Giáng sinh năm ngoái, tàu chở dầu Yug rời cảng Thanh Đảo (Trung Quốc) sau khi dỡ 2 triệu thùng dầu Iran bị trừng phạt. Ở gần Bắc Cực, một tàu khác đang đi qua khu vực đầy băng, chở dầu thô Nga hướng về Ấn Độ. Cách đó 9600 km, con tàu thứ 3 xả hàng dầu Iran ngoài khơi Malaysia.
3 con tàu, 3 chủ sở hữu, 3 khách hàng nhưng cùng có 1 điểm chung: một nhà bảo hiểm nhỏ đặt trụ sở ở New Zealand, được “chống lưng” bởi những tập đoàn tái bảo hiểm hàng đầu thế giới.
Công ty đó là Maritime Mutual, do Paul Rankin, 75 tuổi, và các thành viên gia đình điều hành. Hơn 2 thập kỷ qua, Maritime Mutual cung cấp bảo hiểm hàng hải đủ loại, từ tàu kéo, phà đến tàu hàng. Nhưng theo dữ liệu giao dịch và phỏng vấn nhiều nguồn thạo tin, công ty này cũng đã góp phần giúp hàng chục tỷ USD dầu Iran và Nga tiếp tục lưu thông bằng cách cung cấp bảo hiểm P&I (bảo vệ và bồi thường) cho các tàu né lệnh cấm.
Phần lớn đội tàu ấy thuộc về cái gọi là “hạm đội bóng tối”. Bảo hiểm của Maritime Mutual trở thành “tấm vé” cho đội tàu này cập cảng, bất chấp những nỗ lực trừng phạt của phương Tây.
Theo điều tra dữ liệu, tổ chức thành viên chính của công ty - Maritime Mutual Insurance Association (MMIA), đặt tại một tòa nhà màu xám ở Auckland, đã từng bảo hiểm gần 1/6 số tàu thuộc hạm đội bóng tối bị phương Tây trừng phạt. Chuyên gia chế tài David Tannenbaum gọi đây là một “người chơi quyền lực” của thị trường ngách này, với quy mô vượt nhiều tác nhân hoạt động trong “vùng tối”.
Hiện tại, New Zealand đang phối hợp với Australia, Anh và Mỹ điều tra Maritime Mutual vì nghi vấn công ty tiếp tay vi phạm lệnh trừng phạt, không đáp ứng nghĩa vụ chống rửa tiền và tài trợ khủng bố. Cảnh sát tài chính New Zealand đã khám xét văn phòng ở Auckland và Christchurch ngày 16/10, thu giữ tài liệu và thẩm vấn 3 người nhưng chưa có cáo buộc hình sự nào được công bố. Maritime Mutual xác nhận cảnh sát đã vào văn phòng, nhưng kiên quyết phủ nhận mọi hành vi vi phạm chế tài, nói họ duy trì “chính sách không khoan nhượng” và quy trình tuân thủ chặt chẽ.
Ngày 21/10, chi nhánh New Zealand của công ty thông báo ngừng cung cấp bảo hiểm cho mọi tàu bị các hãng tình báo hàng hải xác định thuộc “hạm đội bóng tối”, cũng như mọi tàu chở dầu Nga hoặc sản phẩm dầu tinh luyện của Nga. Lý do là quy mô quản trị và tuân thủ “không phù hợp” đối với nhóm khách hàng này.
Về pháp lý, bảo hiểm P&I không bảo hiểm thân tàu hay hàng hóa, mà bảo hiểm trách nhiệm dân sự đối với thiệt hại con người, tài sản, môi trường. Nhưng không có P&I, tàu “chết đứng trên biển”, ngay cả cảng của Iran hay Nga cũng không tiếp tàu không có bảo hiểm.
Maritime Mutual khẳng định yêu cầu cam kết tuân thủ của khách hàng, khi trong hợp đồng có điều khoản hủy ngay nếu phát hiện vi phạm. Dẫu vậy, việc xác minh giá và điều kiện giao dịch, chẳng hạn tuân thủ trần giá dầu Nga (giảm từ 60 USD/thùng năm 2022 xuống 47,60 USD gần đây), là rất khó với nhà bảo hiểm, bởi họ không trực tiếp tham gia giao dịch và không biết giá hợp đồng thực tế.
Một danh sách 231 tàu được tổng hợp từ nhiều nguồn cho thấy 130 tàu đã chở sản phẩm năng lượng Iran hoặc Nga sau khi các lệnh trừng phạt có hiệu lực. Ước tính, các tàu do Maritime Mutual bảo hiểm đã vận chuyển ít nhất 18,2 tỷ USD dầu và sản phẩm từ Iran và 16,7 tỷ USD từ Nga.
Một thách thức nữa là việc che giấu hành trình của các tàu. Theo Global Fishing Watch, từ 2021 đến giữa 2025, các tàu do Maritime Mutual bảo hiểm đã 274 lần tắt hệ thống AIS hoặc giả mạo tín hiện, một thủ thuật thường thấy khi tàu muốn “hóa trang” trên biển. Dù IMO yêu cầu tàu biển quốc tế bật AIS (trừ trường hợp an ninh), song việc thực thi lại tùy thuộc quốc gia treo cờ.
Ở tầng rủi ro cao hơn là tái bảo hiểm. Maritime Mutual cho hay công ty này được các thành viên của Lloyd’s of London và những tên tuổi lớn như Munich Re, Hannover Re… tái bảo hiểm. Các tập đoàn này đều chịu nghĩa vụ tuân thủ chế tài, nếu tái bảo hiểm cho hợp đồng vi phạm, họ có thể bị xử lý. Một số đơn vị xác nhận đã từng tái bảo hiểm cho Maritime Mutual hoặc đã chấm dứt quan hệ, số khác từ chối bình luận vì ràng buộc bảo mật.
Về mặt kinh doanh, doanh thu của Maritime Mutual tăng vọt trùng với các mốc tái áp đặt và mở rộng trừng phạt, từ mức tăng trung bình 9,5%/năm (đến 2018) lên 41%/năm từ 2019, đạt 108,5 triệu USD năm ngoái. Riêng năm 2023, doanh thu tăng tới 60%, năm đầu tiên sau các chế tài lớn với dầu mỏ Nga. Maritime Mutual chỉ ra yếu tố thúc đẩy là nới hạn mức tàu được phép bảo hiểm theo điều kiện tái bảo hiểm, phủ nhận chủ động tìm kiếm “khách hàng hạm đội bóng tối”.
New Zealand, vốn gia nhập liên minh áp trần giá dầu Nga từ 2/2024, hiện cùng các đối tác theo dõi kỹ Maritime Mutual. Một số cơ quan từ chối công bố chi tiết vì lo ngại ảnh hưởng hợp tác quốc tế và vô tình hỗ trợ kẻ muốn lách luật.
Tham khảo Reuters
.png "Trung Quốc học thành công công nghệ nắm trọn tương lai năng lượng từ Mỹ, Pháp, nhưng nay chưa nước nào học lại được Trung Quốc, thậm chí bị vượt xa hàng thập kỷ, vì sao?")
.png "Chiều 28/10, giá vàng thế giới \"cắm đầu\" giảm sâu, vàng trong nước \"rơi\" 3,8 triệu đồng")
.png "OCB báo lợi nhuận quý 3 tăng đột biến, gấp 3 lần cùng kỳ")
