Lưu Đức Hoa và loạt DN dùng chiêu trò gây thiệt hại cho “kho báu” top 2 thế giới của Việt Nam như thế nào?

"Kho báu" này là đất hiếm. Trên thực tế, Việt Nam hiện là quốc gia xếp thứ 2 thế giới về trữ lượng đất hiếm. Cụ thể, theo công bố năm 2022 của Cục Khảo sát địa chất Mỹ, trữ lượng và tài nguyên đất hiếm ở Việt Nam đạt khoảng 22 triệu tấn, đứng thứ 2 thế giới, chỉ sau Trung Quốc.

Vào tháng 1/2025, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu (C03, Bộ Công an) ra kết luận điều tra, đề nghị truy tố 27 bị can về 6 tội danh trong vụ án xảy ra tại Công ty Thái Dương và các đơn vị khác. Sai phạm này liên quan khai thác trái phép quặng đất hiếm ở Yên Bái, buôn lậu sang Trung Quốc.

Theo kết luận điều tra, từ tháng 10 - 11/2021, Lưu Đức Hoa (người Trung Quốc) đã mua 2.160 tấn quặng đất hiếm chưa được chế biến sâu, với hàm lượng 14-17% của Đoàn Văn Huấn (Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Công ty Thái Dương ở mỏ Yên Phú (Yên Bái) và thỏa thuận giao hàng ở các kho tại Hải Phòng.

Sau đó, Lưu Đức Hoa chỉ đạo Nguyễn Thanh Đoàn, Phó giám đốc Công ty Thương binh Trường Sơn, ký hợp đồng gia công làm giàu tinh quặng đất hiếm với Huấn. Tiếp đó, quặng đất hiếm được Hoa chuyển về Hải Phòng và sau đó thuê công nhân sản xuất, nâng hàm lượng đất hiếm lên 20 - 30 %.

Để có thể ngụy trang quặng đất hiếm có nguồn gốc bất hợp pháp, Lưu Đức Hoa chỉ đạo nhân viên tiến hành pha trộn thêm những hóa chất và phụ gia để tạo thành hợp chất màu trắng đục. Sau đó, ông cho đóng gói đất hiếm đã pha trộn trong những bao bì có sẵn nhãn hiệu là "Bảo Khang Rice, chuẩn cơm mẹ nấu, cơm dẻo mềm thơm đặc trưng" (với mỗi bao 50 kg).

Nhiều chiêu trò tinh vi để buôn lậu đất hiếm của Việt Nam

Hơn nữa, Lưu Đức Hoa còn thuê Khâu Vỹ Bưng (sinh sống và kinh doanh ở Trung Quốc), Giám đốc Công ty GuangZhou (trụ sở ở Trung Quốc) làm thủ tục xuất khẩu hàng hóa, khai báo là "hỗn hợp chất Oxalate" (nhưng thực chất là đất hiếm) từ Việt Nam sang Trung Quốc.

Khâu Vỹ Bưng trao đổi với Leng Kai, Giám đốc kinh doanh Công ty WidelyStar Logistics Việt Nam, để tìm kiếm, liên hệ với Trần Đức, Giám đốc Công ty Cung ứng Việt và Công ty Dương Liễu, để làm thủ tục ủy thác xuất khẩu mặt hàng "hỗn hợp chất Oxalate".

Kết quả, Trần Đức đã nhận công việc xuất khẩu hàng hóa, với chi phí từ 7 - 10 triệu đồng/ 1 container. Tuy nhiên, do hàng hóa không có chứng từ chứng minh nguồn gốc, cũng như không xác định được chủ sở hữu và không có hợp đồng ngoại thương thể hiện việc mua bán nên Trần Đức đã chỉ đạo nhiều hành vi sai trái.

Theo đó, Trần Đức đã chỉ đạo nhân viên dùng pháp nhân Công ty Dương Liễu và Công ty NTS (doanh nghiệp không có nhân viên, do Trần Đức nhờ người thành lập) để làm thủ tục khai báo xuất nhập khẩu, làm các hóa đơn thương mại, đồng thời mở tờ khai hải quan với nội dung hàng hóa là của Công ty Dương Liễu và Công ty NTS xuất khẩu cho Công ty GuangZhou. Thành phần hàng hóa bao gồm Calcium oxalate, Neodymium oxalate và Magnesium oxalate.

Việc Trần Đức làm hồ sơ, khai báo hải quan gian dối vi phạm quy định của Luật Hải quan là để xuất khẩu trái phép số quặng đất hiếm của Lưu Đức Hoa về Trung Quốc.

Theo kết luận điều tra, Trần Đức đã mở 8 tờ khai ở Chi cục Hải quan cảng Đình Vũ, Hải Phòng, khai báo xuất khẩu mặt hàng là "hỗn hợp chất Oxalate", với tổng khối lượng 200.780 kg, trị giá khai báo 501.950 USD.

Nhưng trên thực tế, số hàng hóa trên lại là đất hiếm và đã được Lưu Đức Hoa pha trộn, nguy trang nhằm xuất khẩu trái phép. Theo C03 kết luận, nếu tính theo đơn giá thực tế, quặng đất hiếm hàm lượng TREO 14-10% mà Đoàn Văn Huấn khai thỏa thuận bán cho Lưu Đức Hoa, số lượng quặng đất hiếm đã bị xuất khẩu trái phép có trị giá lên tới hơn 7,8 tỷ đồng.

Ngoài ra, trong quá trình điều tra, Lưu Đức Hoa đã xuất cảnh về Trung Quốc vào ngày 24/9/2023 (trước thời điểm khởi tố vụ án, khởi tố bị can). C03 cũng đã ra quyết định truy nã Lưu Đức Hoa về tội Buôn lậu, nhưng chưa có kết quả. Vì vậy, cơ quan điều tra đã ra quyết định tách vụ án hình sự, quyết định tạm đình chỉ điều tra vụ án và tạm đình chỉ điều tra đối với Lưu Đức Hoa.

Đất hiếm ở một mỏ tại một tỉnh vùng Tây Bắc Việt Nam. Ảnh: GC

Đất hiếm được coi là khoáng sản quan trọng trong sản xuất thiết bị công nghệ cao như smartphone, pin xe điện... Theo Hiệp hội Thương mại Mỹ tại Việt Nam tính toán, thị trường đất hiếm toàn cầu có giá trị khoảng 10 tỷ USD, trong khi đó thị trường cho các sản phẩm sử dụng đất hiếm là hơn 1.000 tỷ USD.