Sự biến động của thị trường vật liệu cũng đóng vai trò quan trọng. Mặc dù gắn liền với màu đồng, đồng xu một cent hiện đại (từ năm 1982) thực chất là 97,5% kẽm và chỉ có 2,5% mạ đồng.

Sự leo thang của giá kẽm đã đẩy chi phí sản xuất lên cao đến mức không tưởng, biến đồng xu này thành một minh chứng cụ thể cho sự lãng phí của chính phủ, một điểm mà các nhà phê bình thường xuyên chỉ trích.

Hãng tin CNN cho hay trên thực tế, không còn món hàng nào tại Mỹ có giá 1 cent, cũng chẳng ai dùng penny để mua “kẹo xu” như thế hệ cũ từng làm. Hầu hết penny giờ chỉ nằm trong lọ đựng tiền lẻ, khay tiền xu lẻ ở siêu thị, hay bị quên lãng dưới đáy ngăn kéo.

Tuy nhiên dù hợp lý về mặt tài chính, quyết định này vẫn gợi nên một nỗi tiếc nuối tập thể bởi đồng penny không chỉ là công cụ thanh toán mà còn từng là biểu tượng của đức tính tiết kiệm, của tinh thần tiết kiệm đến từng đồng (a penny saved is a penny earned), một trong những giá trị gốc rễ của người Mỹ.

Sự ra đi của đồng xu một cent là một lời cảnh báo lạnh lùng gửi đến các đồng tiền mệnh giá thấp khác, đặc biệt là đồng 5 cent (nickel). Hiện tại, đồng 5 cent cũng có chi phí sản xuất cao hơn giá trị thực của nó. Mặc dù không còn là đồng xu rẻ nhất để đúc, đồng 5 cent hiện cũng đang bị các nhà kinh tế học và những người ủng hộ việc đơn giản hóa tiền tệ theo dõi sát sao.

Hỗn loạn

Mặc dù sự mất mát về mặt tình cảm là có thật, tác động lớn hơn và hỗn loạn hơn lại rơi vào lĩnh vực bán lẻ. Dù việc ngừng sản xuất đã được lên kế hoạch, các nhà bán lẻ vẫn phải đối mặt với một tình trạng thiếu hụt đồng xu một cent ngày càng trầm trọng.

Vì đồng xu một cent vẫn là tiền tệ hợp pháp và các giao dịch bằng thẻ (như chương trình SNAP) yêu cầu tính chính xác đến từng cent, các doanh nghiệp chấp nhận tiền mặt bị đặt vào tình thế khó xử. Một số bang và thành phố như New York hay Washington D.C lại có luật yêu cầu trả đúng tiền thừa, khiến doanh nghiệp rơi vào thế khó.

Nhiều nơi đã buộc phải chuyển sang làm tròn giao dịch đến đồng 5 cent gần nhất, một thực tế tiềm ẩn rủi ro pháp lý tại các tiểu bang và thành phố yêu cầu trả lại tiền lẻ chính xác.

Nhiều chuỗi cửa hàng như McDonald’s hay Kwik Trip chọn cách làm tròn xuống để không thu thêm của khách, chấp nhận thiệt hại vài triệu USD mỗi năm.

Trong khi đó, theo tính toán của Ngân hàng Dự trữ Liên bang Richmond, việc làm tròn đến đồng 5 cent gần nhất sẽ khiến người tiêu dùng tốn khoảng 6 triệu USD mỗi năm, khiến người tiêu dùng Mỹ sẽ thiệt trung bình khoảng 5 cent mỗi hộ gia đình mỗi năm.

Do đó, Hiệp hội Cửa hàng Tiện lợi Quốc gia (NACS) đang kêu gọi chính phủ can thiệp bằng luật pháp để hợp pháp hóa việc làm tròn, nhằm tránh những rắc rối pháp lý tiềm tàng và sự mất mát tài chính khi buộc phải làm tròn xuống.

Tình trạng này phản ánh một thực tế: không giống như Canada, Thụy Điển hay Úc, Mỹ đã thiếu một kế hoạch hậu cần và pháp lý rõ ràng cho việc loại bỏ một đồng tiền mệnh giá thấp.

Giới vận động hành lang như nhóm “Americans for Common Cents” cho rằng chính phủ đã “thiếu chuẩn bị” khi không đưa ra hướng dẫn cụ thể cho giai đoạn hậu chấm dứt đúc đồng penny. Họ cảnh báo đến mùa Giáng sinh, tình trạng thiếu xu lẻ tại các quầy thanh toán sẽ “rõ rệt hơn bao giờ hết”.

Một biểu tượng

Ra đời năm 1787, đồng penny gắn liền với những nhân vật khai quốc như Benjamin Franklin và Alexander Hamilton. Từ năm 1909, nó mang chân dung Abraham Lincoln, trở thành đồng xu đầu tiên có hình tổng thống. Suốt hơn hai thế kỷ, penny không chỉ là tiền mà còn là một mảnh ký ức với nhiều người dân Mỹ.

Từ phim ảnh (Penny Serenade) đến âm nhạc (Penny Lover), từ những đôi giày loafer gắn xu đến trò trẻ con ép đồng penny trên đường ray tàu, hình ảnh đồng xu nhỏ bé này gắn bó với mọi tầng lớp xã hội. Việc nó biến mất khiến nhiều người cảm thấy như một phần ký ức tuổi thơ bị xóa đi.

Bất chấp những điều đó, đồng penny vẫn là nạn nhân của thời đại số. Khi thanh toán không tiền mặt trở nên phổ biến, những đồng xu kim loại, đặc biệt là đồng 1 cent, dần trở nên vô dụng. Theo ước tính, có tới 300 tỷ đồng penny vẫn đang lưu hành, tương đương khoảng 9 USD cho mỗi người Mỹ, nhưng phần lớn chỉ nằm yên trong ngăn tủ.

Từng có thời, một đồng penny có thể mua kẹo, trả phí đỗ xe, hoặc được ném xuống giếng với một điều ước. Hôm nay, nó chỉ còn lại trong ký ức và trong những hộp đựng tiền cũ mà ông Joe Ditler, một sử gia 74 tuổi ở Colorado, vẫn giữ lại như báu vật từ người ông của mình.

“Đồng penny đã có một cuộc đời tuyệt vời,” ông nói. “Nhưng có lẽ, đã đến lúc nó nên ra đi.”

*Nguồn: CNN, NYT, FT