Có một chỉ số “âm thầm nhưng quyền lực”, thường báo trước những thay đổi đầu tiên của nền kinh tế, sớm hơn cả GDP

PMI là gì?

Đối với các CEO, nhà đầu tư, và cả ngân hàng trung ương, PMI được xem là một trong những công cụ quan trọng bậc nhất. Chỉ số này thường phát tín hiệu sớm về sức khỏe sản xuất hay dịch vụ, trước cả khi GDP phản ánh trong số liệu chính thức. Nói cách khác, PMI giống như “nhiệt kế thời gian thực” của nền kinh tế.

Chỉ số Nhà Quản trị Mua hàng (PMI) được phát triển từ thập niên 1940 tại Mỹ và ngày nay do các tổ chức như S&P Global (trước đây là IHS Markit) công bố hàng tháng ở hàng chục quốc gia. Điểm độc đáo của PMI là nó không dựa vào số liệu sản xuất hoàn thành rồi mới ghi nhận, mà dựa trên khảo sát trực tiếp các nhà quản lý mua hàng, những người đi đầu chuỗi cung ứng, biết rõ tình hình đơn hàng, tồn kho và chi phí sản xuất ngay từ sớm.

Trong khảo sát, các nhà quản lý được hỏi về nhiều yếu tố: số lượng đơn đặt hàng mới, sản lượng, việc làm, thời gian giao hàng và lượng hàng tồn kho. Mỗi câu trả lời được mã hóa thành điểm, sau đó tổng hợp thành một chỉ số duy nhất. Thang điểm PMI nằm trong khoảng từ 0 đến 100, trong đó 50 là ngưỡng phân định quan trọng: Trên 50 nghĩa là hoạt động đang mở rộng, dưới 50 nghĩa là thu hẹp.

Công thức tính PMI khá trực quan. Giả sử X% trả lời cho rằng tình hình tốt hơn, Y% cho rằng không thay đổi và Z% cho rằng xấu đi, thì PMI = X + 0.5*Y. Chính sự đơn giản này khiến PMI dễ hiểu nhưng lại cực kỳ nhạy cảm với thay đổi tâm lý doanh nghiệp. Nếu các nhà quản lý cảm thấy tình hình đơn hàng xấu đi, con số PMI sẽ lập tức phản ánh, trong khi GDP có thể phải nhiều tháng sau mới ghi nhận suy giảm sản xuất.

Tại sao PMI lại quan trọng hơn GDP ở một số góc nhìn?

Điểm mạnh lớn nhất của PMI chính là tính kịp thời. GDP thường được công bố theo quý, tức chậm ít nhất một tháng sau khi giai đoạn kết thúc, và đôi khi còn bị điều chỉnh nhiều lần. Trong khi đó, PMI được công bố hàng tháng, thậm chí đầu tháng, cho phép các nhà quan sát có cái nhìn sớm về tình hình kinh tế.

Ví dụ, khi PMI ngành sản xuất toàn cầu rơi xuống dưới 50 trong năm 2008, đó là dấu hiệu sớm của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, trước cả khi GDP chính thức cho thấy kinh tế thế giới rơi vào suy thoái. Tương tự, năm 2020 khi COVID-19 bùng phát, PMI ở châu Âu và Mỹ lao dốc về mức thấp kỷ lục chỉ trong vòng vài tuần, phản ánh sự tê liệt của hoạt động kinh tế ngay lập tức, trong khi phải đến quý II, GDP mới ghi nhận mức sụt giảm chính thức.

Không chỉ vậy, PMI còn có tác động tâm lý rất lớn đến thị trường tài chính. Một báo cáo PMI thấp hơn kỳ vọng có thể khiến chứng khoán toàn cầu đỏ lửa, trong khi PMI cao bất ngờ có thể đẩy niềm tin nhà đầu tư lên mạnh. Đặc biệt, các ngân hàng trung ương thường nhìn vào PMI để đánh giá xu hướng tăng trưởng và lạm phát, từ đó quyết định chính sách lãi suất. Ở Mỹ, Cục Dự trữ Liên bang (Fed) nhiều lần viện dẫn các báo cáo PMI như bằng chứng về sự suy yếu hay phục hồi của kinh tế thực.

PMI dưới 50 – cảnh báo sớm về khó khăn

Ngưỡng 50 điểm của PMI là cột mốc quan trọng. Khi chỉ số này duy trì dưới 50 trong nhiều tháng, đó thường là dấu hiệu kinh tế đang thu hẹp. Ngược lại, một PMI ổn định trên 50 cho thấy đà tăng trưởng. Tuy nhiên, PMI không chỉ là câu chuyện trên hay dưới 50, mà còn nằm ở tốc độ thay đổi. Một cú giảm mạnh từ 54 xuống 50 trong một tháng thường được xem là tín hiệu đáng lo, vì phản ánh sự chuyển biến đột ngột trong niềm tin doanh nghiệp.

Trong bối cảnh hiện tại, nhiều nền kinh tế lớn đang theo dõi PMI sát sao. Tại Mỹ, chỉ số PMI sản xuất của S&P Global nhiều tháng liền duy trì dưới 50 trong năm 2023, phản ánh tình trạng suy yếu của ngành công nghiệp chế tạo, trong khi PMI dịch vụ lại ổn định hơn. Ở Trung Quốc, chỉ số PMI chính thức do Cục Thống kê Quốc gia công bố thường được dùng như thước đo sức khỏe nền sản xuất khổng lồ, và mỗi lần con số này rơi xuống dưới 50 đều khiến thị trường toàn cầu chao đảo.

Điều đáng nói, PMI còn phản ánh được sự phân hóa. Trong khi PMI sản xuất có thể suy giảm, PMI dịch vụ đôi khi vẫn ở mức cao, cho thấy nền kinh tế đang tái cân bằng từ công nghiệp sang tiêu dùng. Đây là điều mà GDP tổng thể khó lòng phản ánh tức thì.

Dĩ nhiên, PMI cũng có nhược điểm. Vì dựa trên khảo sát cảm nhận của doanh nghiệp, nó có thể chịu ảnh hưởng bởi tâm lý chủ quan hoặc sự kiện bất ngờ ngắn hạn. Ngoài ra, PMI chỉ phản ánh xu hướng, chứ không cho biết mức độ thay đổi cụ thể về sản lượng hay thu nhập. Chính vì vậy, PMI cần được sử dụng song song với các dữ liệu khác, như chỉ số giá tiêu dùng (CPI), tỷ lệ thất nghiệp hay sản lượng công nghiệp, để có cái nhìn toàn diện.

Tuy nhiên, sự thật là PMI đã chứng minh được giá trị của mình trong nhiều thập kỷ qua. Từ việc giúp các tập đoàn điều chỉnh kế hoạch sản xuất, đến việc hỗ trợ nhà đầu tư dự báo chu kỳ kinh tế, PMI đã trở thành “tín hiệu đèn giao thông” quan trọng của kinh tế toàn cầu.

Trong một thế giới đầy biến động, nơi thông tin kinh tế thay đổi từng ngày, PMI mang đến một lợi thế lớn: nó cung cấp cái nhìn sớm về xu hướng, thay vì chờ GDP “chốt sổ” nhiều tháng sau đó. Chính vì thế, PMI là chỉ số “âm thầm nhưng quyền lực”, lặng lẽ xuất hiện hàng tháng, nhưng đủ sức làm rung chuyển thị trường tài chính và thay đổi chính sách tiền tệ.