Lãi từ hoạt động kinh doanh chứng khoán “cứu” lợi nhuận nhiều ngân hàng

Sau khi các cơ quan quản lý nhà nước “siết” hoạt động kinh doanh dịch vụ bán chéo bảo hiểm tại các ngân hàng, trong năm qua, mảng hoạt động kinh doanh này “lao dốc”, có nguy cơ ảnh hưởng đến kết quả chung của các ngân hàng. Tuy nhiên, điểm sáng thu nhập lãi thuần từ hoạt động kinh doanh chứng khoán đầu tư đã bù đắp được phần nào kết quả kinh doanh chung.

Đơn cử như tại MSB là một điển hình cho hoạt động chứng khoán đầu tư lãi thuần. Nếu như ở quý IV/2022, nhà băng này ghi nhận lỗ hơn 129 tỷ đồng từ mảng chứng khoán đầu tư thì sang quý IV/2023 đã "lội ngược dòng" chuyển thành lãi 281,7 tỷ đồng. Lũy kế cả năm 2023, MSB ghi nhận lãi gần 512 tỷ đồng từ hoạt động chứng khoán đầu tư.

Hay như mảng chứng khoán đầu tư và chứng khoán kinh doanh đã đóng góp tới 36% vào thu nhập ngoài lãi cho ACB. Trong khi năm 2022, khoản lỗ từ hai hoạt động trên tương đương 7% thu nhập ngoài lãi. Cụ thể, lãi thuần từ chứng khoán đầu tư mang về cho ACB hơn 2.647 tỷ đồng, trong khi cùng kỳ năm trước chỉ đạt 21 tỷ đồng. Cùng với đó, mảng chứng khoán kinh doanh thoát lỗ gần 400 tỷ và mang về gần 170 tỷ đồng.

Tại Bac A Bank, lãi từ chứng khoán đầu tư tăng lên gấp 3 lần năm trước đã giúp lợi nhuận ngân hàng tăng tới 60% trong quý IV/2023. Hoạt động này đã chiếm 49% thu nhập ngoài lãi của Bac A Bank trong năm 2023.

Hoạt động mua bán chứng khoán đầu tư của BVBank cũng ghi nhận lãi hơn 122 tỷ đồng, nhờ doanh số mua bán trái phiếu (chủ yếu là trái phiếu chính phủ) tăng gần gấp đôi.

Lãi từ chứng khoán đầu tư của Techcombank và TPBank tăng gấp đôi năm trước mang về lần lượt 926 tỷ đồng, 856 tỷ đồng.

Theo quy định, chứng khoán kinh doanh là các loại giấy tờ có giá, chứng khoán đầu tư là các loại giấy tờ có giá có rủi ro thấp và thanh khoản cao, được các ngân hàng nắm giữ với mục đích đầu tư, không thuộc loại chứng khoán mua vào bán ra thường xuyên nhưng sẵn sàng bán bất cứ lúc nào xét thấy có lợi.

Chứng khoán đầu tư bao gồm hai loại chính: chứng khoán nợ như trái phiếu, tín phiếu, chứng chỉ tiền gửi… và chứng khoán vốn (cổ phiếu). Trong đó, trái phiếu (đặc biệt là trái phiếu Chính phủ) thường chiếm tỷ trọng lớn nhất trong bộ phận này.

Một số chuyên gia ngân hàng cho hay, trong cơ cấu chứng khoán đầu tư của các ngân hàng gồm rất nhiều các sản phẩm như trái phiếu, tín phiếu, giấy tờ có giá, cổ phiếu... Nhưng trái phiếu thường là loại hình đầu tư phổ biến nhất và trái phiếu Chính phủ thường chiếm tỷ trọng cao nhất. Đây là loại tài sản có giá cả biến động ngược chiều với lãi suất.

Trở lại thời điểm cuối năm 2022, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) tăng lãi suất điều hành thêm 1%/năm trong bối cảnh lãi suất toàn cầu tăng chóng mặt trong chu kỳ thắt chặt chính sách tiền tệ toàn cầu. Có những thời điểm, lãi suất trái phiếu Chính phủ tăng nóng, lãi suất phát hành trái phiếu Chính phủ 10 năm đẩy lên mức 4,65%/năm, kỳ hạn 15 năm là 4,8%/năm. Vì vậy, mặt bằng lãi suất trái phiếu Chính phủ cuối năm 2022 tăng cao hơn so với đầu năm 2,3-4,1% tuỳ từng kỳ hạn.

Thời điểm đó, các ngân hàng đã chứng kiến lợi nhuận từ mua bán chứng khoán sụt giảm nhanh chóng và chịu lỗ trong quý IV/2022.

Tuy nhiên, kể từ giữa năm 2023, lãi suất ngân hàng có xu hướng giảm mạnh nên giá trái phiếu tăng mạnh mang về lợi nhuận lớn cho các ngân hàng.

Bên cạnh đó, lý do thứ hai khiến các ngân hàng thích “đổ tiền” vào trái phiếu Chính phủ, trái phiếu của tổ chức tín dụng và tín phiếu bởi do Chính phủ, ngân hàng và NHNN phát hành nên rủi ro rất thấp. Trong khi đó, trái phiếu doanh nghiệp rủi ro cao, đặc biệt năm qua kinh tế khó khăn, nhiều doanh nghiệp không đáo hạn trái phiếu theo đúng thời hạn.

Tuy nhiên, theo dự báo của nhiều chuyên gia và các lãnh đạo ngân hàng, mức lợi nhuận đột biến từ mua bán chứng khoán của các ngân hàng có thể sẽ khó duy trì trong những quý tiếp theo do trong năm nay, NHNN không còn nhiều dư địa để giảm lãi suất điều hành bởi cơ quan quản lý còn nhiệm vụ bình ổn lạm phát và ổn định tỷ giá. Hơn nữa, lãi suất huy động trên thị trường hiện nay đã về mức “đáy”.

Liên quan đến hoạt động mua bán chứng khoán đầu tư, TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính - ngân hàng cho rằng, trong bối cảnh nguồn vốn dồi dào như hiện nay, một số ngân hàng có xu hướng tăng cường hoạt động kinh doanh chứng khoán đầu tư nhưng phần lớn vẫn là các khoản đầu tư dài hạn vào các loại giấy tờ có giá, ít rủi ro như trái phiếu Chính phủ hoặc trái phiếu doanh nghiệp lớn, có kết quả kinh doanh tích cực, từ đó đảm bảo an toàn nguồn vốn ngân hàng.