‘Cường quốc ô tô tại châu Âu’ gặp khó

Slovakia, một quốc gia nhỏ không giáp biển nằm ở trung tâm châu Âu, đang phải đối mặt với một “cơn bão hoàn hảo” khi nỗ lực bảo vệ danh tiếng đáng tự hào của mình trong ngành công nghiệp ô tô.

Từ khi Nhà máy Ô tô Bratislava (BAZ) được thành lập vào đầu những năm 1970, cho đến khi Slovakia gia nhập Liên minh châu Âu, quốc gia này đã khẳng định vị thế là nước sản xuất ô tô tính theo đầu người hàng đầu thế giới.

Được mệnh danh là “Detroit của châu Âu”, quốc gia miền núi chỉ với 5,4 triệu dân này đã thu hút hàng loạt “ông lớn” của ngành công nghiệp ô tô như Volkswagen, Stellantis, Kia và Jaguar Land Rover.

Gần đây, Volvo Cars của Thụy Điển cũng đang chuẩn bị mở một nhà máy sản xuất xe điện (EV) gần thành phố Košice ở miền đông Slovakia, trở thành nhà máy sản xuất ô tô thứ năm của đất nước.

Sự thống trị của ngành ô tô tại đây thể hiện rõ ràng: Ngành này hiện chiếm khoảng 11% GDP, một nửa sản lượng công nghiệp và 1/10 tổng việc làm của cả nước.

Tuy nhiên, hàng loạt thách thức – từ thuế quan của Mỹ và cạnh tranh từ Trung Quốc đến thuế nội địa tăng và sự dịch chuyển địa chính trị rời xa EU – đang đe dọa làm lung lay vị thế “cường quốc ô tô” của Slovakia.

Matej Hornak, nhà phân tích tại Slovenská Sporiteľňa, ngân hàng lớn nhất Slovakia, cho biết ngành ô tô của Slovakia chịu ảnh hưởng đặc biệt mạnh từ thuế của ông Trump so với các nước Trung và Đông Âu khác.

Lý do là bởi xuất khẩu của Slovakia sang Mỹ chiếm khoảng 4% tổng kim ngạch xuất khẩu, trong đó gần 80% là ô tô.

Zuzana Pelakova, giám đốc chương trình kinh tế và doanh nghiệp tại Globsec, một viện nghiên cứu có trụ sở tại Bratislava cho rằng thuế quan của Mỹ là rủi ro ngắn hạn lớn nhất đối với ngành ô tô Slovakia.

“Rủi ro cấp bách nhất hiện nay, thậm chí còn lớn hơn cả quá trình chuyển đổi sang xe điện, chính là thuế quan. Đây là một thách thức nghiêm trọng”, Pelakova nói qua điện thoại với CNBC.

Bà cho biết thêm: “Hiện tại, liên minh thương mại Mỹ - EU đã ổn định và thuế đã được giảm xuống còn 15%, tốt hơn nhiều so với đề xuất ban đầu, nhưng vẫn là mức đầy thách thức”.

Thỏa thuận thương mại giữa Mỹ và EU được ký vào tháng 7, khi chính quyền Tổng thống Donald Trump áp thuế 15% đối với hầu hết hàng hóa từ EU – giảm đáng kể so với mức đe dọa 30% ban đầu, và gần như cắt đôi mức thuế 27,5% trước đó đối với ngành ô tô châu Âu.

Các hiệp hội ngành công nghiệp, dù tạm thời hoan nghênh thỏa thuận, vẫn bày tỏ lo ngại sâu sắc về chi phí phát sinh trong bối cảnh thuế mới.

Hornak lưu ý thêm rằng nhu cầu suy giảm từ Mỹ đang gây khó cho các nhà sản xuất ô tô Slovakia, trong khi áp lực cạnh tranh từ Trung Quốc lại tăng mạnh ở các thị trường khác. “Thuế của Mỹ chỉ là một phần của bức tranh lớn hơn – và bức tranh đó cần được chú ý nhiều hơn”, ông nói.

THÁCH THỨC MANG TÊN “XE ĐIỆN”

Trong vài tháng gần đây, Slovakia đã gặp phải một số thất bại đáng chú ý trên con đường điện hóa hoàn toàn.

Volkswagen đã chọn Bồ Đào Nha thay vì Slovakia để sản xuất mẫu xe điện ID.1 mới, trong khi Stellantis (đang vận hành nhà máy tại Trnava, miền tây Slovakia) lại chọn Tây Ban Nha cho dự án EV mới.

Tuy nhiên, theo Hornak, các nhà máy ô tô của Slovakia vẫn duy trì được sức cạnh tranh trong nội bộ tập đoàn cho các kế hoạch phân bổ sản xuất xe điện.

Dẫu vậy, ông chỉ ra rằng chính phủ Slovakia thiếu các chính sách hỗ trợ cụ thể để giúp ngành này chuyển đổi. “Thực tế, tình hình còn tệ hơn: Do các biện pháp thắt chặt tài khóa, môi trường kinh doanh ở Slovakia đang xấu đi”, Hornak nói.

Ông nhấn mạnh thêm: “Gánh nặng thuế và các khoản phí đối với doanh nghiệp – chẳng hạn như thuế giao dịch tài chính mới được áp dụng – khiến các công ty trong nước gặp bất lợi hơn trên thị trường quốc tế”.

Một điểm sáng hiếm hoi là dự án nhà máy sản xuất xe điện của Volvo ở miền đông Slovakia, mà Hornak mô tả là “một trong những khoản đầu tư quan trọng nhất trong lĩnh vực này”. Song song đó, Gotion High Tech của Trung Quốc cùng đối tác Slovakia InoBat cũng đang chuẩn bị xây dựng nhà máy pin xe điện, đánh dấu “một khoản đầu tư chiến lược khác”.

Chính phủ của Thủ tướng Robert Fico đã tăng thuế và áp đặt các khoản phí mới lên giao dịch tài chính nhằm khắc phục tình hình tài chính công đang khó khăn – nhưng động thái này vấp phải sự phản đối gay gắt từ ngành ô tô.

Alexander Matusek, chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Ô tô Slovakia (AIA SR), cảnh báo rằng việc tăng thuế và định hướng chính trị xa rời các đối tác thương mại chủ chốt có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến lĩnh vực này.

“DETROIT CỦA CHÂU ÂU” VÀ BÀI HỌC TỪ NƯỚC MỸ

Pelakova của Globsec cho rằng, dù ngành ô tô Slovakia đang đối mặt với nhiều thách thức, việc so sánh nước này với Detroit của Mỹ cần được hiểu một cách thận trọng.

“Đúng là có nhiều thách thức, nhưng không đến mức khiến ngành đi chệch hướng như Detroit trước đây”, bà nói. “So sánh này có hai tầng ý nghĩa: một là, đúng, Detroit từng là trung tâm của các hãng xe lớn – điều đó hoàn toàn chính xác. Nhưng chúng ta cũng biết Detroit đã sụp đổ như thế nào cách đây 30–40 năm, và phần đó thì tôi không nghĩ Slovakia đang đi theo hướng như vậy”.

Theo: CNBC