Ít sa thải, giảm tuyển dụng: Thị trường việc làm Mỹ 'đóng băng' vởi 7,4 triệu người thất nghiệp nhưng chỉ có 7,2 việc làm trống

Thị trường lao động Mỹ đang trải qua một giai đoạn khác thường, được các nhà kinh tế gọi là "Cơn Đóng Băng Lớn" (The Great Freeze) hay trạng thái "Low-Hire, Low-Fire" (sa thải thấp, tuyển dụng thấp). Mặc dù các tiêu đề tin tức vẫn thường xuyên ca ngợi tỷ lệ thất nghiệp thấp kỷ lục, nhưng trên thực tế, thị trường đã rơi vào tình trạng bế tắc, nơi cả người lao động và doanh nghiệp đều đang giữ nguyên vị trí, chờ đợi sự bất ổn kinh tế đi qua.

Trong hơn một năm qua, thị trường lao động Mỹ không còn nóng như sau đại dịch, nhưng cũng chưa nguội đến mức báo động. Các doanh nghiệp ít cắt giảm nhân sự, song cũng không mấy mặn mà mở rộng đội ngũ. Một chuyên gia của ZipRecruiter nhận định: "Cả nhà tuyển dụng lẫn người tìm việc đều đang chờ đợi, chờ kinh tế rõ ràng hơn, chờ chính sách ổn định hơn, chờ cơn bão bất định qua đi."

Giữ người hơn tuyển mới

Theo các nhà kinh tế từ Glassdoor, UBS và Bank of America, hiện tượng "đóng băng" này bắt nguồn từ sự kết hợp của nhiều yếu tố: tăng trưởng vẫn dương, chi tiêu tiêu dùng ổn định, lợi nhuận doanh nghiệp tích cực, nhưng đi kèm là những đám mây mù bất định phủ lên tương lai.

Hiện tượng "low-fire" (sa thải thấp) không phải là dấu hiệu của một nền kinh tế bùng nổ mà là kết quả của chiến lược phòng thủ tinh vi từ phía doanh nghiệp: Tích trữ Lao động (Labor Hoarding).

Các doanh nghiệp Mỹ vẫn nhớ rõ giai đoạn "Great Resignation" khi hàng triệu người nghỉ việc cùng lúc và họ phải trả giá đắt để tuyển lại. Bài học đó khiến các công ty thận trọng hơn bao giờ hết và đã lựa chọn "labor hoarding", tức giữ chặt nhân viên hiện có, thay vì sa thải, để tránh tình trạng thiếu hụt nhân sự nếu kinh tế phục hồi. Nhưng cũng vì lo ngại chi phí, họ trì hoãn việc tuyển mới cho đến khi có dấu hiệu chắc chắn hơn.

Theo khảo sát của ZipRecruiter, chỉ 63% doanh nghiệp Mỹ dự định tăng tuyển dụng trong năm tới, giảm mạnh so với mức 76% của năm trước. Tình trạng "tuyển ít, sa thải ít" này được mô tả như một cái khóa chặt lên toàn bộ thị trường lao động.

Mặc dù tăng trưởng và chi tiêu tiêu dùng vẫn tương đối vững chắc, khiến các công ty khó biện minh cho việc cắt giảm nhân sự, nhưng sự không chắc chắn về thuế quan, chi phí vay cao và các vấn đề địa chính trị đã buộc họ phải hành động thận trọng.

Thay vì sa thải, họ giữ lại nhân viên như một khoản đầu tư bảo hiểm, dù có thể không cần thiết ngay lập tức.

Điều này mang lại lợi ích kép: vừa tiết kiệm được chi phí tuyển dụng lại vừa đảm bảo nguồn lực sẵn có. Tuy nhiên, sự "ổn định" này chỉ có tính tương đối bởi các nhà kinh tế cảnh báo rằng chiến lược này sẽ sụp đổ ngay lập tức nếu nền kinh tế rơi vào một chu kỳ suy thoái toàn diện.

Trong khi tỷ lệ sa thải thấp giúp giảm bớt nỗi lo mất việc, thì tỷ lệ "low-hire" (tuyển dụng thấp) lại là gánh nặng cho tăng trưởng.

Số liệu mới nhất cho thấy có khoảng 7,4 triệu người Mỹ thất nghiệp nhưng chỉ có 7,2 triệu vị trí trống. Tỷ lệ việc làm trống trên người thất nghiệ, từng vượt xa mức 1:1 sau đại dịch thì giờ đã hạ xuống mức gần bằng nhau, qua đó cho thấy thị trường mất dần sức bật.

Điều này tạo ra nghịch lý: người có việc thì an toàn, người không có việc lại khó tìm được cơ hội. Daniel Zhao, kinh tế trưởng của Glassdoor, nhận định rằng "đây là thời kỳ mà cả người lao động lẫn doanh nghiệp đều bị mắc kẹt."

Nguyên nhân của sự chững lại này rất đa dạng, bao gồm lo ngại về tác động của Trí tuệ Nhân tạo (AI) lên nhu cầu nhân sự, điểm yếu kinh tế cục bộ trong các lĩnh vực như xây dựng, và sự chậm lại trong tốc độ tăng trưởng lực lượng lao động (một phần do ít người nhập cư hơn).

Đối với người tìm việc, đặc biệt là những người thất nghiệp, đây là một trận chiến cam go. Mặc dù cạnh tranh ít hơn so với một cuộc khủng hoảng sa thải hàng loạt, nhưng việc tìm được một công việc phù hợp với kinh nghiệm và mức lương mong muốn lại cực kỳ khó khăn. Nhiều người buộc phải chấp nhận những vị trí "không phù hợp" (not a good fit) chỉ để tái gia nhập lực lượng lao động.

Trong khi đó, nhiều nhân viên không dám rời vị trí hiện tại vì sợ rủi ro, người thất nghiệp phải chấp nhận những công việc ít phù hợp hơn còn doanh nghiệp thì duy trì trạng thái chờ đợi. Sự đóng băng đó làm giảm tính linh hoạt, yếu tố từng là thế mạnh của thị trường lao động Mỹ.

Kìm hãm sự nghiệp

Hệ quả nghiêm trọng nhất của "Cơn Đóng Băng Lớn" không nằm ở tỷ lệ thất nghiệp, mà ở sự trì trệ nghề nghiệp.

Sự thiếu luân chuyển công việc và tuyển dụng khiến những người đang có việc làm mất đi động lực và cơ hội để chuyển sang một vai trò tốt hơn hoặc đàm phán tăng lương. Các doanh nghiệp nếu quá chú trọng vào việc duy trì hiện trạng và sự ổn định sẽ phải đối mặt với rủi ro đánh mất sự đổi mới và tăng trưởng. Nếu nhân viên bị mắc kẹt trong vai trò của họ mà không được phát triển kỹ năng mới, doanh nghiệp sẽ mất lợi thế cạnh tranh về lâu dài.

Rõ ràng sự chậm lại trong tuyển dụng khiến khả năng thăng tiến và tăng lương cũng bị ảnh hưởng rõ rệt. Theo dữ liệu từ Ngân hàng Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) chi nhánh Atlanta, tốc độ tăng lương của những người chuyển việc và những người ở lại giờ gần như bằng nhau, điều hiếm thấy trong một nền kinh tế thị trường năng động như Mỹ.

Khi người lao động không chuyển việc, doanh nghiệp mất đi dòng chảy nhân tài và ý tưởng mới.

"Các công ty giữ nguyên trạng quá lâu sẽ đánh mất động lực đổi mới," Nicole Bachaud, chuyên gia của ZipRecruiter, cảnh báo. "Còn nhân viên, nếu bị kẹt lại quá lâu trong cùng một vai trò, sẽ khó phát triển kỹ năng và năng lực mới."

Hiện tượng "tích trữ nhân sự" chỉ khả thi khi nền kinh tế duy trì được sức khỏe tương đối. Nếu tăng trưởng suy yếu hoặc suy thoái xuất hiện, các doanh nghiệp dù muốn hay không sẽ buộc phải cắt giảm nhân sự, kéo theo làn sóng sa thải muộn màng nhưng mạnh mẽ hơn.

Chuyên gia kinh tế trưởng Zhao của Glassdoor cảnh báo rằng "chiến lược giữ người không thể bảo vệ doanh nghiệp trong suốt một chu kỳ kinh tế đầy đủ." Điều đó có nghĩa là, nếu nền kinh tế Mỹ thực sự rơi vào giai đoạn suy giảm trong năm 2026, "Great Freeze" có thể tan chảy đột ngột, nhường chỗ cho một "Great Layoff" (Đại sa thải).

Tóm lại, thị trường lao động Mỹ đang ở trong một trạng thái cân bằng kỳ lạ: một mặt mang lại sự đảm bảo công việc quý giá cho những người đang có việc, mặt khác lại chặn đứng con đường thăng tiến cho cả người trong nghề và người đang tìm việc. Với sự không chắc chắn tiếp tục bao trùm, hầu hết các nhà kinh tế đều thống nhất rằng thị trường sẽ tiếp tục bị "đóng băng" cho đến khi xuất hiện một chất xúc tác mạnh mẽ đủ để làm tan chảy sự phòng thủ của các doanh nghiệp.

Giữa cơn "đóng băng" này, lời khuyên phổ biến cho người lao động là đầu tư vào chính mình. Việc học thêm, trau dồi kỹ năng trong vai trò hiện tại sẽ giúp họ sẵn sàng khi thị trường ấm lên trở lại.

"The Great Freeze" có thể chỉ là một giai đoạn tạm thời trong chu kỳ kinh tế, nhưng nó đang phản chiếu tâm lý cốt lõi của nước Mỹ lúc này: thận trọng, dè chừng và chờ đợi. Một nền kinh tế không sụp đổ, nhưng cũng không bứt phá, giống như mùa đông đang kéo dài hơn dự kiến, với mọi người đều đang quấn chặt áo và nín thở đợi mùa xuân của việc làm quay trở lại.

*Nguồn: Fortune, BI