Tờ Wall Street Journal (WSJ) cho hay Microsoft sắp tới sẽ cắt "vài nghìn" nhân sự, chủ yếu ở bộ phận bán hàng, tiếp nối đợt giảm 6.000 vị trí vào tháng 5/2025.
Từ 10.000 nhân viên bị sa thải năm 2023 cho đến việc đóng cửa một số bộ phận game sau thâu tóm Activision Blizzard, công ty liên tục khẳng định trí tuệ nhân tạo (AI) và tái cơ cấu sẽ giúp đội ngũ "nhỏ mà tinh gọn, năng suất cao hơn."
Rõ ràng trong ba năm gần đây, nhiều tập đoàn lớn tại Mỹ như Microsoft đã chủ động thu hẹp quy mô lao động, bất chấp doanh thu và lợi nhuận vẫn tăng trưởng mạnh. Thay vì sa thải trong khủng hoảng và tuyển thêm khi kinh tế tốt lên, các công ty vẫn đang thu hẹp biên chế ngay cả khi doanh thu, lợi nhuận kỷ lục.
Theo dữ liệu từ Live Data Technologies, lực lượng nhân viên văn phòng ("white‑collar") của các công ty đại chúng đã giảm 3,5% trong ba năm qua và 1/5 doanh nghiệp trong S&P 500 hiện có ít nhân sự hơn so với thập niên trước.
Đằng sau những con số này là một chuyển dịch tư duy căn bản: biên chế dày đặc không còn được xem là dấu hiệu sức mạnh, mà ngược lại, trở thành "gánh nặng" cản trở tốc độ vận hành và đổi mới.
Từ các gã khổng lồ công nghệ như Microsoft và Amazon đến các ngành công nghiệp truyền thống, thông điệp rõ ràng là "làm nhiều hơn với ít người hơn" đang trở thành kim chỉ nam.
Tăng trưởng không đi đôi với tuyển dụng
Trong quá khứ, việc tuyển dụng ồ ạt thường được coi là dấu hiệu của sự tăng trưởng và niềm tin vào tương lai. Tuy nhiên, quan điểm này đang dần thay đổi. Thay vì xem việc mở rộng đội ngũ là yếu tố tích cực, nhiều nhà lãnh đạo giờ đây coi quá nhiều nhân viên là một trở ngại đối với sự linh hoạt và tốc độ phát triển.
Giờ đây, chỉ số doanh thu bình quân mỗi nhân viên (Revenue per Employee) lại trở thành thước đo trọng yếu để chứng minh năng suất. Hãng Grindr dưới quyền CEO George Arison đã tăng gấp đôi chỉ số này trong hai năm nhờ giữ tốc độ tuyển dụng thấp hơn kế hoạch và đẩy mạnh ứng dụng công cụ hỗ trợ năng suất.
Trong khi đó hãng Moderna cũng đặt thách thức tung 10 sản phẩm mới "không thêm bất kỳ đầu người nào".
"Cấu trúc tinh gọn hơn thì nhanh hơn," Marie Myers, Giám đốc tài chính của Hewlett Packard Enterprise (HPE), chia sẻ khi thảo luận về các đợt cắt giảm nhân sự gần đây.
Hãng HPE hiện có chưa đến 59.000 nhân viên, quy mô nhỏ nhất kể từ khi trở thành một công ty độc lập khỏi HP một thập kỷ trước. Điều này cho thấy một sự thay đổi cơ bản trong cách các nhà lãnh đạo đánh giá lực lượng lao động của mình, đặc biệt khi lợi nhuận doanh nghiệp ở Mỹ đang đạt mức cao kỷ lục.
Tương tự, ngân hàng Bank of America dưới quyền CEO Brian Moynihan, số nhân viên giảm từ 285.000 (2010) xuống còn 213.000 (2024), cùng lúc doanh thu tăng 18%. Ngân hàng đóng bớt chi nhánh, số hóa quy trình và không thay thế khi nhân viên nghỉ việc, đồng thời cắt gần một nửa các tầng quản lý.
Hàng loạt các thương hiệu như Procter & Gamble (P&G) cắt 15% đội ngũ phi sản xuất, tương đương 7.000 người để tạo "nhóm nhỏ, vai trò rộng", Estée Lauder và Match Group giảm khoảng 20% số quản lý.
Thậm chí CEO Andy Jassy của Amazon còn nhấn mạnh không dự án nào của hãng cần đến 50 người và đã triển khai hàng nghìn chuyên viên (agent) AI thay thế.
Không riêng gì các hãng lớn, startup Jolie chuyên vòi sen cao cấp đang trên đường doanh thu 50 triệu USD nhưng chỉ có 5 nhân viên toàn thời gian, sử dụng nhân viên tự do (freelance) và công cụ số để thực hiện các chức năng hỗ trợ.
CEO Ryan Babenzien của Jolie cho biết: "10 năm trước, rất khó để xây doanh nghiệp 50 triệu USD với 5 người thì nay điều đó lại đang là xu hướng mới."
Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo tạo sinh (generative AI) đang đóng vai trò then chốt trong xu hướng này. CEO Andy Jassy nhận định rằng sự phát triển "có một không hai" của AI sẽ loại bỏ nhu cầu đối với một số công việc trong vài năm tới. Các công cụ AI không chỉ giúp tự động hóa các tác vụ lặp đi lặp lại mà còn cho phép doanh nghiệp thực hiện các công việc phức tạp hơn với ít nhân lực hơn.
Ví dụ, Lattice, một nhà cung cấp phần mềm nhân sự, đã có thể thêm chức năng tính lương với chưa đầy 10 nhân sự mới, thay vì 40-50 người như dự kiến ban đầu, nhờ vào sự tinh vi của các mô hình AI hiện tại.
Hãng bán lẻ Walmart cũng đang triển khai các "tác nhân AI" tự động để rút ngắn thời gian sản xuất quần áo nội bộ tới 18 tuần. Với lượng nhân viên thấp hơn 100.000 người so với một thập kỷ trước nhưng doanh thu tăng 40% (năm 2024 so với 2014) lên mức kỷ lục 681 tỷ USD, Walmart là minh chứng rõ ràng cho việc công nghệ có thể thúc đẩy năng suất như thế nào.
Tương tự, Amazon đã triển khai hơn 1.000 agent AI nội bộ để tăng tốc đổi mới trong khi Duolingo và Shopify cũng yêu cầu nhóm đề xuất tự chứng minh rằng nhiệm vụ không thể tự động hóa mới được bổ sung thêm người.
Áp lực lên lao động
Mặc dù mang lại hiệu quả cho doanh nghiệp, xu hướng cắt giảm nhân sự đang tạo ra áp lực lớn cho người lao động. Quyền thương lượng của họ, vốn có được trong thời kỳ đại dịch khi việc làm dồi dào, đã giảm sút đáng kể. Giờ đây, nhân viên phải đối mặt với khối lượng công việc lớn hơn, nhiều trách nhiệm hơn và nỗi lo lắng thường trực về sự ổn định công việc.
Ngoài ra việc cắt giảm các quản lý trung gian cũng khiến công việc trở nên áp lực hơn.
Dữ liệu của Live Data Technologies cho thấy số lượng quản lý tại các công ty Mỹ đã giảm 6,1% từ tháng 5/2022 đến tháng 5/2025, còn số lượng giám đốc thì giảm 4,6% cùng kỳ.
Điều này dẫn đến việc các quản lý phải điều hành các nhóm lớn hơn, khi Lattice cho hay số lượng báo cáo trực tiếp lên cấp quản lý đã tăng bình quân từ 4,2 báo cáo (năm 2020) lên 5,1 (năm 2023).
Giáo sư Joseph Fuller tại Harvard Business School cảnh báo rằng việc tinh gọn bộ máy quá mức có thể phản tác dụng, làm giảm năng suất làm việc sâu của nhân viên do bị phân tâm và phải làm công việc của nhiều người.
Thêm nữa, việc sa thải liên tục sẽ tạo nên tâm lý bất ổn, gây đóng băng thị trường lao động. Nhân viên lo sợ mất việc, không dám nhảy việc hoặc ứng tuyển vị trí mới, người mới khó "lọt" vào công ty, người có kinh nghiệm khó thăng tiến.
Chuyên gia Mischa Fisher của Udemy gọi đây là "bế tắc cơ hội" khi nguồn nhân lực không thể luân chuyển, ảnh hưởng tiêu cực lên động lực lao động và sáng tạo.
Rõ ràng, việc Microsoft tiếp tục cắt giảm hàng nghìn việc làm để tập trung vào AI cho thấy xu hướng tinh gọn hóa bộ máy nhân sự không chỉ là một phản ứng tức thời trước biến động kinh tế mà còn là một chiến lược dài hơi, định hình lại cách các doanh nghiệp hoạt động và tăng trưởng trong kỷ nguyên số.
Câu hỏi đặt ra là liệu mô hình "ít hơn là nhiều hơn" này có thực sự bền vững và mang lại lợi ích cho tất cả các bên, hay sẽ dẫn đến những thách thức mới về năng suất và an sinh xã hội cho người lao động.
*Nguồn: WSJ, BI, Fortune
.png "Chủ tịch Fed Jerome Powell gióng hồi chuông cảnh báo lạm phát: ‘Sẽ có người phải trả giá cho thuế quan’")
