Đánh giá về các đề xuất xoay quanh nội dung Dự thảo Quyết định thay thế Quyết định 24/2017/QĐ-TTg, các chuyên gia chia sẻ quan điểm cho rằng đây là bước đi quan trọng để hướng tới một thị trường điện tăng, giảm giá theo cung cầu, đồng thời, giúp ngành điện thu hút thêm nguồn vốn đầu tư để xây dựng các nhà máy điện mới theo Quy hoạch điện VIII.
Tuy nhiên, cũng theo các chuyên gia, ngoài việc minh bạch thông tin, nếu thực hiện điều chỉnh giá điện 3 tháng/lần như một trong những phương án được đưa ra trong Dự thảo Quyết định thay thế Quyết định 24/2017/QĐ-TTg thì vẫn cần phải có cơ quan đánh giá giá nhiên liệu độc lập ngoài EVN.
Chuyên gia năng lượng Đào Nhật Đình đánh giá, tuy đề xuất của EVN là theo đúng cơ chế thị trường, nhưng hiện Quyết định 24/2017/QĐ-TTg của Chính phủ ban hành từ năm 2017 cho phép thời gian điều chỉnh giá bán điện bình quân tối thiểu là 6 tháng kể từ lần điều chỉnh giá điện gần nhất cũng chưa thực hiện được vì EVN không dám tự điều chỉnh giá điện.
Theo ông Đào Nhật Đình, về mặt thị trường điện, trong khối ASEAN, số quốc gia điều chỉnh giá điện từ 3-4 tháng chiếm số lượng nhiều nhất. Điều chỉnh giá điện 3 tháng cũng được, nhưng vấn đề đặt ra là phải làm sao để công khai, minh bạch.
“Theo tôi, phương án tốt nhất là Việt Nam nên thành lập Hội đồng năng lượng độc lập, ngoài EVN nhằm đánh giá giá nhiên liệu đầu vào để điều chỉnh đầu ra. Cục Điều tiết điện lực, Bộ Công Thương nên làm việc, mời thêm những chuyên gia đầu ngành về năng lượng và giá do Chính phủ chỉ định, để quyết định việc điều chỉnh giá điện. Trường hợp, nếu giá than biến động mạnh thì có thể điều chỉnh 3 tháng/lần, còn không thì điều chỉnh 6 tháng/lần để tránh giật cục”, chuyên gia Đào Nhật Đình nêu quan điểm.
Cũng theo chuyên gia Đào Nhật Đình, khi điều chỉnh giá điện, cần lấy giá nguyên liệu để làm chuẩn. Ví dụ như Singapore lấy giá gas (xuất ở cảng Singapoore) làm chuẩn, ở Thái Lan do Nhà Vua chỉ định nhưng cũng lấy giá gas làm chuẩn. Còn ở Việt Nam, tính chất nguyên liệu có đặc thù khác, do vậy, cần lấy giá than của Indonesia làm chuẩn, bởi than của Indonesia là than nhiệt (phù hợp với nhiệt điện ở Việt Nam), còn than của Austrailia chủ yếu là than đá, không phù hợp với nhiệt điện ở Việt Nam.
“Việc điều chỉnh giá điện 3 tháng/lần không nhất thiết phải điều chỉnh toàn bộ bảng giá mà có thể đặt ra phụ trợ nhiên liệu, khi nào giá than tăng thì giá điện cũng tăng theo và ngược lại, khi giá than giảm thì giá điện cũng phải giảm theo”, chuyên gia Đào Nhật Đình cho biết.
Theo GS.TS Trần Đình Long - Phó Chủ tịch Hội Điện lực Việt Nam, điều đầu tiên là phải tránh độc quyền bán buôn, bán lẻ điện, do đó, cần phải có ngay thị trường điện cạnh tranh, thị trường này có 3 khâu quan trọng: Phát điện, bán buôn và bán lẻ. Bên cạnh đó, để có thị trường bán buôn điện cạnh tranh đúng nghĩa, cần có sự xuất hiện của những doanh nghiệp, công ty mua bán điện ngoài EVN để tham gia cạnh tranh.
Liên quan đến nội dung Dự thảo Quyết định thay thế Quyết định 24/QĐ-TTg về việc giao EVN điều chỉnh giá điện 3 tháng/lần, trước đó, các chuyên gia cho rằng, nếu đề xuất được thông qua và đưa vào áp dụng, các thông tin trong ngành điện cần được công khai minh bạch bằng nhiều hình thức như báo cáo đến cơ quan chức năng, các thông tin vận hành hệ thống điện và thị trường điện... để các bên liên quan, người dân nắm bắt dễ dàng, chính xác và đóng góp ý kiến phản biện, tăng cường quản lý thông tin và giám sát, tránh việc cứ than lỗ và đề xuất tăng giá điện mà người dân không rõ lý do cụ thể, chi tiết.
