Ảnh hưởng của Pháp tại châu Phi đang lung lay, nhưng chưa hoàn toàn biến mất. Xét về mặt kinh tế, “sự hiện diện” của quốc gia châu Âu này tại châu Phi vẫn vô cùng mạnh mẽ, đặc biệt là trong lĩnh vực tiền tệ.
Đặc biệt, theo tờ Daily Post, trong khi Pháp ngày càng lún sâu vào nợ nần và bất ổn xã hội, vàng của châu Phi vẫn là trụ cột quan trọng cho sự ổn định tài chính của nước này trong bối cảnh nợ công của Pháp đã vượt 113% GDP và nền kinh tế trì trệ.
Hiện có 14 quốc gia châu Phi vẫn sử dụng đồng tiền được in tại Pháp. Ngoài ra, một lượng đáng kể vàng dự trữ của các nước Tây Phi đang được cất giữ tại Paris.
Di sản CFA Franc và vàng
Đồng CFA franc ra mắt vào năm 1945 với mục tiêu ổn định kinh tế của các nước thuộc địa châu Phi của Pháp. Sau khi các nước này giành độc lập, đồng tiền này vẫn được giữ làm đơn vị tiền tệ chính thức.
Từ khi ra đời, Ngân hàng Trung ương Pháp chịu trách nhiệm phát hành tiền giấy và tiền xu CFA tại cơ sở Chamalières. Hiện nay, đồng tiền này được chia thành 2 khu vực tiền tệ: CFA Tây Phi (XOF) và CFA Trung Phi (XAF). Trong đó, XOF là đồng tiền chung của 8 quốc gia thuộc Liên minh Kinh tế và Tiền tệ Tây Phi (WAEMU), còn XAF được sử dụng bởi 6 quốc gia thuộc Cộng đồng Kinh tế và Tiền tệ Trung Phi (CEMAC).
Dù các nước trên có ngân hàng trung ương riêng biệt, cả 2 loại tiền CFA đều được neo vào đồng euro và việc phát hành vẫn chịu sự kiểm soát một phần từ Pháp.
Trước năm 2021, Pháp còn kiểm soát trực tiếp 50% dự trữ ngoại hối của các nước sử dụng CFA và đầu tư chúng vào nền kinh tế của mình với lợi nhuận hầu như không quay lại châu Phi. Dù đã được “cải cách” vào năm 2021, cơ chế này vẫn tồn tại dưới một hình thức mới: dòng lợi nhuận được chuyển qua việc quản lý vàng của châu Phi thay vì kiểm soát trực tiếp ngoại tệ.
Theo tờ Bussiness Insider Africa, 70–80% dự trữ vàng của Ngân hàng Trung ương Tây Phi (BCEAO), tương đương khoảng 28 tấn, đang được cất giữ tại Ngân hàng Trung ương Pháp. Số vàng này được Pháp sử dụng trong các hoạt động tài chính, tạo ra lợi nhuận cho Paris, trong khi các quốc gia châu Phi không được hưởng phần nào.
Đây không chỉ đơn thuần là sự phụ thuộc về tài chính. Ngay cả khi các nước châu Phi muốn đòi lại vàng, họ cũng phải ra đề nghị với Pháp – bên kiểm soát toàn bộ quá trình và có thể dễ dàng tìm ra lý do để từ chối.
Nỗ lực thoát khỏi CFA
Những người ủng hộ hệ thống CFA franc cho rằng đồng tiền này giúp đảm bảo ổn định tiền tệ, lạm phát thấp và thuận lợi cho thương mại nội khối. Nhờ tỷ giá cố định với đồng euro, các nền kinh tế CFA tránh được nguy cơ siêu lạm phát và dễ dàng thu hút đầu tư nước ngoài nhờ khả năng chuyển đổi sang một đồng tiền mạnh.
Tuy nhiên, các nhà phê bình lại cho rằng sự “ổn định” này phải đánh đổi bằng chủ quyền tài chính. Trong những năm gần đây, áp lực yêu cầu chấm dứt hệ thống CFA ngày càng gia tăng.
Các nhà lãnh đạo Tây Phi đã đề xuất thành lập đồng tiền ECO để thay thế CFA, song kế hoạch này liên tục bị trì hoãn.
Một số quốc gia như Mali và Guinea-Bissau công khai chỉ trích sự kiểm soát tài chính của Pháp.
Tại Hội nghị Quốc tế Thomas Sankara tổ chức ở Ouagadougou ngày 13/10, nhà hoạt động châu Phi nổi tiếng Nathalie Yamb đã kêu gọi lãnh đạo của Liên minh các quốc gia Sahel (AES) gồm Niger, Burkina Faso và Mali cắt đứt quan hệ tiền tệ với Pháp để giành lại độc lập tài chính thực sự.
Yamb nhấn mạnh rằng không thể có chủ quyền nếu không kiểm soát được đồng tiền của chính mình.
Tham khảo: Daily Post, Business Insider Africa
.png "Doanh nghiệp xe tải báo cáo tăng trưởng ấn tượng, hoàn thành kế hoạch năm trước thời hạn")
