Cơn sốt vàng ở Trung Quốc: Khi đồng tiền mất giá xuống thấp nhất 2 năm và tâm lý tích trữ lên ngôi

Trong nhiều thập kỷ qua, vàng luôn giữ vị trí đặc biệt trong tâm lý của người dân Trung Quốc. Thế nhưng chưa bao giờ vai trò đó lại được phóng đại mạnh mẽ như giai đoạn gần đây, khi đồng Nhân dân tệ (NDT-Yuan) liên tục mất giá và triển vọng kinh tế trong nước bị phủ bóng bởi nhiều bất ổn.

Hiện tượng tích trữ vàng, từ những thỏi nhỏ, đồng xu lưu niệm cho tới sản phẩm đầu tư vàng qua ngân hàng, đã trở thành một cơn sốt lan rộng khắp các tầng lớp xã hội.

Đồng tiền suy yếu và nỗi lo tích trữ

Khi Nhân dân tệ mất giá, giá trị đồng tiền nội địa giảm so với các đồng ngoại tệ và hàng hóa quốc tế. Vàng được xem như tài sản "không thể mất giá" (relative), tức là giữ giá trị tốt hơn trong dài hạn khi đồng tiền nội địa yếu.

Thế rồi khi đồng nội tệ mất giá, tiền mặt hoặc gửi ngân hàng có thể bị ảnh hưởng do lạm phát hoặc mất giá ngoài tầm kiểm soát. Vàng được xem như một dạng "tiền mặt có giá trị thực" hơn trong mắt người dân.

Đồng Nhân dân tệ trong năm 2025 chịu áp lực lớn khi so với đồng USD cũng như một rổ tiền tệ thương mại. Chỉ số CFETS, thước đo giá trị của Nhân dân tệ, đã giảm xuống mức thấp nhất trong gần hai năm, mất khoảng 5-6% chỉ trong nửa đầu năm nay.

Việc mất giá đồng nội tệ khiến người dân không chỉ lo lắng về khả năng chi tiêu của đồng tiền, mà còn nghi ngờ về sức mạnh dài hạn của nền kinh tế. Trong bối cảnh đó, vàng nổi lên như một nơi trú ẩn an toàn, được coi là công cụ bảo toàn giá trị truyền thống khi tiền giấy có nguy cơ trượt dốc.

Nếu trước đây, phần lớn vàng ở Trung Quốc được mua dưới dạng trang sức, một dạng tiêu dùng kết hợp tiết kiệm, thì nay xu hướng đã thay đổi rõ rệt.

Số liệu nửa đầu năm 2025 cho thấy tiêu thụ vàng trang sức giảm hơn 25% so với cùng kỳ, trong khi nhu cầu vàng thỏi và tiền xu tăng gần 24%, đạt 264,24 tấn, chiếm hơn một nửa tổng tiêu thụ vàng trong cả nước.

Đây là sự dịch chuyển mang tính cơ cấu, phản ánh tâm lý phòng thủ của người dân: thay vì mua vàng để đeo, họ mua vàng để cất giữ, như một dạng "tiền thật" song song với Nhân dân tệ.

Tác động của đồng Nhân dân tệ yếu càng khiến giá vàng trong nước trở nên đắt đỏ. Vàng quốc tế được định giá bằng USD, do đó mỗi bước giảm giá của Nhân dân tệ lại khiến chi phí nhập khẩu vàng tăng lên.

Vào cuối năm 2024, tỷ giá NDT đã chạm mức thấp nhất kể từ tháng 10/2022. Đến tháng 4/2025, đồng NDT ở thị trường nước ngoài đã lao dốc xuống mức thấp kỷ lục so với USD. Mặc dù PBoC đã can thiệp bằng cách thiết lập tỷ giá trung tâm mạnh hơn so với dự kiến của thị trường, nhưng áp lực mất giá vẫn còn rất lớn.

Giá vàng tại Trung Quốc đã nhiều lần chạm mức kỷ lục, có thời điểm lên đến 3.500 USD/ounce. Điều này tạo ra khoảng chênh lệch lớn giữa giá vàng trong nước và giá vàng thế giới. Điều này không ngăn được người dân mua vào, thậm chí càng thúc đẩy làn sóng gom hàng sớm, với nỗi lo giá vàng sẽ còn leo thang trong tương lai gần.

Trước tình hình này, chính quyền Trung Quốc buộc phải tung ra nhiều biện pháp: mở rộng hạn ngạch nhập khẩu vàng để bổ sung nguồn cung, điều chỉnh quy định cấp phép nhằm giảm "thắt cổ chai" hành chính, và sử dụng truyền thông để kêu gọi người dân đầu tư thận trọng.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhu cầu trú ẩn vượt trên mọi nỗ lực kêu gọi. Chính Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) cũng liên tục tăng dự trữ vàng quốc gia, gián tiếp củng cố niềm tin rằng kim loại quý vẫn là một tài sản an toàn trong giai đoạn biến động.

Chính quyền Trung Quốc có những dấu hiệu điều chỉnh tỷ lệ cố định / daily fixing rate để làm chậm đà mất giá, nhưng do các lực lượng bên ngoài (xuất khẩu, lãi suất quốc tế, dòng vốn…) vẫn mạnh, nên áp lực vẫn lớn.

Trong khủng hoảng tài chính 2008, người dân Trung Quốc cũng tìm đến vàng, nhưng chủ yếu dưới dạng trang sức, mang tính biểu tượng và truyền thống nhiều hơn là đầu cơ tài chính. Đến năm 2013, sau khi giá vàng quốc tế giảm sâu, Trung Quốc chứng kiến một làn sóng "cướp mua vàng" tại các cửa hiệu, song cơn sốt này diễn ra ngắn hạn, gắn với biến động giá tức thời. Năm 2020, đại dịch Covid-19 làm dấy lên nhu cầu tích trữ vàng, nhưng phần lớn xuất phát từ tâm lý phòng ngừa bất trắc trong ngắn hạn.

Điểm khác biệt lớn nhất ở giai đoạn 2024-2025 chính là tính chất lâu dài và có hệ thống. Người dân không chỉ phản ứng với cú sốc nhất thời, mà đang hành động dựa trên kỳ vọng đồng Nhân dân tệ sẽ còn tiếp tục suy yếu và môi trường đầu tư khác khó cải thiện.

Việc Ngân hàng Trung ương song song gom vàng cũng khiến xu hướng này càng có thêm sức nặng, biến vàng trở thành một "tài sản quốc gia" và "tài sản hộ gia đình" đồng thời.

Theo báo cáo "China Gold Market Update: Official holdings rose in July" của Hội đồng vàng quốc tế (WGC), Trung Quốc tiếp tục mua vàng cho dự trữ chính thức: tính đến tháng 7/2025, dự trữ vàng chính thức đạt khoảng 2,300 tấn sau khi có đợt mua vàng liên tục trong nhiều tháng.

Phía WGC dự báo rằng nhu cầu bán lẻ vàng vật chất (bars, coins, vàng thỏi) tại Trung Quốc sẽ tiếp tục được duy trì nếu giá vàng và tâm lý bất an vẫn còn cao. Tuy nhiên, sức mua từ ngành trang sức có thể không phục hồi mạnh nếu giá vàng vẫn cao so với thu nhập bình quân.

Dự báo từ WGC và các phân tích độc lập cho thấy hiện tượng người dân Trung Quốc tích trữ vàng khi tiền mất giá không phải là biến động ngắn hạn mà có thể kéo dài ít nhất đến năm 2026, nếu các yếu tố (tiền tệ, lãi suất, lạm phát, căng thẳng địa chính trị) không được ổn định.

Nếu giá vàng thực sự vượt mốc 4.000 USD/ounce (ở thị trường quốc tế) và đồng Nhân dân tệ tiếp tục mất giá, sẽ tạo ra đợt gom vàng mới với quy mô lớn hơn, không chỉ từ người dân mà cả từ các nhà đầu tư tổ chức.

Tâm lý bất an

Hãng tin Reuters nhận định chênh lệch lãi suất giữa Trung Quốc và các nền kinh tế lớn (như Mỹ) khiến USD hấp dẫn hơn, dẫn đến dòng vốn có xu hướng chuyển sang USD hoặc tài sản định giá theo USD. Trong khi đó tình trạng kinh tế trong nước yếu hơn với cầu nội địa chậm, bất động sản trì trệ, sản xuất và xuất khẩu chịu ảnh hưởng, dẫn đến lo ngại về tăng trưởng.

Thế rồi áp lực thương mại và căng thẳng quốc tế, như thuế quan, hàng rào thương mại, làm cho xuất khẩu không ổn định, hoặc khiến doanh nghiệp và nhà đầu tư lo lắng về rủi ro ngoại thương.

Tất cả những yếu tố trên khiến người dân Trung Quốc tìm kiếm các kênh trú ẩn tài sản an toàn như vàng. Việc áp dụng những chính sách hành chính như nới lỏng nhập khẩu vàng hoặc siết chặt quản lý các cửa hiệu tư nhân không đem lại hiệu quả như mong muốn nếu không xử lý triệt để được niềm tin của người dân.

Sản lượng vàng của Trung Quốc trong quý I/2025 đạt 87,24 tấn, tăng nhẹ 1,49% so với cùng kỳ năm 2024. Mặc dù Trung Quốc vẫn là quốc gia sản xuất vàng lớn nhất thế giới, sản lượng nội địa không đủ đáp ứng nhu cầu tiêu thụ khổng lồ, buộc nước này phải phụ thuộc vào nhập khẩu.

Tuy nhiên, vàng quốc tế định giá bằng USD. Nếu đồng Nhân dân tệ yếu hơn so với USD, thì khi nhập vàng vào Trung Quốc, chi phí sẽ cao hơn, dẫn tới giá vàng nội địa tăng nhanh hơn, làm người mua lo ngại lỡ "giá lên cao hơn nữa", thúc đẩy gom vàng.

Trong tháng 4/2025, Trung Quốc đã nhập khẩu 127,5 tấn vàng, mức cao nhất trong 11 tháng. Sự gia tăng đột biến này cho thấy nhu cầu vàng của các nhà đầu tư cá nhân và tổ chức là rất mạnh, ngay cả khi giá vàng đã đạt mức kỷ lục.

Bên cạnh đó nếu người dân tin rằng Nhân dân tệ sẽ tiếp tục giảm giá, họ có động cơ mua vàng sớm hơn để phòng rủi ro, tránh bị thiệt khi đồng tiền tiếp tục suy yếu. Điều này tạo thành một vòng luẩn quẩn khi càng mua nhiều vàng thì giá càng tăng, càng kích thích người dân gom loại tài sản này.

Tóm lại việc người dân Trung Quốc đổ xô tích trữ vàng không chỉ phản ánh sự mất giá của Nhân dân tệ mà còn bộc lộ những lo âu sâu xa về nền kinh tế. Khi chứng khoán thiếu sức hút, bất động sản mất đà và tiền gửi ngân hàng chịu rủi ro lạm phát, vàng trở thành lựa chọn dễ hiểu. Thế nhưng sự ồ ạt gom vàng cũng mang lại những hệ lụy: đẩy giá trong nước lên quá cao, tạo nguy cơ đầu cơ, và làm mất cân đối giữa các kênh đầu tư.

Câu hỏi đặt ra là liệu khi kinh tế ổn định trở lại, đồng Nhân dân tệ được củng cố và các kênh đầu tư khác hấp dẫn hơn, cơn sốt vàng có hạ nhiệt? Hay vàng sẽ tiếp tục giữ vị trí trung tâm trong tâm lý tài chính của người Trung Quốc, như một biểu tượng không đổi của sự an toàn giữa thế giới đầy biến động?

*Nguồn: Reuters, Fortune, BI