Không phải ai cũng là Elon Musk: Từng suýt vỡ nợ rồi đến thành công, tại sao các hãng xe điện ngày nay không làm được như Tesla?

Cuối năm 2008, giữa lúc thế giới chao đảo vì khủng hoảng tài chính, Tesla — khi đó mới chỉ bán vài trăm chiếc Roadster — đứng bên bờ vực phá sản. Tài khoản công ty gần cạn kiệt, chuỗi cung ứng đứt gãy, các nhà đầu tư do dự.

Elon Musk đã phải rót gần như toàn bộ số tiền còn lại của mình, đồng thời chạy khắp nơi để gọi vốn. Nhiều lần, chỉ một dòng tiền giải ngân trễ vài ngày là Tesla đã có thể biến mất khỏi bản đồ xe điện.

Thế nhưng, câu chuyện đã rẽ sang hướng khác. Chỉ vài năm sau, Tesla không chỉ sống sót mà còn trở thành hãng xe giá trị nhất thế giới, biểu tượng của cuộc cách mạng giao thông xanh.

Trong khi đó, hàng loạt startup EV khác ở Mỹ, châu Âu và Trung Quốc — từ Fisker, Lordstown, Arrival đến WM Motor, Sono Motors — đang rơi vào cảnh phá sản, tái cấu trúc hoặc bị thâu tóm với mức giá bèo bọt.

Vì sao Tesla "thoát chết" còn những kẻ kế nhiệm lại hụt hơi?

Bán tầm nhìn

Tesla bước vào thị trường khi xe điện gần như là "vùng đất trống". Từ Roadster (2008) đến Model S (2012), hãng gần như không có đối thủ trực tiếp. Điều này giúp Tesla tận dụng khoảng trống để thu hút sự chú ý của giới truyền thông, chính phủ và nhà đầu tư.

Giai đoạn Tesla vươn lên (2010–2020) là thời kỳ thị trường tài chính hưng phấn với công nghệ xanh, tiền rẻ, và lãi suất thấp.

Ngược lại, các startup EV ra đời sau 2015 lại phải chen chúc trong một thị trường bão hòa hơn, vừa cạnh tranh với Tesla đã có thương hiệu, vừa đối đầu với những ông lớn như Volkswagen, GM, Toyota... đang đổ hàng tỷ USD vào xe điện. Cửa sổ cơ hội hẹp hơn nhiều.

Tuy nhiên thứ khiến Tesla thoát vỡ nợ thành công lại nằm ở cách họ bán sản phẩm.

Khác với nhiều nhà sáng lập chỉ nói về sản phẩm, Elon Musk bán cả một tầm nhìn: chuyển đổi toàn cầu sang năng lượng sạch, giảm phụ thuộc nhiên liệu hóa thạch, chinh phục sao Hỏa.

Tầm nhìn đó tạo ra một "câu chuyện" đủ mạnh để thuyết phục nhà đầu tư bỏ tiền ngay cả khi Tesla đang thua lỗ nặng. Với nhiều startup EV hiện nay, câu chuyện thường dừng ở mức "xe đẹp, công nghệ mới" — khó duy trì niềm tin khi tài chính sa sút.

Bên cạnh đó, Tesla cũng sống sót qua nhiều lần "cạn tiền" nhờ các đợt huy động vốn ngoạn mục: IPO năm 2010, vay từ chính phủ Mỹ, phát hành cổ phiếu mới… Bản thân Elon Musk cũng tận dụng mạng lưới cá nhân để kéo về những khoản đầu tư chiến lược.

Nhiều startup hiện nay rơi vào vòng xoáy vốn khan hiếm, đặc biệt trong bối cảnh lãi suất cao và nhà đầu tư thận trọng hơn. Không có "người cầm cờ" đủ sức tạo niềm tin, họ nhanh chóng cạn nguồn lực trước khi đạt điểm hòa vốn.

Tiếp đó là câu chuyện quy mô sản xuất.

Tesla từng trải qua "địa ngục sản xuất" khi đưa Model 3 ra thị trường, nhưng sau đó hãng đã nắm vững kỹ năng sản xuất hàng loạt, giúp giảm giá thành và mở rộng sang phân khúc đại chúng.

Nhiều startup như Arrival, Canoo, Fisker… lại "chết" ngay ở giai đoạn chuyển từ nguyên mẫu sang sản xuất đại trà. Không đạt được quy mô, chi phí mỗi xe cao, sản phẩm khó cạnh tranh về giá.

Một yếu tố nữa mà nhiều hãng xe điện hiện nay bỏ qua là lợi thế công nghệ cùng chuỗi cung ứng.

Tesla tự phát triển pin, phần mềm, hệ thống tự lái, và sở hữu mạng lưới sạc nhanh (Supercharger) toàn cầu. Đây là lợi thế mà ít hãng mới nào có thể tái tạo trong thời gian ngắn.

Startup EV thường phải phụ thuộc vào nhà cung cấp bên ngoài, khiến họ khó tối ưu chi phí, chậm cải tiến và dễ bị "bóp nghẹt" nếu chuỗi cung ứng gặp sự cố.

Bài học đắt giá

Tesla thành công vì hội tụ đúng lúc nhiều yếu tố: thời điểm vàng, tầm nhìn truyền cảm hứng, khả năng huy động vốn, năng lực sản xuất quy mô lớn và hệ sinh thái khác biệt.

Các hãng xe điện non trẻ hôm nay, dù có công nghệ hoặc thiết kế độc đáo, lại thiếu một hoặc nhiều yếu tố này và đang phải vật lộn trong môi trường cạnh tranh gay gắt, chi phí vốn cao, thị trường tiêu dùng thận trọng hơn.

Tuy nhiên, thứ mà các hãng xe điện non trẻ thiếu nhất là một nhà lãnh đạo như Elon Musk để tạo niềm tin mạnh mẽ, dẫn tới khó huy động vốn khi gặp khủng hoảng.

Năm 2018 là một năm đầy sóng gió đối với Tesla. Để đưa mẫu xe Model 3 ra thị trường, Elon Musk đã phải đối mặt với cái mà ông gọi là "địa ngục sản xuất". Nhà máy Fremont của Tesla gặp vô số vấn đề, từ tự động hóa quá mức cho đến việc thiếu kinh nghiệm sản xuất hàng loạt.

Tình trạng này khiến công ty liên tục thua lỗ và cạn kiệt dòng tiền. Nhiều nhà phân tích đã dự đoán Tesla sẽ phá sản.

Thế nhưng, thay vì bỏ cuộc, Elon Musk đã dồn toàn bộ tâm huyết và sức lực. Ông không ngần ngại ngủ tại nhà máy, trực tiếp điều hành và giải quyết từng vấn đề nhỏ nhất.

Sự quyết đoán và kiên định này đã giúp Tesla vượt qua giai đoạn khó khăn nhất, đạt được mục tiêu sản xuất và bắt đầu có lợi nhuận.

Đây là một bài học đắt giá mà nhiều hãng xe non trẻ ngày nay thiếu: đó là một nhà lãnh đạo sẵn sàng "lăn lộn" và không từ bỏ khi đối mặt với thử thách.

Trong khi Tesla đã vượt qua được giai đoạn khủng hoảng, nhiều công ty xe điện non trẻ khác đang gặp khó khăn trong việc huy động vốn và quản lý sản xuất. Vốn hóa thị trường khổng lồ giúp Tesla có khả năng tiếp cận nguồn tài chính dồi dào, trong khi các đối thủ nhỏ hơn lại phải đối mặt với nguy cơ cạn kiệt tiền mặt.

Các hãng như Rivian hay Lucid đã phải đốt hàng tỷ đô la để duy trì hoạt động. Họ thường gặp phải các vấn đề về chậm trễ sản xuất, chi phí cao và chất lượng sản phẩm chưa ổn định. Việc thiếu kinh nghiệm và quản lý kém khiến họ không thể kiểm soát được chi phí và thời gian, dẫn đến thua lỗ kéo dài.

Câu chuyện "từ cửa tử đến đỉnh cao" của Tesla là minh chứng rằng trong ngành xe điện, sống sót không chỉ là chuyện kỹ thuật, mà còn là bài toán về thời điểm, chiến lược, niềm tin, khả năng quản trị xuất sắc và sự kiên định phi thường của người đứng đầu.

Không phải ai cũng có thể làm một Elon Musk. Để thành công, các hãng xe non trẻ cần phải học cách xây dựng một hệ sinh thái toàn diện, kiểm soát chuỗi cung ứng, và quan trọng nhất, phải có một ý chí sắt đá để vượt qua "địa ngục sản xuất" của riêng mình.

*Nguồn: Tổng hợp