Forbes: Nền tảng kinh tế của Trung Quốc có rủi ro "co rút" với tốc độ chóng mặt, chỉ còn một cách cứu vãn tình hình

Xu thế giảm của dân số Trung Quốc

Bắc Kinh gần đây thông báo với thế giới rằng lần đầu tiên sau 70 năm, dân số của quốc gia này đã giảm – và giảm khoảng 850.000 người kể từ cuộc điều tra dân số lần trước. Dường như xu hướng này sẽ tiếp tục kéo dài trong thời gian tới.

Các nhà nhân khẩu học của Liên Hợp Quốc (LHQ) đang dự đoán về sự suy giảm trong tương lai của Trung Quốc, từ dân số 1,4 tỷ hiện nay xuống còn 1,3 tỷ vào năm 2050, sau đó chỉ còn tầm 800 triệu vào cuối thế kỷ này.

Thực tế nhân khẩu học này có nguy cơ sẽ hạn chế nghiêm trọng triển vọng tăng trưởng của Trung Quốc, không phải ngay lập tức mà với cường độ ngày càng tăng trong những năm tới. Nó còn có nguy cơ sẽ gây ra những tác động xấu về kinh tế bằng cách tăng mức nợ trong nền kinh tế vốn đã phải đương đầu với những vấn đề lớn về nợ. Theo Forbes, Bắc Kinh có rất ít lựa chọn để giảm thiểu những tác động không mong muốn này.

Nhân khẩu học là vấn đề quan trọng, ít nhất là đối với kinh tế học. Quy mô tương đối của dân số trong độ tuổi lao động của quốc gia chính là điều cần được xem xét thường xuyên.

Trong nhiều thập kỷ qua, Trung Quốc đã áp dụng chính sách một con đối với các gia đình và điều này dẫn tới việc quốc gia này hiện phải đối mặt với tình trạng có tương đối ít người lao động để thay thế thế hệ lớn hiện đang tới tuổi nghỉ hưu.

Số người trong độ tuổi lao động – theo quy ước, trong độ tuổi từ 15 đến 64 – trên thực tế hầu như không tăng kể từ năm 2010. Nhưng dân số già ở độ tuổi nghỉ hưu của Trung Quốc đã tăng với tỉ lệ "khổng lồ" là 53%, tăng từ 9% của năm 2010 lên 13% ở lần khảo sát mới nhất.

Hệ quả là hiện nay chỉ có 3,5 người trong độ tuổi lao động "gánh vác" 1 người về hưu, giảm từ khoảng 6,5/1 vào năm 2000 và 5,5/1 hồi năm 2010. Và con số đó dự kiến sẽ giảm xuống dưới 2,3 vào năm 2030 và thậm chí còn thấp hơn trong những năm tiếp theo.

Để hiểu rõ những điều mà mỗi người lao động Trung Quốc đang gánh vác, có thể hình dung như thế này: mỗi người phải tự nuôi bản thân, hỗ trợ những người phụ thuộc và khoảng một phần ba nhu cầu mà một người về hưu cần.

Không có người lao động ở bất cứ đâu, ít nhất là ở mức trung bình, đủ năng suất để đáp ứng nhu cầu này. Căng thẳng kinh tế sẽ lớn hơn nhiều so với những con số được thống kê bởi khi dân số già, một lượng lớn người lao động sẽ được chuyển từ hoạt động sản xuất hàng ngày sang các dịch vụ y tế và chăm sóc sức khỏe khác. Trung Quốc sẽ có ít nhân lực dư thừa cho các khoản đầu tư cần thiết cho tăng trưởng kinh tế, đặc biệt là các dự án lớn mà Trung Quốc đã gây dựng và góp phần vào tốc độ tăng trưởng ấn tượng trước đây của đất nước này.

Vấn đề nan giải

Theo Forbes, mọi chuyện chưa dừng ở đó. Nhu cầu lương hưu của những người về hưu sẽ buộc chính quyền các địa phương cũng như Bắc Kinh phải vay nợ đáng kể. Trung Quốc đang mang gánh nặng nợ lớn hơn hầu hết các quốc gia, kể cả Mỹ. Nhu cầu lương hưu sẽ làm tăng gánh nặng này hơn nữa và chắc chắn sẽ làm ảnh hưởng các dự án thúc đẩy tăng trưởng mà trong quá khứ đã đóng góp rất nhiều cho sự phát triển của Trung Quốc.

Và Bắc Kinh có rất ít lựa chọn để xử lí những tác động xấu này. Vài năm trước, các nhà chức trách đã nhận ra những thiệt hại kinh tế tiềm tàng của chính sách một con. Nhưng ngay cả khi người Trung Quốc có thể có nhiều hơn một con, thì cũng phải mất 15-20 năm trước khi sự thay đổi đó có thể tác động đến quy mô tương đối của dân số trong độ tuổi lao động của đất nước.

Như vậy, tỷ lệ sinh của quốc gia chưa thể tăng ngay lập tức theo luật mới. Trung Quốc cũng không có khả năng thu hút làn sóng nhập cư để mở rộng số lượng những người trong độ tuổi lao động. Ngược lại, người Trung Quốc thường chuyển ra nước ngoài nhiều hơn.

Forbes cho rằng, cách duy nhất để giải quyết vấn đề là tăng năng suất của người lao động. Để đạt được mục tiêu này, Bắc Kinh đã nhấn mạnh đến việc phát triển và áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và người máy.

Thật vậy, Trung Quốc đã trở thành một quốc gia đi đầu thế giới trong các lĩnh vực này. Trong tương lai, các thuật toán, máy tính và máy móc sẽ thay thế con người và giúp lực lượng lao động đang suy giảm của đất nước trở nên năng suất hơn so với hiện nay.

Trí tuệ nhân tạo và người máy cũng có thể giúp hạn chế nhu cầu lao động thể chất và do đó cho phép người Trung Quốc làm việc ở độ tuổi lớn hơn so với trước đây.

Những nỗ lực này có thể giảm thiểu căng thẳng do tình trạng nhân khẩu học hiện tại gây ra, nhưng chúng không thể khắc phục hoàn toàn. Do đó, Trung Quốc vẫn sẽ phải đối mặt với tốc độ tăng trưởng chậm hơn trong tương lai.